18
бағалау. Топырақтың радиоактивтілігін гигиеналық зерттеу кезеңдері.
Санитарлық бағалау.
Раднациялык және ядролық апаттардың гигиеналық аспектілері
"Радиациялық" және "ядролық" апаттар түсініктемелері. Әр түрлі салалары
(белгілері) бойынша радиациялық апаттардың жіктелуі. АӘС-на байланысты
емес, олардың салдары бойынша (5 топ) радиациялық апаттардың жіктелуі.
Радиациялық апаттар кезіндегі әсерлер алгоритмі.
Радиациялық апаттарды қызметтік тексеру кезіндегі негізгі шаралар.
Радиациялық апаттарды тексерудің жалпы принциптері. Тексеру жөніндегі
бұйрықтың мазмұны. Радиациялық апаттар салдарын тексеру, жою және
тұрғындарды қорғау шаралары. Радиациялық бақылау радиациялық апаттарды
тексеру және жою кезіндегі маңызды элемент ретінде. Радиациялық апаттарды
тексеру және жою кезіндегі радиациялық бақылау мазмұны.
Қоршаған ортаның жеткілікті ластануындағы килігу критерийлері -
зерттеу деңгейі және килігу деңгейі.
АЭС-дағы апаттар мен олардың халықаралык шкаласы. Салдар деңгейлері
бойынша бағалау критерийлері.
Тұрғындар үшін радиоактивті қалдықтардың нақты қауіптілігін бағалау -
сыртқы радиация, радиоактивті аэрозольдердің тыныс алу жолдарына түсуі,
радионуклидтердің тағаммен және сумен түсуі. Қалқанша безінде радиоактивті
иодтың жиналуының алдын алу.
Цезий-137 – апаттан кейінгі бір жылдың ішіндегі эффективті, эквивалентті
доза өлшемін анықтайтын негізгі радионуклид. Оның жергілікті жердің
кеңдігіне тәуелді бөлшегі. Радиациялық апаттың ерте және аралық
сатыларында аймақтарға бөлінуі.
Дезактивация жөніңдегі түсінік және оны жүргізу көрсеткіштері.
Дезактивация әдістері: механикалық, физикалық, химиялық, биологиялық.
Дезактивацияда қолданылатьн заттар мен олардың құрамы. Бөлмелерді, жұмыс
жабдықтарын, арнайы киімдерді дезактивациялау. Қоршаған орта объектілерін
топырақты, суды, ауаны, азық-түліктерді дезактивациялау тиімділігін бағалау.
Қоршаған ортяны радиоактивті ластянудан қорғау. Радиациялық
гигиена саласында ҚР санитарлық-эпидемиологялық мекемелері
жұмыстарын ұйымдастыру
Қоршаған ортаны радиоактивті заттармен ластанудан қорғау шараларының
жүйесі. Саннтарлық заңдылықтағы радиациялық қауіпсіздікгі қамтамасыз ету
принциптері. Радиоактивті қалдықтар. Сұйык және қатты радиоактивті
қалдықтардьң жіктелуі. Радиоактивті қалдықтарды жою және көму мәселелері.
Радиоактивті қалдықтарды жинау, уақытша сақтау, тасымалдау және
зиянсыздаңдыру. І-санаттағы радиоактивті қалдықгарды қайта өңдеу әдістері -
сақтау. ІІ санаттағы радиоактивті қалдықгарды қайта өңдеу әдістері - сұйылту.
19
Құрамында радионуклидтері бар, атмосфераға бөлінген қалдықтарды
зиянсыздандыру әдістері. Сұзгіден өткізу, адсорбциялау, уақьтша сақтау.
Сұйық радиоактивті қалдықтарды қайта өңдеу әдістері. Дистилдеу, тұндыру,
коагуляциялау, ион алмастыратын сұзгілерді қолдану, физикалық, химиялық,
биологиялык әдістер. Жер кыртыстарында, теңіздер, мұхиттарда радиоактивті
қалдықтарды көму. Елді мекендерде радиациялық қауіпті обьектілерді
орналастыру. Жоспарлы шаралар. Санитарлық қорғаныс аймақтары (СҚА).
СҚА мөлшерлерін орнату критерийлері.
№2 кредит дәрістерінің, практикалық сабақтарының, ОСӨЖ, СӨЖ
тақырыптық жоспарының үлгілері
Дәрістердің тақырыптық жоспарының үлгісі
№
Тақырыптары
1. ҚР санитарлық-эпидемиологиялық мекемелерінің радиациялық гигиена
саласындағы жұмысының құрылымы мен ұйымдастырылуы.
2. Радионуклидтермен қоршаған ортаның потенциалды ластау көздері, тегі
жасанды радионуклидтердің таралуы.
3 Қоршаған ортаны радиоактивті ластанулардан қорғау.
4 Радиациялық және ядролық апаттардың гигиеналық аспектілері.
5 Атом электростанциялары халықтың сәуле қабылдауы мен қоршаған
ортаның ластануы көзі ретінде. Атом энергетикасының даму
перспективасы.
Жалпы сағаты: 5
Практикалық сабақтардың тақырыптық жоспарының үлгісі
№
Тақырыптары
1.
Радиациялық қауіпсіздік нормалары (РҚН – 99). Сыртқы қабылдаудың
дозалық шектері. Ішкі сәуле қабылдаудың рұқсат етілген шектері.
2. Радиометрлік зерттеулер үшін қоршаған орта нысандарынан сынама алу
әдістері. Алынған сынамалардан препарат дайындау.
3. Стационарлық және жылжымалы радиометрлердің көмегімен ауаның
және судың радиоактивтілігін гигинелық бағалау әдістері.
4.
Стационарлық және жылжымалы радиометрлердің көмегімен тамақ
өнімдері мен топырақтың радиоактивтілігін гигинелық бағалау әдістері..
5. «Радиациялық» және «ядролық» апаттар түсінігінің анықтамасы. Әртүрлі
сапасы бойынша радиациялық апаттардың жіктелу. АЭС-пен, оның
салдарымен байланыссыз радиациялық апаттардың жіктелу.
6 Радиациялық және ядролық апаттарды қызметтік тексеру бойынша
шараларды ұйымдастыру.
20
7 Радиациялық және ядролық апаттардың салдарын жою бойынша
шараларды ұйымдастыру.
8 Радиациялық апаттың бұрынғы және аралық сатысында территоряның
аймаққа бөлу. Радиациялық апаттың қалпына келтіру сатысында
аймаққа бөлу. Дезактивация түсінігі және оған көрсеткіш. Дезактивация
әдістері.
9 Қоршаған ортаның радиоактивті заттармен ластушы көздердің
гигиеналық сипаттамасы.
Қоршаған ортаны радиоактивті заттармен ластанудың қорғау
шараларының
жүйесі.
Санитарлық
заңдылықта
радиациялық
қауіпсіздікті қамтамасыз ету қағидасы.
Жалпы сағаты: 10
Оқытушының жетекшілігімен орындалатын студенттердің өзіндік
жұмысы (ОСӨЖ) тақырыптарының үлгісі
№
Тақырыптары
1. Радиоактивті заттар мен иондаушы сәулелер көздерін пайдаланатын
мекемелер мен өндірістерді санитарлық тексеру тәртібі.
2. Медициналық рентген кабинеттерін радиациялық-гигиеналық тексеру.
3. Иондаушы сәулделер көздерін пайдаланатын мекемелер мен өндірістерде
жұмысты ұйымдастыру мен радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету.
Радиоактивті заттар мен иондаушы сәулелер көздерімен жұмыс істеудің
санитарлық ережелері (негізгі нормативті құжаттар).
4. Иондаушы сәулелер көздерімен жұмыс істеуге арналған мекемелер мен
қондырғылардың орналасуына қойылатын гигиеналық талаптар.
Зертханалардың ішкі жоспарлануына, санитарлық өткізгіштер мен
саншлюздер қондырғысына қойылатын гигиеналық талаптар.
5. Иондаушы сәулелер көздерін әкелуге, тіркеуге және тасымалдауға
қойылатын гигиеналық талаптар. Ашық көздермен жұмыс кезінде
желдетуге, газтазалауға, сумен қамтамасыз етуге, канализацияға
қойылатын гигиеналық талаптар.
6. Атмосфералық ауада радиоактивті газдар мен аэрозолдердің жағдайы.
Радиоактивті изотоптардың жерасты суларында, беткі су қоймалары
суларында таралуы.
7
Топырақтағы радиоактивті заттардың тәртібі және олардың өсімдіктер
мен жануарлар әлемінде таралуы. Дискриминация коэффициенті.
Сыртқы ортаны радиоактивті заттармен ластану денгейі.
8. Биологиялық
тізбек
туралы
түсінік.
Түсу
жолдары
мен
радионуклидтердің адам ағзасына жиналу процестері.
9. Радиоактивті қалдықтардың жүктелуі. Радиоактвті қалдықтарды жинау,
уақытша сақтау, тасымалдау мен залалсыздандыру.
10. Атмосфераға жіберілген құрамында радионуклидтері бар қалдықтарды
Достарыңызбен бөлісу: | 
