360
тілдің дамуымен тығыз байланысты. Сондықтанбалалардың тілінің дамуына қатысты
бағыттарды анықтау көкейкесті мәселелердің бірі болып табылады.
Қазіргі таңда тілді дамыту мектепке балаларды дайындаудағы басты міндеттерінің
бірі болуы керек. Балалардың ана тілін үйренуі мектепке баланы дайындаудың басты
міндеттерінің бірі.
Мектептегі оқыту процесі көбіне ауыз екі сөздің байланысы болып келеді.
Мектеп жасына дейінгі балалардың тілін дамытуда 4 негізгі мақсат
қарастырылады.
1.Ауызша сөйлеуге үйрету, сөздік қорын дамыту.
а) айналадағы дүниені, табиғатты бақылату, таныту арқылы сөздік қорларынжаңа
сөздермен байыту, баланың ауызша сөйлеген сөздерін тыңдап, өзіне қойылған сұраққа
диалог түрінде жауап беруге үйрету.
ә) заттардың атын (ойыншық, гүл, жапырақ) т.б. сөздерді үйрету
б) заттың санын, сапасын, түр – түсін, пішінін білдіретін сөздерді меңгерту,
в) заттың іс – әрекетін білдіретін (жүрді, оқыды, екті т.б.) сөздерді әрі қарай
меңгерту,
г) үстеу сөздерді (қасында, үстінде, асты, жоғары т.б.) қосып айтуға үйрету.
2. Сөз дыбыстарын дұрыс айту. Сөйлеуде ауыз қуысы арқылы дұрыс дем алып,
дем шығара білуге үйрете отырып дауыссыз, қатаң, ұяң дыбыстарды естілуіне қарай
дұрыс, анық айтуға үйрету. 3-4 сөзден тұратын сөйлемдер құрату.
3. Грамматикалық категорияларды меңгерту. Зат есімге іс – әрекетті білдіретін
сөздерді қосып сөйлем құрату. Сөздерді септеп, жіктеп, жекеше, көпше (менің досым,
біздің ойыншықтарымыз) айтуға үйрету.
4. Байланыстырып сөйлеуін дамыту. Күнделікті сабақта естіген, білгенін, ойын,
серуен кезінде көрген-түйгенін, сурет және оқылған ертегілер мазмұнын, ұнатқан
ойыншықтары жайында ауызша, сұрақ қоя отырып, әңгімлей отырып, қысқа
ертегілерді кейіптендіре білуге үйрету.
Сөйлеу тілі дегеніміз – туа біткен қабілет және оны әрбір адам өз бетінше
меңгереді. Қалыпты тілдік даму барысы белгілі бір заңдылықтарға сәйкес жүзеге
асады, олар жасқа сай шарттар болуы мүмкін немесе өзіндік ерекшеліктерге
байланысты болуы мүмкін.
Үш жастағы балалар үш – төрт сөзден тұратын қысқа сөйлемдермен сөйлейді.
Біртіндеп сөйлемдер көлемі ұлғая түседі, бірақ кейбір қателіктер ұшырасып отырады
Үш жастан жеті жасқа дейінгі аралықта сөйлеу тілі дамуының мектепке дейінгі
кезеңі деп аталады. Сондықтан балабақша кезеңі балалардың дамитын, қалыптасатын
кезеңі болғандықтан тілін дамытуға ерте бастан көңіл бөлген жөн.
Пайдаланылған әдебиеттер:
1. Меңжанова А.К. Балаларды көркем шығарма туындылары арқылы
адамгершілікке тәрбиелеу.- 1991.-[1. 191-б].
2. Әмірова Ә.С. Ересектер тобындағы балаларды қазақ балалар әдебиеті арқылы
адамгершілікке тәрбиелеу. – Алматы,1994.-[2. 25-б].
3. Нұрмухаметова Р.Ә. Мектеп жасына дейінгі балаларға қазақ фольклоры арқылы
эстетикалық тәрбие беру. –Алматы, 2004.-[3. 23-б].
361
4. Таубаева Ғ.З Мектепалды дайындығында оқу – тәрбие үрдісінде балалар
әдебиетін пайдалану. – Алматы, 2005. -[4. 132-б].
КОРРЕКЦИЯ РЕЧИ И ВЫСШИХ ПСИХИЧЕСКИХ ПРОЦЕССОВ
ДЕТЕЙ С ЗПР
ПОСРЕДСТВОМ МНЕМОТЕХНИКИ
Долгих Е.А., Швецова Т.Г.
КГКП я/с «Куаныш»
Давно уже известно, что дети с ЗПР имеют следующие проблемы в развитии
психических процессов, таких как внимание, воображение, несовершенное логическое
мышление, память, а так же нарушение речи: скудный словарный запас, неумение
согласовывать слова в предложениях, нарушение звукопроизношения. Во многих
случаях картина речевых нарушений свидетельствует о наличии общего недоразвития
речи, о задержке процесса речевого развития.
Поэтому коррекционное воздействие при наличии всех этих нарушений – очень
сложное дело. Одно из необходимых направлений в коррекционной работе – это
необходимость научить детей связно, последовательно, грамматически правильно
излагать свои мысли, рассказывать о различных событиях из окружающей жизни.
В дошкольном возрасте преобладает наглядно – образная память, и запоминание
носит в основном непроизвольный характер: детям лучше дается запоминание
событий, предметов, фактов, явлений, близких их жизненному опыту. Исследования
показали, что объем зрительной памяти и возможности смыслового, логического
запоминания у детей с задержкой психического развития отличаются от нормы. Так
же наиболее сильно страдает у детей с ЗПР память.
Окружающая действительность вокруг нас постоянно меняется, претерпевает
изменения. В последние годы происходит модернизация системы дошкольного
образования. Сильные изменения произошли в мировосприятии и мышлении детей
дошкольного возраста. У педагогов возникает необходимость находить и выбирать
новые, более эффективные методы обучения и воспитания, которые интересны детям
и способствуют решению проблем нарушения речи. Одним из таких методов является
«мнемотехника».
Дефектологическое воздействие при работе с детьми с ЗПР и ОНР преследует цель
– научить детей связно, последовательно, грамматически и фонетически правильно
излагать свои мысли, рассказывать о событиях из окружающей жизни. Правильная
организация обучения детей с ЗПР – сложное дело. Поэтому наряду с общепринятыми
приёмами вполне обоснованно использование новых, оригинальных, творческих
методик, которые очень эффективны. Одной из таких методик является наглядное
моделирование, представленное в виде картинно – графических схем.
Мнемотехника (от греч.мnemonikon – искусство запоминания) – система
специальных приёмов, служащих для облегчения запоминания, сохранения и
воспроизведения информации.
