57
- отын-энергетикалық қорлардың техникалық тұтынуын тіркеу;
- өнімнің тауарлық сапасын және балансын тіркеу бойынша.
5. SCADA құраушы баптауларының функциясы SCADA программалық
қамтамасыздандыру негізін және баптаулар бойынша бақылау және
автоматтандырудың құралдарын конфигурациялауын қосады.
SCADA жүйесімен шешілетін есептер келесіні қамтиды:
- ақпаратты өңдеу және жинау есебі;
- сорғы станция жабдықтарымен технологиялық үрдісті басқару және
бақылау есептері;
- ақпаратты көрсету есептері;
- технодогиялық сызбаларды көрсету;
- ақпаратты көрсетудің кесте пішінін қалыптастыру;
- апаттық және ескерту дабылдарының қалыптасуы;
- өлшенетін параметрлер бойынша трендтың қалыптасуы;
- мұрағатты ақпараттың қалыптасу есебі;
- жүйелік журналымен және уақиға журналының қалыптасу есебі;
- жүйеге бақылау мүмкіндік есебі;
- уақыт бойынша синхронизациялау және БЛК уақытша белгілеу.
Автоматтандыру және бақылау-өлшеу құралы бойынша сарапшы-
мамандармен қаралатын, SCADA жүйесін қолдану туралы шешім қабылдау
үшін таңдау барысы 2 кезеңге бөлінеді.
1 кезең – тұтыну критерилерінің таңдауы. Іс-тәжірбиенің көрсетуі
бойынша инженерлер SCADA келесі қасиеттерін көретеді:
- сенімділік – автоматтандыру жүйесі үшін негзгі критерий таңдауы.
Орындау модулінің сенімділігі едәуір маңызды, яғни ұзақ уақыт бойы
жаңылусыз олардың жұмыс жасау қабілеттілігі. Құралды жүйенің сенімділігі,
жеке модулдердің өзара әсерінің сенімділігі, мәліметтерді мұрағаттау ішкі
жүйесінің сенімділігі, сонымен қатар қызмекердің сәйкес емес іс-әрекетінен
немесе басқару функциясына рұқсатсыз кіруден орындаушы модулдардың
сақталатындығын жеке бағалауға болады;
- ӨҚ (УСО) және контроллер драйверлері – жалпыланған бағасы үшін
көп шамадағы құрылғылардың қолдауы керек, ал қолданушылардың
көзқарасы бойынша пайдалануы мүмкін нақты жабдықтың қолдауы маңызды;
- Softlogic – контроллерді бағдарламалау жүйесі, SCADA-мен интеграл-
дануы жүйеге үлкен плюс. Контроллер APM бағдарламанатын құралдармен
бағдарланады, яғни сол редакторда және сол бағдарламаланатын стандартты
тілде, сондықтан қосымша бағдарламашыны жұмылдыру қажеттілігі
туындамайды. Сонымен қатар, Softlogic технологиясын қолдану жасап
шығару және контроллер мен компьютер арасындағы автоқұрылу байланысын
арқылы жобаның жөнделу уақытын қысқартуға мүмкіндік береді;
- OPC қолдану – соңға уақытта көп мән берілуде, бірақ өздерінің
жабдықтарына OPC-сервермен өндірушілердің барлығы бірдей қамтамасыз
етпеген. Барлық әсер етуші құрылғыларымен (драйвелер, Softlogic және OPC)
58
қолдау пайдалануышыны жабдықтықпен сәйкестілік мәселесін шешуге кепіл
бола алады;
- бөлек жинау құрылғылары – жүйеде мәліметтердің өңделуі алгоритм-
дердің алып қоюын жеңілдетеді. Жобаның жөнделуін жақсы кіріктірілген
отладчик-эмулятор бірнешеге тездетуге мүмкіндік береді;
- шынайы уақыттағы өнімділігі – параметр, тез үрдістердің автомат-
тандыруы үшін критикалық, агрегаттармен басқару, мұрағаттау үшін үлкен
мәліметтер ағын жүйесі және үлкен таратылған жүйе үшін;
- ыстық қор жасау – үлкен жүйеге және өндіру өмірлік-маңызды аймақ-
тарын автоматтандыру үшін қажетті функция;
- графикалық мүмкіндіктер – заманауи SCADA анимациялары жетіл-
дірген мүмкіндіктерді және үшөлшемді графикті пайдалану арқылы, кітапхана
элементтерімен жұмыс жасау мүмкіндігі және ішкі графикалық файлдардан
импорт қолдауы, мнемосхемаларды жасау үшін редакторы болуы керек;
- ішкі кітапхана – дайын элементтерді пайдалану арқылы мнемосхема-
лары бар графикалық экранның жасалуын тездету мүмкіндігі. Кітапхана көп
болған сайын пайдаланушы өзіне керекті суреттерді – сорғы суреті, сыйым-
дылық, қалқанша және т.б табу мүмкіндігі молырақ. Ішкі кітапханаларды
пайдалану экрандарды жасау уақытын қысқарту ғана емес, сонымен бірге
жобаның дизайнын жоғары сапалы деңгейге көтереді;
- заманауи технолгиялар (WEB, GSM) – таратылған жүйенің шынайы
жобаның негізі болып табылады;
- таратылған жүйенің құрылуы – клиент-серверлік сәулет, әртүрлі
қосылу үлгісін және байланысу стандартты протоколдарын қолдау,
автоматтандыру жүйесінің жеке түйіндер арасындағы ақпаратты алмасу
баптауларының айқындылығы мен жеңілдігі осының барлығынсыз заманауи
ТПАБЖ болуы мүмкін емес;
- есеп берудің генерациясы – заманауи SCADA есеп беруді дайындау-
дың және мұрағаттау мәліметтерінің икемді талдау жолын пайдалануға береді.
Осы критерий сенімділік орындаушы модулерінен кейінгі маңызды болып
саналады. SCADA жүйесімен бірге есеп беру генераторы жеткізілсе жақсы.
Басқалай есеп беруді жасау үшін басқа да мүмкіндіктерді қолдануға болады,
мысалы, нақты есеп бойынша жоғары деңгейдегі бағдарлмалау тілінде
жазылған, арнайы утилит арқылы есеп беру үшін мәліметтерді алу, шынайы
уақыттың стандартты мәліметтер базасына сақталу күйіне келтіруі. Осы
көзқарасқа байланысты ODBC және DDE стандартты интерфейстерін қолдану
мүмкіндігін алады;
- орыстандыру – көптеген шетел өндірушілері өздерінің өнімдерін
орыстандыруын аймақтты дистрибьюторларына жүктейді, сондықтан
тұрақсыз сапада таратылмаған нұсқасы кешігіп шығады, ал көмек жүйесінің
аудармасы тағы да біраз уақытқа кідіреді. Осыған байланысты отандық
өндірушіні таңдайды;
- құжаттама – толық және жақсу құрылымды болуы керек. Электрондық
нұсқасының және баспа түрінде бары жақсы болар еді. Ең негізгісі болып
