«ӘБІЛҚАС САҒЫНОВ АТЫНДАҒЫ
ҚАРАҒАНДЫ ТЕХНИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ»
КОММЕРЦИЯЛЫҚ ЕМЕС АКЦИОНЕРЛІК ҚОҒАМЫ
Махамбетов О.К.
Дәріс коспектісі
«Климаттың өзгеруі және жасыл энергетика»
ПӘНІ БОЙЫНША
Қарағанды 2023
Дәрістердің қысқаша жазбасы
КІРІСПЕ
Соңғы жылдары әлемде азық-түлікпен, отынмен, тұщы сумен және қаржымен байланысты көптеген дағдарыс құбылыстарының пайда болуы байқалды. Энергетика мен шикізат тауарлары нарықтарындағы тұрақсыздық, азық-түлік тапшылығының жаһандық жағдайлары және су ресурстарының шектеулілігі жақында қаржы-экономикалық дағдарыстың салдарынан екінші жоспарға айналды, оның рецессиялық салдары әлемнің көптеген аймақтарында бұрынғысынша сезіледі. Бұл жағдайдың күрделілігі климаттың өзгеруі – әрбір жаһандық дағдарыстың әсерін күшейтетін құбылыс болып табылады. Оның әсері бүкіл әлем бойынша сезіледі және мыңжылдық Декларациясында тұжырымдалған тұрақты даму мен даму саласындағы мақсаттарға қол жеткізу үшін нақты салдарға себепші болады. Үкімет пен халықаралық қоғамдастық көптеген маңызды сын-қатерлерге тап болатыны анық, алайда қалыптасқан жағдайда "үйреншікті жолтабаннан" батыл шығу үшін шынайы мүмкіндіктер табу.
Қазіргі кезде басым болып отырған экономика моделіміз уақыт өте келе көптеген қоғамдастықтардың әл-ауқатының айқын артуына алып келді, алайда, оның жұмыс істеуі қоршаған орта үшін жаһандық тәуекелдер нысанында (мысалы, климаттың өзгеруі) елеулі теріс сыртқы құбылыстардың пайда болуына және экологиялық тапшылық жағдайларының кең таралуына (мысалы, тұщы судың жетіспеуі) себеп болды. Бұдан басқа, бұл модель прогрестің негізгі макрокөрсеткіші ретінде жалпы ішкі өнімде (ЖІӨ) көп жағдайда шоғырланған әлеуметтік шоттар саласындағы елеулі сыртқы факторларды ескермейді. Осы және басқа да факторлардың әсерінен біздің жүзеге асыратын экономикалық қызмет нәтижесінде қазіргі уақытта Жер тұрақты негізде өндіруден гөрі биомассадан көп тұтынылады (яғни, экологиялық әсердің ауқымы ғаламшардың ресурстарынан асып түседі). Бұл қызмет, сондай-ақ, экожүйелік қызметтері аз қамтамасыз етілген адамдардың әл-ауқатының негізгі құрамдас бөлігі болып табылатын табиғи капиталдың сарқылуына әкеледі және созылмалы кедейшіліктің сақталуы мен ушығуына және бөлудің біркелкі еместігіне қауіп төндіреді. Бұл экономикалық, әлеуметтік және экологиялық тәуекелдер біз және болашақ ұрпақ үшін елеулі қауіп төндіреді. Осылайша, біздің экономиканың басым моделін "қоңыр экономика" деп анықтауға болады.
ЮНЕП үшін "Жасыл экономика" ұғымын ұзақ мерзімді перспективада адамның әл-ауқатын арттыруға әкелетін тауарлар мен қызметтерді өндіруге, бөлуге және тұтынуға байланысты экономикалық қызмет түрлерінің жүйесі ретінде анықтауға болады, бұл ретте болашақ ұрпақ елеулі экологиялық тәуекелдердің немесе экологиялық тапшылықтың әсеріне ұшырамайды.
"Жасыл экономика" ресурстарды пайдалану мен экономикалық өсуден экологиялық салдар арасындағы тәуелділікті жоюды көздейді. Ол тиісті мүмкіндіктерді құруды қамтамасыз ететін саяси реформалардың қолдауымен "жасыл" секторға инвестициялардың айтарлықтай ұлғаюымен сипатталады. Бұл инвестициялар мемлекеттік және жеке сектордан да кәсіпорындарды, инфрақұрылым мен мекемелерді қайта құру үшін, сондай-ақ тұрақты тұтыну мен өндіріс процестерін енгізу үшін тетікті қамтамасыз етеді. Мұндай қайта құру экономикадағы "жасыл" секторлардың үлесін ірілендіруге, "жасыл" және лайықты жұмыс орындарының санын арттыруға, өндірістік процестердің материал және энергия сыйымдылығын қысқартуға, қалдықтар мен ластанудың көлемін қысқартуға және парниктік газдар шоғырлануын едәуір азайтуға алып келеді.
"Жасыл экономикаға" жету жолындағы прогресті өлшеу қажет, алайда, табиғи, адам және экономикалық ресурстардағы айырмашылықтарды ескере отырып, барлық елдерге қолданылатын "жасыл экономиканың" үлгілік көрсеткіштерін қарсы өніммен әзірлеу болар еді. "Жасыл экономикаға" көшу процесін қарау кезінде елдер осы мақсатқа қол жеткізудің әртүрлі жолдарын таңдайтынын және бір елдегі "Жасыл экономика" басқа елдегі "жасыл экономикадан" өзгеше болуы мүмкін екенін мойындаған жөн болар.
Қандайда бір ел "Жасыл экономика" құру үшін таңдаған жолға қарамастан, мұндай көшу көптеген пайда әкелуі мүмкін. Мысалы, ол азық-түлік, энергетикалық және су қауіпсіздігі мәселелерін жеңілдетуге көмектесе алады. Жалпы тұрғыда мұндай көшу Мыңжылдық декларациясында тұжырымдалған орнықты даму мен даму саласындағы мақсаттарға қол жеткізу үшін тірек болуы тиіс. "Жасыл экономикаға" ауысу сондай-ақ, басшылықтың Ұлттық және жаһандық құрылымдарын қайта зерделеуге және мұндай құрылымдар халықаралық қоғамдастыққа қоршаған орта мен даму саласындағы қазіргі және болашақ сын-қатерлерге ден қоюға және ашылған мүмкіндіктерді пайдалануға мүмкіндік бере ме деген мәселені қарауға мүмкіндік береді.
Достарыңызбен бөлісу: |
