Стоматологтар назарына!
Қант диабетінде ең ерте белгілерінің бірі аузының
қҧрғауы (дегидратация салдарынан). Тҥкіріктің аз бҿлінуі кілегей қабатының катаральды
қабынуына ҽкеледі. Ол ісініп, гиперемияланады, жылтырақ, жабысқақ болып келеді. Сҽл-
пҽл жарақаттанған жерлерде кілегей қабаттың қанқҧюлу сияқты зақымдалуы, кейде
эрозияда (тамақ жегенде ауысыну) байқалады. Қанда қан мҿлшері жоғары болғанда тілдің
беті ҿзгереді: ақ тҥсті жабындымен жабылады, кебеді, тілде ауыратын сызаттар
байқалады. Кілегей қабаттың кҥюі, гиперстезиямен қосарланады. Сонымен бірге
пародонттың жиегі қабынады. Бастапқыда қызыл иектің емізікшелерінің катаральды
қабынуы жҽне ісігі, грануляциялық тіннің ҿсуі анықталады, жиі іріңдіктер мен
кандидоздар дамуы мҥмкін.
Гипотиреоз байқалатын науқастарда ауыз қуысының бозғылттығы, ісінуі жҽне
қҧрғақтығы байқалады. Микседемада жиі тілі ҥлкееді, еріндері, қызыл иектері ісінеді.
Гипопаратиреоз байқалатын науқастарда кілегей қабаты гиперемияланған, ісінген болып
келеді. Қҧрысу (тетания) ҧстамасы кезінде науқастар тілінің жансызданғанын, шаншуын,
ернінің жирылғанын, жақтардың қҧрысуын, бет бҧлшықеттерінің қатаюы, кҥй жҽне
қҧрғақтық сезім байқалады. Қыс-кҿктем кезінде бҧндай науқастарда ерінінің ішкі бетінде
жҽне тілдің қапталдарында ауыратын афтолар, катаральды жҽне гипертрофиялық
гингивит, пародонтит жҽне пародонтоз байқалады.
Аддисон ауруында (қола ауруы) теріде байқалатын ҿзгерістермен қатар ауыз
қуысының кілегей қабатының пигментациясы байқалады. Бҧл ҿзгерістер пигменттің
шектен тыс тҧнуына байланысты болып келеді. Сонымен, науқасты қарау эндокриндік
бездердің кҿптеген ауруларын анықтау ҽдістерінің ең мағңыздысының бірі болып келеді.
1.6. БАЛАЛ АРД ЫҢ ДЕНСАУЛЫҒ ЫН БАҒАЛАУ
Балалардың денсаулығын бағалау диспансеризациялау кезіндегі балалар мекемелері
мен емханалардағы балалар дҽрігерлерінің алдын алу жҧмыстарының негізгі бҿлігі болып
табылады. Бақылаудың негізгі мақсаты белгілі бір жас кезеңіндегі денсаулық жағдайын
терең тексеруден ҿткізу жҽне гармониялық дамуы организмнің оптимальды функциялық
жағдайын жҽне денсаулығының қалыптылығын қамтамасыз ету ҥшін қажетті ақыл-кеңес
145
беру. Сонымен қатар, бала организміндегі ауытқуларды неғҧрлым ерте анықтап,
сауықтыру мен емдеу жҽне созылмалы аурулардың алдын алу болып табылады.
Денсаулық жағдайын бағалаудың негізінде С. М. Громбах (1965-1981 жж.) ҧсынған
денсаулықтың 6 шегі (критериялары) жатады. Олардың алғашқыларының бірі болып
онтогенездегі ауытқулар, яғни, биологиялық жҽне генеологиялық шежіре, ҿмірінің
ҽлеуметтік жағдайы есептелінеді. Денсаулықты сипаттайтын шектер: баланың дене жҽне
нерв-жҥйке ҽрекеттерінің дамуы, резистенттілігі (беріктігі), мҥшелер мен жҥйелердің
қызметінің (функциясының) жағдайы, созылмалы аурулар мен туа болған мҥкістіктердің
(аномалиялардың) болуы ия болмауы. Баланың денсаулығын бағалау ҥшін даму
тарихынан, перзентхадан шығару парағынан, ата-анасымен (немесе балалардың ҿзімен)
сухбаттасып, тҿмендегі ақпараттарды жинайды:
1. Биологиялық шежіре:
А. Перинатальды кезең: анасының экстрагенитальдық аурулары, қызметіндегі жағдай-
сыз ҽсерлер, ата-анасының жағымсыз ҽдеттері (ішімдік, нашақорлық жҽне т.б.),
жедел аурулар, операциялар, жҥктілік кезіндегі алынған жарақаттар, босанған кездегі
анасының жасы (18-ден жас немесе 30-дан ҥлкен), жҥктіліктің I жҽне II жартысының
токсикоздары, тҥсік тастау қаупі, қансырау, жҥктілік кезінде қан қысымының
кҿтерілуі немесе тҿмендеуі.
Б. Интрантальды жҽне ерте постнатальды кезеңде: тез, ҧзақ, созылған босану, сусыз
кезеңнің ҧзақ болуы, босану кезінде қҧрал-жабдықтар колдану, баланың жолдасы
мен кіндігінін ауытқулары, ҧрықты кезеңнің мерзімінен ҧзаққа созылуы,
туылғандағы дене салмағы: 2000 граммға дейін, 2000-2500 жҽне 2501 - 4000 грамм
аралығында, 4000 граммнан артық болуы, ҧрықтың жетілу дҽрежесі, ҧрықтың немесе
жаңа туған нҽрестенің ауыр, орташа, жеңіл гипоксиясы (тҧншығуы), туылу кезіндегі
зақымдалулар, туа болған ақаулар, жаңа туылу кезеңіндегі аурулар, босанғаннан
кейінгі анасының аурулары (жедел инфекциялық - қабыну аурулар).
2. Генеологиялық асқынған шежіре: аллергоздар, ҿкпенің созылмалы бейарнамалық
аурулары, туберкулез, ревматизм, гипертониялық ауру, асқазан мен ҧлтабардың жа-
расы, ҿт тасы ауруы, гломерулонефрит, нефротикалық синдром, қант диабеті, даму
ақаулары.
3. Ҽлеуметтік шежіре: ҽлеуметтік-тҧрмыс жағдайының нашарлығы (1 адамға 6 шаршы
метрден аз), материалдық жағдайының тҿмендігі, анасының білімінің бастауыш
немесе аяқталмаған орташа болуы, анасының жҧмысындағы жағымсыз ҽсерлер,
ҽлеуметтік канағаттанарлықсыз отбасы (толық емес, алкоголизм жҽне т.б.), кҿп
балалы отбасы (4-тен кҿп).
І. Шежіре толық жиналып болғаннан кейін алынған шектер (ақпараттар) бағаланады:
-
жайлы шежіре;
-
жайсыз биологиялық шежіре;
-
жайсыз ҽлеуметтік шежіре;
-
жайсыз ҽлеуметтік-биологиялық шежіре.
II.
Дене дамуы жҽне оның гармониялығының дҽрежесі:
Сигмальды,
центильді ауыткулар кҿмегімен дене дамуының тепе-теңдігі
(гармониялығы) бағаланады.
Дене дамуын бағалаудың 4 тҥрі қолданылады:
-
қалыпты
-
дене салмағының І-ІІ дҽрежелері жетіспеушілігі (гипотрофия)
-
дене салмағын І-ІІ дҽрежелі артықшылығы
-
бойының аласа болуы (дене дамуының жалпы қалыс қалуы).
III. Жҥйке-іс ҽрекетінің дамуын жҽне оның гармониялығының дҽрежесінің бағалау
тиісті аймақтар бойынша жасына байланысты жҥргізіледі: бір жасқа дейінгі
балалардың жҥйке-іс ҽрекеттерінің даму кҿрсеткіштері, 3 жастағы балалардың
146
жҥйке-іс ҽрекеттерінің даму кҿрсеткіштері, ересек балаларды жасына сҽйкес талап
бойынша жҥргізіледі.
Достарыңызбен бөлісу: |
