Б. К. Копжасаров «Өсімдік коргау жоне карантин» кафедрасынын

Сурет-4. Кәдімгі алтынкөз - 
Chrysopa cornea Steph
Алматы жеміс аймағында кәдімгі алтын көздің басым көпшілігі 
қысқа қарай Іле Алатауының қарагайлы бпік беткейлеріне қарай 
миграция жасап, сонда жуан кәрі қарагайлардың арасында 
қыстайды. Олар таудың қарагай өсетін биік белдеулерінің ең 
жоғаргы аймагына дейін көтеріледі. Бірақолардың ең көп мөлшерде 
шоғырланып, жиналатын қысқы мекендері теңіз бетінен 2500-2800 
м биіктурате орналасқан. Суық күзде және ерте көктемде 
жүргізілетін 
зерттеулерде 
қарагайлардың 
кейбіреулерінің
қабықтарының астынан табылган алтынкөздердің саны 860-қа дейін 
жетті (қарагай діңінің түбінен бастап екі метр биіктікке дейін 
тексерілгенде).
Алтынкөздердің кысқы ұйқыдан оянуы және төмен жазықққа 
қарай миграция жасауы биіктура аймағына және ауа райы 
жагдайына байланысты эр түрлі мерзімде басталады. Ауа райы 
қалыпты жылдары олар сәуірдің соңгы күндерінде оянады да, 
майдыц бас кезінде жаппай үша бастайды. Жогары көрсетілген 
биіктіктегі 
тау 
беткейлері қардан 
түгел 
босаған 
кезде
алтын көздердің миграциясы да аяқталады.
Кәдімгі алтынкөздің кейбір дарақтары миграция жасамай 
егіншілік аймагындагы әртүрлі агаштардың ескі қабықтарының 
астында, сарай, қора және басқа адам түратын және түрмайтын 
үйлердің жарықтарында, басқа да паналарга еніп қыстап шыгады. 
Олардың бүл дарақтары ерте көктемде ауа райы жылына 
бастасымен ақ қысқы мекендерінен үшып шыға бастайды.
Қыстап шыққан алтынкөздер біраз қоректеніп алган соң 
(негізінен гүл шырындарымен қоректенеді), майдың бірінші
188

онкүндігінің ішінде жұмыртқалауға кіріседі. Кәдімгі алтынкөз 
сабақшасы бар жұмыртқаларын жекелеп салады. Жаңадан салынған 
жұмыртқалардың жүсі жасылдау, дернәсіл шыгар алдында кара 
қоңыр түске айналады.
Алтынкөздер жүмыртқаларын ағаш, бүта және шөптесін 
өсімдіктерге, 
көбінесе 
жапырақтың 
үстіңгі 
бетіне 
салады. 
Жұмыртқаның дамуы 3 күннен (30°С) 21 күнге дейін (14°С) 
созылады. Жүмыртқа салу кезеңі өте шүбалыңқы. Қыстагі шыққан 
дарақтарын ерте көктемнен бастап, жаздың ортасына дейін 
кездестіруге болады. Олардың өсімталдыгы да әр түрлі жагдайларга 
байланысты өзгеріп тұрады. Зерттеу нэтижелері бойынша әрбір 
аналық дарақтың өсімталдыгы орташа есеппен 765 жүмыртқага тең.
Алматы жеміс аймағында кәдімгі алтынкөздің дернәсілдері 
мамырдың екінші онкүндігінде шыга бастайды. Бірақ олардың 
табигатта көп мөлшерде кездесуі маусымныц бірінші онкүндігінде 
байқалады. Дернәсілдер үш рет түлейді. Жұмырткадан ең алгаш 
шыққан дернәсілдің жалпы түсі қоңыр болады. Олар өте жылдам, 
тез қозғалады. Жүмыртқадан шыға салысымен тамақ іздеуге 
кіріседі. Егер қоректік заттар жоқ болса. онда қасындағы ішінде әлі 
дернәсілі бар басқа жүмыртқаны сорып қояды.
Кэдімгі алтынкөздердің дернәсілінің негізгі қорегі - өсімдік 
бітелері. Тэжірибеде алтынкөздің дернәсіліне алты түрлі өсімдік 
бітелері 
берілді 
(алма, 

жүктеу 16,49 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: