Бейімделу кезеңдері
Шартты түрде баланың мектепке бейімделу процесі үш негізгі кезеңге бөлінеді, олардың әрқайсысы өзіндік ерекшеліктерімен сипатталады.
Бейімделудің бірінші кезеңі «Бағдарлы» деп аталады.
Бала жаңа жағдайларға мұқият қарайды, жағдайды, шекараларды, нормаларды және т.б. зерттейді. Бұл оған өте қиынға соғады. Балаға физикалық және психологиялық тұрғыдан да салмақ түседі. Оның өзін қоршаған ортаға реакциясы ашық немесе өткір болуы мүмкін.
Бұл кезең көбінесе екі-үш аптаға созылады.
Екінші кезең - "Тұрақсыз бейімделу" кезеңі
Атауы айтып тұрғандай, бала бұл кезеңде бейімделе бастайды. Ол ұсынылған жағдайларда оңтайлы мінез-құлық көрсетуге жақын. Оның ойына түрлі мінез-құлық сызбалары келе бастайды - бұл денеге бірінші кезеңге қарағанда аз күш жұмсауға мүмкіндік береді. Реакциялары қазірдің өзінде эмоционалды емес.
Ұзақтығы: шамамен екі-үш апта.
Бейімделудің үшінші кезеңі - "Салыстырмалы түрде тұрақты бейімделу"
Бұл кезеңде бала таңдалған мінез-құлыққа сенімді болады және олар тұрақты бола бастайды; «мен мектеп оқушысымын және бұл нені білдіреді» түсінігін бағалау орын алады.
Соңғы кезең бес-алты аптадан бір жылға дейін созылады.
Физиологиялық бейімделу
Мектеп оқушысына үлкен физикалық салмақ түседі: жаңа білімді меңгеру түріндегі психикалық және оқу үдерісіндегі физикалық – статикалық позиция. Жүктеме неғұрлым көп болса, дене соғұрлым көп күш жұмсайды. Бұл жерде шаршау сәтін жіберіп алмау маңызды.
Күнделікті режим баланың физиологиялық бейімделуін жеңуге көмектеседі.
Тәрбиеші және психолог Юлия Гиппенрейтердің ата-аналарға арналған 20 кеңесі
1. Мойынсұнбау - баланың дұрыс емес қарым-қатынасқа қарсы тұра алатын жалғыз нәрсесі.
2. "Проблемалық", "қиын", "тентек" және "мүмкін емес" балалар, сондай-ақ "комплексі бар", "еңсесі түскен" немесе "бақытсыз" балалар әрқашан отбасындағы дұрыс қалыптаспаған қатынастардың нәтижесі болып табылады.
3. Әрине, баланы қабылдау дегеніміз - оны әдемі, ақылды, қабілетті, үздік оқушы, көмекші және т. б. үшін емес, жай ғана оның болғаны үшін жақсы көру!
4. Балаға неғұрлым көп ұрысса, соғұрлым ол нашарлайды. Неліктен бұлай болады? Себебі баланы тәрбиелеу жаттықтыру емес. Ата-аналар балаларда шартты рефлекстерді дамыту үшін өмір сүрмейді.
5. Ата-аналар балаға қаншалықты жиі ашуланса, оны ұрып-соғып, сынға алса, оған соғұрлым: "мені сүймейді" деген ой түйеді.
6. Тәртіп жақсы қарым-қатынас орнатқанға дейін емес, одан кейін және тек соның негізінде.
7. Егер бала көмек сұрамаса, оның айналысып жатқан ісіне араласпаңыз. Араласпауыңыз арқылы сіз оған "Сенде бәрі жақсы! Сен, әрине, бәрін жеңе аласың!"– деп хабарлайсыз. Егер ол еңсере алмайтын үлкен қиындыққа тап болса, бұл басқа мәселе. Ол кезде араласпау позициясы дұрыс болмайды, ол тек зиян келтіруі мүмкін.
8. Егер бала қиналса және сіздің көмегіңізді қабылдауға дайын болса, оған міндетті түрде көмектесіңіз. Бұл жағдайда, бала жасай алмайтын нәрсені ғана алыңыз, қалғанын өзінің жасауына мүмкіндік беріңіз; бала жаңа әрекеттерді игерген сайын, оларды біртіндеп өзіне беріңіз.
9. Баланың жеке тұлғасы мен қабілеттері тек өз қалауы бойынша және қызығушылықпен айналысатын іс-әрекетте дамиды.
10. Жасөспірімдердің сәні желшешек сияқты – көптеген бала оны азды-көпті байыпты түрде алып жүреді, ал бірнеше жылдан кейін олар сол кезді күліп еске алады. Сол кезде ата-ананың ұлы немесе қызымен соған байланысты ұзақ уақыт жанжалдаспағаны жөн.
11. Балаңызға өз әрекеттерінің (немесе әрекетсіздігінің) жағымсыз салдары сезінуге мүмкіндік беріңіз. Сонда ғана ол өсіп, "саналы" болады.
12. Іс-әрекетті сепсеңіз - әдетті жинайсыз, әдетті сепсеңіз - мінезді жинайсыз, мінезді сепсеңіз - тағдырды жинайсыз! Сіз өзіңіздің наразылығыңызды балаға емес, баланың жеке іс-әрекеттеріне білдіре аласыз.
13. Баланың іс-әрекетін айыптауға болады, бірақ оның сезімін емес. Баланың іс-әрекетіне наразылық жүйелі болмауы керек, әйтпесе ол оны қабылдамайды.
14. Баланың қалаусыз мінез-құлқы - қалыпты өмір сүру жағдайларына қалыпты реакция болып табылады.
15. Баланың сезінуінше, қатал ана одан эмоционалды түрде қорғалған.
16. Балаңыздың өзімен өзі болуына мүмкіндік беріңіз. Оны үнемі итермелемеңіз. Оны үйрете бермеңіз. Оған ақыл айта бермеңіз. Оны дәріптеуге тырыспаңыз. Оны ешнәрсе жасауға мәжбүрлемеңіз!
17. Өз қызметінің барысын бақылау әрекетке кедергі келтіретіні, тіпті оны толығымен бұзатыны белгілі емес пе? Жазуды бақылауда ұстап, жазар ойымызды жоғалтуымыз, мәнерлеп оқуға тырысып, мазмұнды түсінбеуіміз мүмкін.
18. Өзін-өзі тану және өзін-өзі тәрбиелеу – бала тәрбиелеймін деген ата-аналар мен мұғалімдердің алғашқы міндеті.
19. Бала ренжіген, сәтсіздікке ұшыраған, ауырған, ұялған, қорыққан немесе дөрекілік пен әділетсіздікке тап болған кездерде, тіпті оның қатты шаршаған кезінде де, ең алдымен, оның жағдайы туралы білетіндігіңізді білдіру.
20. Баладан қиын немесе мүмкін емес нәрсені талап етпеңіз. Оның орнына қоршаған ортада нені өзгертуге болатынын қарастырыңыз.
Достарыңызбен бөлісу: |
