43
Респонденттердің жартысынан көбі Алматыда медициналық көмек алған. Өздеріне
медициналық көмек қажет болғандардың тең жартысынан артығы (50,3%) ақылы
емханаға, 28,6%-ы тұрғылықты орны бойынша емханаға , 24%-ы студенттік емхана
ға
қаралған.
Респонденттердің басым бөлігі білім алуға қол жеткізген. Білім алуға мүмкіндігі болмаған
29,4%
респонденттердің 75,9%-ы «оқуды менің және жан-ұямның қалтасы көтермейді»
деп атаса, небәрі 3,8%-ы қажетті білім деңгейінің жоқ екендігін айтты.
Еліміздегі банкілердің басым бөлігі орналасқан Алматы қаласында тұратындығына
қарамастан көшіп-қонушы жастардың тең жартысынан астамында банкілік есепшоты жоқ.
Мұндай көрсеткіштер қаржылық реттеушінің халықтың банкілік қызметтермен
қамтылуына мұқият баға беруіне түрткі болу ға тиіс. Банкілік есепшоттың жоқ болу
себептері туралы сұраққа респонденттердің 93,4%-ы «есепшотқа салатын ақшам жоқ»,
«маған есепшот керек емес» деп жауап берді.
Банкілік есепшоты бар т
ұлғалардың басым көпшілігі жалданбалы жұмыскерлер м ен
студенттер. Жауап бергендердің небәрі 12,4%-ы ғана несие алған және 12,5%-ы өзге
қаржылық қызметтерді пайдаланған.
3.5.
Көшіп-қонушылардың жұмыспен қамтылуы, табысы мен ақша аударымдары
Алматы қаласының Статистика департаментінің деректеріне сәйкес, 2011 жылы 15-24 жас
аралығындағы тұрғын халықтың арасындағы жұмыссыздық деңгейі 6,6% құрады. Егер
бұл деректерді 25-29 жас аралы
ғындағы жастарға қатысты жұмыссыздық
көрсеткіштерімен қарастыратын болсақ, онда орташа деңгейі 6,9%-дан сәл жоғары болып
шығады.
Бұл көрсеткіштер нақты жағдайды көрсетпейді, олар Жұмыспен қамту орталығында
жұмыссыз ретінде тіркелгендерді есепке алуға негізделген. Жоғарыда айтылып кеткендей,
Жұмыспен қамту орталығына Алматы қ. тіркелгендер ғана есепке тұра алады. Тіркелуі
жоқ көшіп-қонушы жастар есепке тұра алмайды.
Жұмыспен қамтылуға қатысты сұраққа жауап берген кезде респонденттерге жауаптың
бірнеше нұсқасын таңдауына болатын. Жауап берген көшіп-қонушы жастардың 44,7%-ы
өздерін «жалдамалы жұмыскерлер» тобына жатқызды. Олар көбінесе қызмет көрсету
саласында, яғни сатушы немесе кафе, мейрамхана, сұлулық салондарында, көлік жуу
орындарында және т.б. жерлерде жұмыс істейді. Жалдамалы жұмыскерлердің арасында
сонымен қатар бір мезгілде өзін-өзі жұмыспен қамтып отырғандар, желілік маркетингпен,
жекеменшік тасымалдаумен айналысатындар, штаттан тыс бухгалтер ж
әне т.б.
жұмыс
істейтіндер бар. Кейбір жалдамалы жұмыскерлер күндізгі не сырттай оқу бөлімдерінің
студенттері. Студенттердің арасында шетел тілі сабақтарын беретіндер, өз курстаст арына
қазақ тілін оқытатындар, демалыс күндері базардағы туыстарын алмастарып отыратындар
кездседі, олар іс-жүзінде өзін-өзі жұмыспен қамтитындар.
Тұтастай алғанда, жауап бергендердің 16,9%-ы өздерін өзін-өзі жұмыспен қамтитындарға
жатқызады, респонденттердің 5,9%-ы – жұмыссыздар, 3,7% - ақысы төленбейтін үй
қызметкерлері, 2,2%-ы мемлекет секторында еңбек етеді, 1,3% - үй шаруасындағы
әйелдер, 0,6% – декреттік демалыста.
44
19-
сурет. Көшіп-қонушылардың жұмыспен қамтылуы
Дереккөзі: жастар көші-қоны бойынша деректер қоры
Жас көшіп-қонушылардың кәсіпкерлік белсенділігі онша жоғары емес: респонденттердің
небәрі 3,8%-ның ғана патенті немесе жеке кәсіпкердің (ЖК) куәлігі бар . Көп жағдайда
патент не ЖК куәлігі әкесінің, анасының не өзге туыстарының атына тіркелге н. Жеке
кәсіпкерлердің көпщілігі саудамен айналысады: сусын, жеміс-көкөніс сату үшін базарда
орын (немесе дүкенді) жалға алу арқылы.
«
Сізге жұмысқа орналасуға кім көмектесті» деген сұраққа 50,8%-ы жұмысты өз бетінше
тапқанын айтты, 48,1% – туыстары мен таныстары арқылы, 0,5% – кадр агенттігі арқылы
және небәрі 0,2% – жұмыспен қамту қызметі арқылы тапқанын айтты.
Жұмысқа орналаса алмағандардың 66,2%-ы мамандығы бойынша жұмыс таба алмай
жүргенін, 60,0% - жұмыс тәжірибесінің жоқтығын, 15,4% - тиісті біліктілігінің жоқтығын
және 7,7% – тіркелу құжатының жоқтығын (жауаптың бірнеше нұсқасын таңдауға
болатын) айтуда.
Өздерін жұмыссыздар санатына респонденттер мемлекет органдарының соларға берген
мәртебесіне емес, істің нақты жағдайына қарай жатқызады. Жұмысқа орналаспаған
респонденттердің бірде-бірі Алматы қ. Жұмыспен қамту орталығында тіркелмеген. Себебі
аудандық жұмыспен қамту орталықтарының кез келгенінде тіркелу үшін азаматтардың
қалада тіркелу құжаты болуға тиіс.
Жұмыссыз азаматтарды тіркеу және есепке алу
Жұмыссыздар – бұл өздеріне байланысты болмайтын себептермен табыс әкелетін еңбек
қызметімен айналыспайтын, жұмыс іздеп жүрген және еңбек етуге дайын еңбекке жарамды
жастағы тұлғалар .
Жұмыс іздеп жүрген тұлғаны жұмыссыз деп тану туралы шешімді уәкілетті орган келесі
құжаттар ұсынылған жағдайда қабылдайды:
Жұмысқа орналасуды қалайтын тұлғалардың тұрғылықты орны бойынша уәкілетті органға
жұмысқа тұруға көмек сұрап жүгінуіне болады
1.
жеке куәлігі (төлқұжат)
2.
еңбек қызметін растайтын құжаттар
3.
әлеуметтік жеке кодын тағайындау туралы куәлігі (ӘЖК)
4.
салық төлеушінің тіркеу нөмірі (СТТН)
Оған қоса, жұмыс іздеп жүрген тұлға алған табыстары туралы мәліметтерді қоса тіркейді
(
өтінімдік сипатқа ие).
16,9%
3,8%
2,2%
44,7%
3,7%
5,9%
42,8%
0,6%
1,3%
0,0%
10,0%
20,0%
30,0%
40,0%
50,0%
Өз-өзін жұмыспен қамтитындар
кәсіпкерлік бесленділік
мемлекеттік сектор
жалданбалы жұмысшы
ақысы төленбейтін үй қызметкері
жұмыссыз
оқушы/студент
декретте
Үй шаруасындағы әйел
