Дипломдық ЖҰмыс тақырыбы: ОҚушыларды салауатты өмір салтына халық педагогикасы арқылы қалыптастыру

1.Ұйымдастыру кезеңі: амандасу; түгелдеу; оқушылар назарын сабаққа аудару.

• 
  үйге берілген тапсырманы сұраймын. (“Венн диаграмма” әдісі арқылы талдатамын).
  

Бүгінгі біздің өтетін тақырыбымыз: “Салауатты өмір – денсаулық кепілі” оқушыларға “Салауатты өмір салты” деген сөзге ассоциация құрғызамын

Оқушыларға жаңа тақырыпты сурет бойынша түсіндіремін.

1. 
   Ауыз қуысы біздің денсаулығымызды сақтайтын жеріміздің бірі. Тісті біз таза ұстауымыз керек. Яғни, тісті күнде екі рет жуу қажет.
   
2. 
   Тамақты өз уақытында, үш мезгіл ішуіміз керек. Сол кезде денсаулығымыз мықты болады. Тамақ ішер алдында қолымызды жууымыз керек. Тамақ адамға күш-қуат, жігер, ынта, ниет беріп тұрады.
   
3. 
   Суға апта сайын түсу бізге пайдалы. Бойымызды таза, ұқыпты ұстау дене мүшеміздің дамуына көп көмегін тигізеді.
   
4. 
   Ұйқыны уақытында ұйықтап, таза бөлмеде дем алуымыз қажет.
   
5. 
   Партаға дұрыс отыру омыртқа жотамыздың жақсы дамуына көмегін тигізеді.
   

Салауатты өмір салтын қалыптастырудың басты мақсаты дені сау болу, білімді, денсаулығы зор ұрпақ өсіру, жан-жақты білім арқылы денсаулықты сақтауға үйрету. Кез келген әрбір адам физикалық, рухани, әлеуметтік тұрғыдан денсаулығы мықты болу үшін салауатты өмір салтын ұсынуы тиіс. Жат әдеттен аулақ болып, уақытты босқа өткізбей, денсаулыққа пайдалы іспен айналысу, мысалы, таза табиғатқа серуенге шығу, жүгіру, суға шомылу жене тағы басқаларды ескерген жөн.

“Ең басты дәрі-дәрмек – таза ауа, суық су, ара мен бата” деген қағиданы кім қалай түсінеді? Пікірлеріңді тыңдайық.

Ал, балалар, сендер жас кездеріңнен салауатты өмір салтының талаптарын өз бойларында қалыптастырып, әдетке айналдырсаңдар, дәрігерге аз барасыңдар, өмірдегі мақсаттарыңа еш кедергісіз жетесіңдер, білім алуға уақыттарың көп болады.

1. 
   Дөп-дөңгелек қос шыны,
   

Өмір бойы екеуі,

Қол ұстасып өтеді. (Көзілдірік)

2. 
   Асқар тауда, қалың орман,
   

3. 
   Сылдыр сұйық, су емес,
   

Ақ болса да қар емес,

Шешуін кім табады. (Сүт)

4. 
   Көрінбейді көзіңе,
   

Жығады ол күн сайын,

Балуандардың өзін де. (Ұйқы)

5. 
   Оң жағымда бес сарбаз
   

Тұрады алшақ аяғым,

Кері еді көкірек.

Еркін тыныс аламын

Санаймын:

-Бір! Екі! – деп.

Солдат болам мен ертең

Тасытқан соң күшімді,

Шынығуды бітіріп,

Тазалаймын тісімді,

Жуынамын күтініп.

Оқушыламен бірге отырып жаттығу жасап, сөзжұмбақ шештіремін.

VI. “Денсаулық” сөзіне мақал-мәтел айту.

Д – Дәрі шөптен, ақыл көптен

Е – Емнің алды еңбек

Н – Негізгі байлық денсаулық

С – саулық байлық негізі

А – Ас адамның арқауы

У – У ішсең өлерсің

Л – Ластың досы шыбын

Ы – Ыдысы тазаның ырысы таза

Қ – Қотыр қолдан жұғады

Дені сау адам:

• 
  шыныққан
  
• 
  еңбекқор
  
• 
  білімді
  
• 
  көңілді
  
• 
  қоғамға пайдасын тигізеді
  
• 
  белсенді
  
• 
  кез келген мәселені шеше алады
  
• 
  елімізді көркейтеді
  
• 
  денсаулығы мықты.
  

Сұрақтары:

1. 
   Адамның басты байлығы не?
   
2. 
   Дені сау адамның көңілі қандай болады?
   
3. 
   Біз салауатты өмірдің несін сақтауымыз керек?
   
4. 
   Деніміз сау болуы үшін не ішуіміз керек?
   
5. 
   Сау денеде салауатты не болады?
   
6. 
   Асқар тауда қалың орман,
   

7. 
   Жаны саудың несі сау?
   

Оқушыларды үш топқа бөліп “Егер де мен ” ойынын ойнатамыз. Ойын шарты бойынша 1-ші топтағылар мұғалімдер, 2-ші топтағылар спортшылар, 3-топтағылар дәрігерлер болып, “Салауатты өмір салты – денсаулық кепілі” тақырыбы бойынша өз ойларын жазады.

Денсаулықтың қай анықтамасы болсын оны адам организмінің бейімделуі, қарсыласуы, күресуі, өз мүмкіндіктерін кеңейтуі деген тұжырымға негізделген. Бірақ денсаулықты организмнің атқаратын қызметтерін ескермей пайымдау мүмкін емес екені де күмәнсіз. Адам – тірі жүйе,оның негізін физикалық пен рухан, табиғи мен әлеуметтік, тұқымқуалай берілген және жүре қалыптасқан бастамалар құрады. Денсаулық тіршілік барысында жастық ерекшеліктеріне, организмнің қоршаған ортамен арақатынасына, әлеуметтік әрекеттер ерекшеліктеріне байланысты қалыптасады. Денсаулық организмнің өзгермелі сыртқы және ішкі ортаға бейімделуін, ағза жүйелерінің қызметтік қорларын, генеративтік, танып білу және әлеуметтік қызметтерді сақтап кеңейтуге бағытталады. Мұндай сау адамға тән қызметтерді іске асыруға көптеген сыртқы және ішкі факторлар, соның ішінде әлеуметтік-мәдени-саяси жүйе, жеке бастың өмір салты, денсаулық потенциалы, бейімділіктері мен қабілеттері, қоршаған орта. Демек, денсаулық әдістемесі адам ағзасын сыртқы ортамен тығыз байланысты біртұтас жүйе ретінде қарайтын жүйелі тәсілге негізделген кешенді, тұтас, көп өлшемді болуы керек.

Осы негіздерге сүйене отырып жүргізген зерттеу жұмыстарымыздың негізгі бағыты денсаулық деңгейінің қаншалықты дәрежеде екеніне көз жеткізу.

Демек, салауатты өмір салтын насихаттау жұмысы жылдан-жылға толықтырыла түсетін болса дені сау, жаны сау ұрпақ тәрбиелеуге мүмкіндігіміз артатынана толық сенім білдіреміз.

Үшінші күйді дер кезінде анықтап, ағзаның не оның белгілі бір мүшесімен жүйесінің әлсіреген қызметтік қорларын толықтыру, сол арқылы денсаулық потенциалын арттыру. Бұл мәселе ағзаның әр жүйесіне тән өзіндік физиологиялық қорларын арттыру немесе компенсаторлық механизмдерді жұмылдыру. Яғни ағза жүйелерінің қорлары, денсаулық қорын түзеді. Денсаулық қоры неғұрлым жоғары болса, соғұрлым денсаулық саны көп, ал ауру қаупі керісінше төмен. Біздің зерттеу жұмысымыздағы адам ағзасындағы физиологиялық қорды бағалау принципі жүрек ырғағын реттеу қызметінің қаншалықты орталықтандырылғанын ескеруге негізделген.

Валеологияда қолданылатын пайымдаушылық әдістемесінде денсаулық ағазаның сыртқы орта әсерлеріне бейімделудің физиологиялық механизміндеріне, оның өзінше ұйымдастыру, даму және сақтана білу қабілеттеріне негізделген. Валеологияда ағза жүйелерінің қорларын, олардың генетикалық, физиологиялық, психологиялық, генеративтік қызметтерін тұрақты деңгейде сақтау және іс жүзінде асыру механизмдерін толтыру қорларын зерттейді.

Жоғарыдағы зерттеу жұмысымызды қортындысын бағалай келіп төмендегідей оймен түйіндедік – ол, жас ұрпақтың толыққанды денсаулығын қалыптастыру. Денсаулықты қалыптастыра отырып сақтау, нығайтудың, аурудан сақтанудың бірден – бір жолы – салауатты өмір салты, денсаулық мәнін әр адамның саналы түрде түсініп, сауықтыру процесіне белсене қатысуы. Демек, валеологиялық бейімділігі бар адамды тәрбиелеп қалыптастыру – “Қазақстан - 2030” ұлттық сауықтыру бағдарламасын іске асырудың басты бір шарты.

Салауатты өмір салтын қалыптастыруда халық педагогикасының маңызы зор.

1. 
   Назарбаев Н.Ә. Қазақстан – 2030. Ел президентінің Қазақстан халқына жолдауы. Білім, 1998.
   
2. 
   Жанабердиева К.А., Адылханов А.С. Қазақстан Республикасының үздіксіз білім беру жүйесіндегі салауатты өмір салтын қалыптастырудың тұжырымдамасы. //Валеология. Дене тәрбиесі. Биология және салауаттылық негізі.№1-2003.
   
3. 
   Әлімжанова Г. Салауатты өмір салтын ұстау. //Бастауыш мектеп, №2-2004.
   
4. 
   «Салауаттану денсаулықты сақтау» бағдарламасы бойынша СӨС-ке қалыптастырудың тұжырымдамасы. К.Н.Сатпаев, А.С. Әділханов, Л.З.Тель. – Алматы, 2002.
   
5. 
   Сәулебекова М.. Салауатты өмір салты – денсаулық кепілі. //Биология және салауаттылық негізі, №3-2005.
   
6. 
   Бейсеева Г.Б., Бейсенова Ә.С.. Адам экологиясы. – Алматы, 2001.
   
7. 
   Ормантаев К.С., Ешмұқамбетов С.Н.. Экология және адам мен бала денсаулығы. – Алматы, 1991.
   
8. 
   Өмешұлы Ә. Дене шынықтыру – салауатты өмірнегізі. //Биология және салауаттылық негізі. №3-2004.
   
9. 
   Есімова А.. Салауатты өмір салтын қалыптастырайық.// Денсаулық. №5, 2002 жыл.
   
10. 
    Икіманова Т.Саулық пен сымбат. – Алматы, «Қайнар» 1991жыл.
    
11. 
    Турик Г.Г., Крюкова А.А. Балалар мен жасөспірімдер физиологиясы және гигиенсы. – Алматы, «Мектеп», 2003.
    
12. 
    Құрманғалиева Б.Сымбат және денсаулық. //Биология және салауаттылық негізі. №2-2004.
    
13. 
    Нұридинов Г.Салауатты өмір салтына құрылымдық моделі. //Биология және салауаттылық негізі.№3-2003.
    
14. 
    Исимова А.Салауатты өмір салтын – қалыптастыру. //Биология және салауаттылық негізі. №5-2003.
    
15. 
    Өмешұлы Ә.Денсаулық туралы не білесіз?. //Биология және салауаттылық негізі. №1-2004.
    
16. 
    Досқалиев Ж.А., Ақанов А.А.. Оқушылардың денсаулығын жақсартудың проблемалары. Салауатты өмір салтын қалыптастырудың, аурудың алдын алудың және денсаулықты нығайтудың өзекті мәселелері. //Биология және салауаттылық негізі. №2-2002.
    
17. 
    Матюшонок М.Т., Турин Г.Г., Крюкова А.А.. Балалар мен жасөспірімдер физиологиясы және гигиенасы. – Алматы. Мектеп. 1986.
    
18. 
    Сатпаева Х.К., Нілдібаев Ж.Б.. Валеология. – Алматы. Ғылым,1999.
    
19. 
    Амосов Н.М.. Денсаулық туралы толғаныстар. – Алматы. Қазақстан,1989.
    
20. 
    Ормантаев К.С., Ешмұқанбетов С.М. Экология және адам мен бала денсаулығы. – Алматы, 1999.
    
21. 
    Сәтбаева Х.Қ., Нілдібаева Ж.Б «Валеология» Алматы, 1999, №5-14б
    
22. 
    Жатқанбаев Ж.Ж. «Валеология» Алматы, 2004ж, №7-28 б
    
23. 
    Тель Л.З., Даленов Е.Д. «Валеология» І,ІІ том Астана 2002ж 6-13б
    
24. 
    Мустафина Т.К. Спорттық медицина. А., 1997, 317с.
    
25. 
    Мустафина Т.К. Основы валеологии. А., 1999, 116 с.
    
26. 
    Торманов Е.Т. Валеология. А. Қаз. Университеті., 2000.
    
27. 
    Апанасенко Г.Л. Медицинская валеология. М., 2000.
    
28. 
    Брехман И.И. Валеология – наука о здоровье. М., ФиС.,1990, 207с