710
дейінгі балалардың ойлау үрдісіне тоқталсақ, ойлау – тіл дамуы және ғылыми
ұғымдарды меңгеру бірлігінде дамиды. Баланың сау психикасының ерекшелігі –
танымдық белсенділігі. Ойлау – сыртқы дүние заттары мен құбылыстарының байланыс
қатынастарының адам миында жалпылай және жанама түрде сөз арқылы бейнеленуі.
Ақыл-ой жағынан бала қаншалықты пәрменді болса, ол сонша көп сұрақтар қояды және
оның сұрақтары соншалықты алуан түрлі болады. Бала заттың бейнесін ғана емес, оның
қимыл-қозғалыстары туралы да ойлайды. Бейнелі ойлау – 6 жасар бала ойлауының
негізгі түрі. Әрине, ол жекелеген жағдайларға логикалық ойлауды да орындай алады,
бірақ та бұл жаста көрнекілікке сүйенген оқыту басымырақ болады. Мұның өзі осы
жастағы балалардың естері еріксіз жақсы дамиды. Ерікті естері жаңа ғана қалыптасады.
Сондықтан жақсы қабылдап алған заттардың түсін есінде жақсы сақтайды. Көру және
есту елестері көрген нәрселердің мазмұнымен байланысты болады [5].
Мектепке түсу балалардың логикалық есін дамытуда үлкен роль атқарады. Бұл
жөнінде оқулықтардың бәрінде мәтінді қалай оқу, тапсырманы қалай орындау керектігі
айтылған. Бірақ баланың назары кейде бұған жөнді түсе қоймайды. Мұғалім мұны
қатты ескерген жөн. Атақты психолог ғалымдары Л.С. Выготский, А.И. Леонтьев, А.С.
Запорожец, Л.Д. Венгер, Д.Б. Эльконин, Е.И. Игнатьева, Ю.К. Бабанский, И.Я. Лернер
т.б. зерттеушілердің еңбектерінде мектеп жасына дейінгі балалардың жеке басының
қалыптасуына әсер ететін әртүрлі іс-әрекеттердің ішіндегі ең маңыздысы
шығармашылық белсенділіктің сапалығына назар аударады. Алайда мектепке бару
қарсаңында баланың психологиялық даму деңгейінде жекелей өзгешеліктер өсе түседі.
Бұл өзгешеліктер мынадан көрінеді: балалар бір-бірінен ақыл-ой, адамгершілік және
жекелей дамуымен ажыратылады. Олай болатын болса, балаларға психологиялық
қолдау жасау бiлiм беру мекемелерiнiң (балабақша, мектеп) ең негiзгi мiндетi болып
табылады.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
1. Қазақстан Республикасының мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру
стандарты.Астана – 2009.
2. Выготский Л.С. Собр. соч. Т.4. Детская психология. Москва, Педагогика, 2002.
3. Рубинштейн С.Я. Экспериментальные методики патопсихологии и опыт
применения их в клинике. Москва, 2000.
4. Жарықбаев «Жалпы психология» 2009.
5. Психология. Адамзат ақыл-ойының қазынасы. –Алматы, 2005ж.
МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ ҰЙЫМДАРДА АТА-АНАЛАРМЕН ЖҰМЫС
Қуанышова А.Д., Тәуекелова Ж.Д.
Ғылыми жетекші: Хасенова Г.А.
ҚМББ «Болашақ» колледжі
Бала тәрбиесі отбасынан басталады. «Бала жас, әлі ешнәрсені білмейді. Өсе келе
бәрін түсінеді» - деп қарауға болмайды. «Баланы – жастан» деген халық даналығын
711
ұмытуға хақымыз жоқ. Өйткені, мектеп жасына дейінгі кезеңде баланың мінез-құлқы
қалыптасады. Сол кезеңде алған тәрбиесі оның болашағына негіз болады. Халқымыз
қашанда қара басынан гөрі ұрпақ қамын көбірек ойлаған. Бұл – артымда ізім қалсын,
ұрпақ жалғассын деген ізгі ниеттің көрінісі. Сәбиді ойдағыдай етіп өсіру – жан-жақты
тәрбиеге тікелей байланысты. Ата-ананың байқамай қалт жіберген қателігі баланың
бойына өшпестей із қалдырады. Сондай қателіктерге бой алдырмас үшін тәрбиенің
түрлі әдіс-тәсілдерін білген жөн. Біріншіден, сәбилердің ой-өрісін дамытуға, қиялын
шарықтатып, тіл байлығын молайтуға ауыз әдебиет үлгілері – ертегілер, жұмбақтар,
жаңылтпаштардың тигізетін пайдасы ұшан теңіз. Бала жағымсыз кейіпкерлердің
әрекетінен бой тартып, жақсылыққа құмартады. Баламен бірге кітап дүкеніне барып,
оның жасына сай, мазмұнға бай, тәрбиелік мәні зор кітап таңдап алып, үйде оқып беруді
әдетке айналдырсаңыз, сәбиіңіздің бойында қызықты шығармаларға деген
қызығушылығы артары сөзсіз.
Халықтық тәлім-тәрбиенің ең түйіндісі – елдің ертеңгі болашағы, жас ұрпақтың
жан-жақты тәрбиесі. Қандай да игілікті іс таза еңбекпен келгенде ғана бойға сіңеді.
Еңбек адамының қашан да жүзі ашық, көңілі көтеріңкі. Отан патриоты болу – әрбір
азаматтың борышы. Отансүйгіштіктің маңызын әрбір адам түсінеді. Ал бұл
адамгершілік қасиетті жас ұрпақтың бойына қалай сіңіру керек? Міне, ата-аналар мұны
үнемі есте ұстап, балаларды патриоттық рухта тәрбиелеуге жете көңіл бөлуі керек.
Адамгершілік бала бойында бірден, тосыннан пайда болмайды. Тәрбиенің ықпалымен,
біртіндеп қалыптасады. Балада еліктеу сезімі пайда болысымен, ол өзінің көрген-
білгендеріне әсерленгіш келеді. Дегенмен, ол «жақсы мен жаманды», «пайдалы мен
зиянды» жетік айыра алмайды. Әрине, оған бірден-бір қамқоршы ата-ананың көмегі
ауадай қажет. Үлкендер баласының көріп-білгені жөніндегі пікіріне дұрыс бағыт сілтеп
отырғаны жөн. Баланың сұрағына дұрыс ұғым беру керек. Оның көрген игі істерін
дәріптей сөйлеген жақсы. Одан бала оң әсер алады.[1]
Тұлғаның қалыптасу негізі – балабақша мен ата-ана ынтымақтастығында. Баланы
тәрбиелеу, дамыту және білім беруде отбасы мен балабақшаның бірлескен өзара тығыз
байланысы болуы маңызды. Қазіргі кезеңде бала тәрбиесін жүзеге асыруда
тәрбиелеудің дұрыс жолын табу үшін ата-аналармен семинар-кеңестер, отбасылық
сайыстар, тренингтер, дөңгелек үстелдер, кездесулер ұйымдастырудың үлкен көмегі
бар. Балабақшада өткізілген әрбір іс-шара, ертеңгіліктердің тәрбиелік мәні, мағыналы
болуы ата-аналардың жиірек келуіне, белсене қатысуына да ықпалын тигізеді.
Ата-ана балабақшаға көмекші, сенімді тірек болып, ортақ байланысты нығайтқанда
ғана тәрбие жұмысы нәтижелі болмақ. Адамгершілік қасиетті бала бойына сіңіру
балабақша мен ата-аналардың педагогикалық ынтымақтастығы арқылы жүзеге
асырылатынын есте сақтағанымыз жөн. Әрбір балабақша ата-аналармен қарым-қатынас
жасауда түрлі тәсілдерді, қазіргі жаңа технологияларды пайдалана отырып, олардың
қызығушылығын арттыру мақсатында жұмыс жасауы тиіс.
Тәрбиелі жас ұрпақтың білімді, білікті болуы – отбасы мен балабақшаның үздіксіз
бірлескен еңбегінің нәтижесі. Біздің ең басты мақсатымыз әр отбасындағы ұрпақтың
дені сау, рухани бай, білімге, еңбекке құштар болып өсуі. Ата-аналармен әртүрлі
шараларды ұйымдастырудағы мақсат-міндетіміз балалардың бүгінгі жасаған қадамы,
ертеңгі тұлға болып қалыптасуына үлкен әсерін беретінін ұғындыру болып табылады.
