Бағдарламасы аясында құрылып, «жасыл экономика»

500 

Шығарылатын өнімдер техникалық қатаң талаптар мен əлемдік сапа стандарттарына сай 

жасалады. 

Жоғарыда  аталып  кеткен  өндіріс  орындары  индустриалды-инновациялық  даму 

бағдарламасы аясында құрылып, «жасыл экономика» саясаты негізінде экологиялық таза 

технологиялар  мен  ресурстарды  тиімді  пайдалану  арқылы  экологиялық  қауіпсіз  өнімдер 

шығаруда. [2] 

Астана қаласында «Болашақтың энергиясы» атты тақырыпта өткелі жатқан «ЭКСПО 

– 2017» халықаралық  көрмесі,  бұл  Қазақстан  үшін  «Жасыл  экономика»  саясатына 

көшудегі жасағалы жатқан үлкен қадамдардың бірі болуда. Біздің еліміз үшін бұл көрмені 

өткізу – бүкіл əлемге Қазақстанның шынайы мүмкіндіктері мен нақты əлеуетін көрсетуге, 

халықаралық  ынтымақтастық  пен  келісім  негізінде  экономика  мен  саясат  салаларында , 

оның  ішінде  индустрияландыру  бағытында  ғалымдар  мен  кəсіпкерлерді,  инвесторларды 

тартуға,  сонымен  қоса,  экологиялық  стандарттарға  сəйкес  инновациялық  жаңа 

технологиялар мен құрал-жабдықтарды алуға мүмкіндік туады. 

Қорыта  келе, «жасыл  экономика»  ол  қазіргі  заман  талабы,  дамудың  басты  бағыт-

бағдары  жəне  негізгі  көрсеткіші.  Сондықтан  «жасыл»  экономикаға  көшу  арқылы  біз 

еліміздің  индустриалды-инновациялық  даму  бағыты  бойынша  жүргізіп  жатқан  іс-

шараларын жүргізіп қана қоймай, оны экологиялық қауіпсіз етеміз.  

Елбасымыздың  «Қазақстан 2050» стратегиясында  көздеген  негізгі  мақсаты  -  

алдыңғы  қатарлы  дамыған 30 елдің  қатарына  ену  болғандықтан,  еліміздің  болашағы 

«жасыл» экономикамен ұштасуы қажет.  

 

Əдебиеттер 

1. ҚР Президентінің 2013 жылғы 30 мамырдағы № 577 Жарлығы «Қазақстан Республикасының "жасыл 

экономикаға"  көшуі  жөніндегі  тұжырымдама» // http://adilet.zan.kz/kaz/docs/T1300000577 сілтемесінен 

алынған 

2. Статья на тему «Зеленая экономика Казахстана» от 02.04.2013 // www.karlib.kz сайтынан алынған. 

 

 

Жақсыбаев Қ.Р. э.ғ.к., доцент (академик Е.А. Бөкетов атындағы  ҚарМУ) 

Шапибай А.С. студент (академик Е.А. Бөкетов атындағы  ҚарМУ) 

 

ГЕОТЕРМАЛЬДЫ ЭНЕРГЕТИКАНЫ ҚАЗАҚСТАНДА ПАЙДАЛАНУ 

МҮМКІНДІКТЕРІ 

 

Геотермальды  энергетика.  Бұл  жер  қойнауларының  табиғи  жылуын  пайдалану 

есебінен  энергияны  алудың  тиімді  жəне  экологиялық  қауіпсіз  тəсілдерінің  бірі.  Жылу 

мөлшері 5 км-ге  дейінгі  тереңдікте  қазбалы  энергия  ресурстарының  барлық  түрлеріне 

салынған энергиядан көп мəрте артық болатыны есептелген. Тереңдіктегі жылуды электр 

энергиясын,  жылуды  өндіру,  ыстық  сумен  қамту,  алуан  түрлі  технологиялық 

қажеттіліктер үшін пайдалануға болады. 

Табиғи жəне жасанды жылу тасығыштары бар геотермальды көздерді ажыратады. 

Бірінші жағдайда жұмыс денесі ретінде энергетикалық қондырғыларда табиғи пайда 

болған  термальды  суларды  немесе  бу-су  қоспаларын  пайдаланады.  Барлық  ГеоЖЭС 

жиынтық  қуаты 17,6 млн.  кВт  құрайды.  Көбінесе  температурасы 50…100

0

С  терең  емес 

жатқан термальды суларды пайдаланады. 

Жасанды  термальды  көздерде  жылу  денесі  ретінде  сұйықтықты  немесе  газды 

қолданады,  олар  бұрғыланған  ұңғымалар  бойымен  тау  жыныстарының  температуралары 

жоғары  қабатында  айналады.  Мысалы,  суық  суды  ыстық  жыныстар  аймағына 4 км 

тереңдікке дейін бұрғыланған ұңғымаларға айдайды. Айдалған судың шамамен 3/5 басқа 

ұңғымалар  арқылы,  бірақ  ыстық  бу  түрінде  үстіңгі  бетке  түседі.  Бұл  буды  электр 

энергиясын  өндіру,  бумен  жылыту  үшін  пайдалануға  болады.  Осы  тəсілмен  біздің 

планетамыздың кез келген жерінде жер қойнауларынан жылу энергиясын алуға болады. 

Ре

по

зи

то

ри

й К

ар

ГУ

501 

Геотермиялық станциялардың электр энергиясы ГРЭС-та өндірілетін энергиядан 2 есе 

арзан  жəне  қатты  жəне  сұйық  отында  жұмыс  істейтін  станциялардың  энергиясынан  көп 

есе рет арзан болады. 

Əзірше  қазіргі  заманғы  вулканизм  аудандары  аса  перспективалы  болып  табылады. 

Болашақта термобатареялары батырылған аса терең ұңғымалар желісі құрылатын болады. 

Мұндай желі энергияның шектелмеген мөлшерін беруі мүмкін. 

Геотермалды  энергетика  тұрмыстық  қажетте  жəне  жылыту  қондырғыларында  кең 

қолданьшады.  Кемістігі - жылы  сулардың  жоғарғы  улылығы  жəне  сұйықтар  мен 

газдардың химиялық зиянды реакциялары. 

Геотермалдық  энергетиканың  басымдылығы  қоршаған  орта  үшін  оның  толық 

қауіпсіздігі  болып  табылады.  Жоғары  температуралы  геотермалдық  көздерден 1 кВт 

электр  энергиясын  өндіру  кезінде  бөлінетін  СО

2

  саны 13-тен 380 г-ға  дейін  құрайды 

(мысалы, көмір үшін ол1 кВт сағ. 1042 г. тең). 

Алайда,  Жер  жылуы  тым  «шашыраңқы»,  жəне  де  əлемнің  көптеген  аудандарында 

адам энергияның шамалы ғана бөлігін пайдамен қолдана алады. Соның ішінде пайдалану 

үшін  жарамды  геотермалдық  ресурстар  жер  қабаты  қалыңдығының  жоғарғы 10 

километрінің шамамен 1% жалпы жылусыйымдылығын құрайды немесе 137 трлн. ш.о.т. 

Геотермалдық энергияны өндіру кезінде электр стансаларының үш түрі қолданылады: 

құрғақ буды, булауды жəне бинарлық буды іске жарататын. 

Құрғақ  будағы  күшті  агрегаттар  жер  қыртысының  жарылған  жерлерінен  буды  іске 

жаратады  жəне  генераторды  айналдыратын  турбиналарды  тікелей  іске  қосу  үшін 

пайдаланылады; 

Булау  негізіндегі  электр  стансалары 200°С  температурада  жердегі  ыстық  суды  іске 

жаратады,  оған  үстіне  көтерілгенде  қайнауға  мүмкіндік  береді,  сонан  кейін  булы/су 

сепараторларда бу фазасын турбиналар арқылы өткізеді; 

Бинарлық  будағы  стансаларда  ыстық  су  жылу  алмастырғыштар  арқылы  өтеді, 

турбинаны  айналдыратын  органикалық  сұйықтықты  қайнауға  келтіреді.  Бу  конденсаты 

жəне  қалған  геотермалдық  сұйықтық  стансаның  барлық  үш  түрінде  шығарда  одан  əрі 

температураны жинау үшін ыстық жер қойнауына қайтадан қайтады. 

Жер ядросының геотермалдық энергиясы кейбір жерлерде басқаларға қарағанда, жер 

бетіне  жақын.  Жер  асты  буына  немесе  суына  қол  жеткізуге  жəне  үстіне  дренаждауға 

болатын жерлерде, оларды электр энергиясын өндіру үшін пайдалануға болады. Мұндай 

геотермалдық  көздер  жердің  кейбір  геологиялық  тұрақсыз  аймақтарында  бар,  мысалы, 

Чилиде,  Исландияда,  Жаңа  Зеландияда,  АҚШ-та,  Филиппинда  жəне  Италияда.  Мұндай 

жерлердің  екі  ең  айқын  өкілі  АҚШ-та  Йеллоустоун  бассейнінде  жəне  солтүстік 

Калифорнияда.  Исландия 170 МВ  геотермалдық  энергия  өндіреді,  ал 2000 жылы  елдегі 

барлық  тұрғын-үйлердің 86 % геотермалдық  энергиямен  жылытылды.  Жалпы  алғанда, 

операциялық энергияның шамамен 8 000 МВт қолда бар. 

Сондай-ақ,  ыстық  тас  түрлерінен  геотермалдық  энергия  алудың  да  əлеуеті  бар.  Ол 

үшін тереңдігі 3 км. канал қазу қажет. Мұндай каналдардың кейбіреуі суды жерге ағызып 

тартады,  кейбірі  сыртқа  ағызып  тартады.  Жылу  ресурсы  мынадан  тұрады:  жер  астында 

ыстық, радиогендік граниттік қазба түрлері бар, олар қазба түрлері мен жер беті арасында 

тұнбаның  жеткілікті  қабаты  болғанда  қызады.  Бүгінде  кейбір  компаниялар  Австралияда 

осы технологияны зерттеуде. 

 

Əдебиеттер 

1. Қойшиев Т.Қ. Қайта жаңғырылатын энергия көздері. Учеб. пособие. 2000. 

2.  Харламатова  Т.  Е.  История  науки  и  техники.  Электроэнергетика.  Учеб.  пособие. – СПб.:  СЗТУ, 2006. – 

126 с. 

3.  Киреева  Э.  А.,  Быстрицкий  Г.  Ф.  Сравочник  энергетика  предприятий,  учреждений  и  организаций. – 2-е 

изд, перераб. И доп. – М.: Колос, 2010. – 804 с. 

4.  Сокольский  А.  К.  Нетрадиционные  и  возобновляемые  источники  энергии:  Учеб.  пособие. – М.: 

РГОТУПС, 2006, - 104 с. 

 

Ре

по

зи

то

ри

й К

ар

ГУ