| 1.3 Компьютерлік графикада түстермен жұмыс істеу
Суреттің көріну әсерін күшейту және ондағы ақпараттың көлемін
жоғарлату құралы ретінде түс компьютерлік графикада өте маңызды. Сәулелі
немесе бейнелейтін обьектілерден көзге түскен жарықты талдау нәтижесінде
адамның миында түсті сезу қалыптасады. Түсті сезгіш жүйкелер, әр қайсысы
бір ғана түсті қабылдайтын – қызыл, жасыл немесе көк, үш топқа бөлінеді деп
есептелінеді. Қай топтың болсада жұмысының бұзылуы дальтонизм – түсті
теріс қабылдау, пайда болуына әкеледі.
Түстің тобы, үш таза түстердің (қызыл, жасыл, көк) және олардың
туындыларының (ағылшын тілінде RGB – Red, Green, Blue аббревиатурасын
қолданады) сәулеленуі қалыптасады.
RGB түстік моделі. RGB моделі түсінуде өте қарапайым. Бұл модельде
мониторлар және телевизорлар жұмыс жасайды. Қандай болсын өң үшін негізгі
компоненттен тұрады деп есептелінеді: қызылдан, жасылдан және көктен.
CMYK түстік моделі. Бұл модельді экрандық емес, басып шығаратын
суреттерді жасау кезінде қолданады. Олар өтпелі емес бейнеленген жарықта
көрінетіндігімен ерекшеленеді. Қағазға бояу қаншалықты көп салынса,
соншалықты қанық болады.
HSB түстік моделі. Кейбір графикалық редакторлар HSB түстік
моделімен жұмыс жасауға мүмкіндік береді. RGB моделі – компьютерге,
CMYK моделі – типографияға ыңғыйлы болса, HSB моделі – адамға ыңғайлы.
Ол қарапайым және түсінікті. HSB моделінде үш компонент бар: түстің өңі,
түстің қоюлығы, түстің ашықтығы. Бұл үш компонентті басқара отырып қалған
екі модельмен жұмыс жасағандағыдай көп түс алуға болады.
Түстік палитра – бұл түс қандай кодпен кодталғаны туралы ақпарат
сақталатын деректер кестесі. Бұл кесте графикалық файлмен қатар жасалады
және сақталады.
Компьютер үшін түстік кодтаудың ең ыңғайлы әдісі – 24 разрядты True
Color. Бұл режімде түстік құрауыштарын R (қызылды), G (жасылды), B (көкті)
кодтауға бір байттан бөледі. Әр құрауыштың ашықтығы 0 – 255 ке дейінгі
санмен анықталады және 16,5 миллион түстің қайсы бірі болсын компьютер үш
код бойынша шығарады. Бұл жағдайда түстік палитра қажет емес. Себебі 3
байттың ішінде пиксельдің өңі туралы жеткілікті дерек сақталады.
16
Түстерді сәйкестіру үшін компьютерлік графиканың жөндеу
қадамдарында түстерді басқару жүйесі (Color Management System – CMS)
қолданылады. Мұндай жүйелерде түстік деректермен алмасу кезінде барлық
құрылғыларға қажетті объективті параметрлер жиыны беріледі.
Түстік модельде құру негізінде әмбебап тілдерді қолдану жатыр, олар
математикалық стандартты өрнектер көмегімен нақты түсті сипаттау тәсілін
іске асыруға көмектеседі. Олардың көмегінсіз сандық кескіндердің баспаның
редактрлеу, сканерлеудің өңдеудің ешбір кезеңін орындай алмаймыз. Қазіргі
компьютерлік программада түспен басқару режимдерге түстік модель
көмегімен іске асырылады. Түстік модельдер түсті сипаттаудың
концептуальды және мөлшері үшін амалдарын ұсынады. Негізгі түсті
концептуальды ұсынылын танысқаннан кейін сіз жұмыс барысында түстер
арасындағы қатынасты жақсы түсінесіз. Режим бұл анықталған түстік
модельдердің нақты графикалық программа көлемінде іске асырылу тәсілі.
Түстік модельдің түсінігі. Түстік модельдер (color model) спектрдің
анықталған түстік ауданын математикалық сипаттау үшін қолданылады.
Көптеген компьютерлер түстік модельдер адамдар көзімен қабылданатын үш
негізгі түстер қолдануға негізделген. Әр негізгі түске анықталған сандық код
мәні меншіктеледі, содан кейін қалған түстердің барлығы негізгі түстер
комбинациясы ретінде анықталады. Осындай тәсілді суретшілер шектеулі
түстер палитрасы базасында сурет салу үшін қолданады. Түстік модельдер
түсті математикалық ұсынылуына қарамастан әлсіз. Бірақ олар компьютерлік
программада шығарылатын түстің бір мәнді анықталуы үшін қолданылу
ыңғайлы. Егер мониторға R 255, G 000, B 255 түсті сигналын жіберсек, онда
жақсы мониторда жақсы бір түс пайда болу керек. Өзінің негізінде не
жатқанына тәуелсіз кез келген модель үш талапты қанағаттандыруы керек:
қандай болмасын нақты құрылғы мүмкіндіктеріне тәуелсіз, түстерді
кейбір стандартты әдіспен анықтауды іске асыру;
қайта өңдейтін түстер диапазонын нақты беру;
түстерді қабылдау механизімін ескері шағылысу немесе сәулелену.
Қазіргі графикалық дестелер керек түсті модельді таңдау үшін дамыған
интерфейстер орналасады.
Графикалық дестелердің көпшілігі түстік модельдердің кең көлемімен
операцияларды олардың бір бөлігі арнайы мақсаттарға құрылған, ал келесі
бөлігі бояудың маңызды типтері үшін атап өтелік, CMY, CMYK, RGB, HSB,
HLS, Lab, YIQ және YCC.
Әрекеттер принциптері үшін аталған түстік модельдерді үш класқа
бөлуге болады:
аддитивті (RCB), түстерді қоюға негізделген;
субрактивті (СМY, СМYК) есептеу операциясының негізін құрайды
(субрактивті синтез);
перцепционды (HSB, HLS, Lab, YCC) қабылдауға қор жинайды.
17
Аддитивті түсті әртүрлі түстер жарық сәулелерін біріктіру жолымен
Грассман заңы негізінде алынады. Көптеген түстері үш негізгі түстік код
көрінетін спектрдің компоненттерін араластырылғанда алынады. Мұндай
түстер теорияда бастапқы түстер деп аталады, қызыл (Red), жасыл ( Green) және
көк (Blue) түстер. Бастапқы түстерді жұпты араластырғанда екінші түстер
пайда болады: көгілдір (Cyan), сары (Yellow) бастапқы және екінші түстер
қорлық үстерге жатады. Көрінетін түстердің барлық спектрын алуға болатын
түстерді қорлық түстер деп атайды.
Аддитивті синтез көмегімен жаңа түстерді алу үшін әртүрлі
комбинациялауға 2 негізгі түстерді қолдануға болады. Қызыл және жасыл
түстерді қолданып екі бастапқы қорда жаңа түстерді алу сұлбасы келтіріледі.
Қызыл және жасыл әртүрлі пайызды екі бастапқы шешім базасында түстерді
жаңа түстер аддитивті синтез.
Аддитивті
түстер
жарықтану
жүйелерінде
видеожүйелерінде,
фотоүлгілерінде, жазба құрылғыларында, мониторда, сканерде, сандық
камераларда, кең қолданыс тапты.
RGP модельдерді тұрғызу үшін қолданылатын бастапқы немесе
аддитивті түстердің тағы бір атауы. Кейде интенсивті жарықты түске қосқан
кезде түстер көбейеді және мұндай модельдерді қосатын немесе терминдер деп
аталады, олар RGВ – модельді сипаттау үшін қолданылады.
Субрактивті түстік модельдер. Монитор экранына қарағанда жарық
шағылысуына негізделген түстерді қайта өндіру, басылатын бет тек түсті ғана
бейнелейді. Сондықтан бұл жағдайда RGB модель қолайсыз. Оның орнына
басылатын түстерді сипаттау үшін субрактивті түстерге бағаланатын СМҮ
моделі қолданылады.
Достарыңызбен бөлісу: | 
