Шыңғыс. (Астанасы Қарақорым)

Шыңғыс әскерінің қытайды басып алған уақыты-

Шыңғыс әскерінің Жетісуға басып кірген жылы -

Жебе Ноян бастаған монғол әскері Жетісу халқын өзіне тарту үшін -

Шыңғыс ханның өзін қорғайтын жасауыл қалай аталған - “Кешіктен”

1207-1207жылы Енисей қырғыздарын басып алған Шыңғысхан баласы Жошы.

Шыңғысхан 1217 жылы Күшіліктің Жетісудағы иеліктерін басып алуға аттандырды

“Отырар апаты”-1218жыл.

Шыңғыс ханның 150 мың қолы Ертістен Сырдарияға аттанған жыл -

1219жыл.

Жошыға қараған жерлер -Ертістен бастап Еуропаға дейін.

Шыңғыс ханға 15 күндей берілмеген қала

Ашынас.

Сыр бойындағы қалалардың ьолығымен монғолдардың иелігіне өткен уақыты-

Шағатай ұлысына қараған жер - Оңтүстік және оңтүстік- шығыс Қазақстан

Шыңғысханның өлген жылы - 1227 жыл.

Европаға жорықты бастаған монғол ханы –

Ұлы хан атағын алған Үгедей тұрған қала

Алтын Орданың негізін қалаған хан -

Батыйдың билік қылған жылдары

Алтын Ордада исламды мемлекеттік дін - деп жариялаған хан

Алтын Ордада уәзір билік жүргізген сала -

Алтын Орда тағында билігін нығайту үшін Тоқтамыстың Иәскеуді өртеген жылы –

Уәзірлер билік жүргізген қандай сала-

Орда- Ежен билік құрған мем-т - Ақ Орда.

XIIIғасыр мен XVғасыр басында Шығыс Дешті қыпшақта өмір сүрген мемлекет Ақ Орда.

Ақ Орданың астанасы - Сығанақ.

Ақ Орданың аумағын қамтыған жерлер -

Орда- Ежен мен Шайбан аудандарының жері.

Ақ Орда Алтын Ордадан

біржола бөліне бастайды –

XIV ғасырдың ІІ жартысы

Ақ Орданың күш- қуатын нығайтқан хан

1379 жылы Тоқтамыстың Темір-Мәлікті жеңіп билікті қолына алған қаласы- Сығанақ.

Тоқтамыс Мамй Ордасын басып алған жыл - 1380.

Ақ Орда мемлекетін әлсіреткен Темір шапқыншылығы

Сыр бойындағы қалаларды қайтаруға әрекет жасаған Ақ Орда ханы –

Орда өмір сүруін тоқтатты - XV ғасырдың басында.

Ақ орданың орнына келген хандық

Әбілқайыр хандығы

Моғолстанның өмір сүрген уақыты -

Моғолстан мемлекетін құруда белді рөл атқарған Дулат ақсүйегі -

Моғолстанның негізін қалаған хан –

Моғолстанның орталығы - Алмалық.

Мұхамед Қайдардың айтуынша Моғолстанда бір күнде ислам дінін қабылдаған адам -

160 мың.

Әмір Темір мен шияс-қожа арасындағы «батпақ шайқасы» болған жыл -

Моғолсьанда Есен-Бұға хан билік құрған жылдар

Моғолстан мемлекеті ыдырай бастады

1336-1405 жылдары өмір сүрген тұлға

Әмір Темір 1370 ж. Басып алды

Әмір Темірдің әскері Терек өзенінің жағасында Тоқтамыстың әскерін жеңді - 1395ж.

Әмір Темір 1405ж. Қайтыс болған қала

Отырар.

Әмір-Темір шапқыншылығының зардабы – Қазақ жерінің экономикасы мен мәдениетінің

Әмір Темір 1371-1372жж. қай аймаққа әскер аттандырды – Моғолстанға

1371-1390жж. дейін Моғолстанға Ақсақ Темірдің жорығы –

10 рет.

Ноғай Ордасының алып жатқан жері –

Сарайшық қаласының ірге тасы қаланды –

Дон, Еділ казактарының Жайық бойына шапқыншылық жасау салдарынан Сарайшық қаласы біржолата қирады – 1580ж.

Ноғай Ордасының екінші атауы –

Маңғыт елі.

Едігенің Ноғай Ордасында билік құрған жылдары – 1396-1411жж.

Ноғай Ордасының ыдырай бастаған уақыты –

XVIғ. басы.

Батыс Сібір хандығының астанасы –

Ноғайлар мен қазақтарды «екі туысқан орда» деп атаған ғалым –

Шайбан Әбілқайырдың хан болып сайланған уақыты – 1428ж.

«Өзбек ұлысы», «Өзбек хандығы», «Шайбани ұлысы» деген терминдер – Әбілқайыр хандығына тән.

Әбілқайыр хандығы негізгі үш халықтан – шайбанилерден, қарақалпақтардан, қазақтардан тұрған.

Олардың ішіндегі ең көбі және ержүрегі қазақтар деп айтты –

тарихшы Рузбихан.

Орда-Базарға дейінгі Әбілқайыр хандығының астанасы –

Әбілқайыр ханның Сығанақ түбінде ойраттардан жеңілген уақыты –

Шайбан Әбілқайыр қайтыс болған жері –

Ноғай Ордасының орталығы Сарайшық.

Ноғай Ордасының негізін қалаған тұлға –

Едіге.

Ноғай Ордасының құрылуына себеп болған –

XV ғасырда Әбілқайыр хандығы орналасқан аймақ – Шығыс Дешті Қыпшақ.

Әбілқайыр хандық құрған жылы –

1428 жыл.

92 ру-тайпадан құралған хандық –

1456-1457 жж. Әілқайырдың ойраттардан жеңілген қаласы Сығанақ.

Шыңғысханның балаларына бөліп берген жерлерінің атауы –

«Інжу».

Мал өсірушілерден жиналатын салық –

XIV-XV ғ-да Қазақстанда шаруашылықтың басты саласы –

Сақ, сармат, үйсін тайпаларының келбеттері андроновтықтарға ұқсас болғандығын айтқан антрополог – О. Смағұлов.

Белгілі бір тарихи аймақта құрылған хандықтың тұрғындары

этносаяси қауымдастық

Қазақ халқының этникалық жағынан қалыптасуында басты рөл атқарған

Монғол хандығында үйсіндер атауы уақытша қолданылмай, оның орнына аталды

Үйсіндер өрбіген ежелгі қазақ халқының этносаяси қауымдастық аймағының бірі – Жетісу

«Қазақ» деген этносаяси қауымдастықтан болғандығы көрсетіледі

XIV ғ. аяғы-XV ғ. I-ші жартысында

XIV ғ. аяғы-XV ғ. I-ші жартысында «қазақ» деген этносаяси қауымдастықтың болғандығын айтады

Қазақтың халық болып құрылуын жеделдеткен екі этникалық топ қыпшақ тайплар одағы, үйсін тайпалар одағы

Қыпшақ тайпалар одағы мен үйсін тайплар одағының бірігуі нәтижесінде құрылды

Қазақ халқы

XII ғасырға дейін «Қазақ» атауының мағынасы

«Қазақ» атауы IX-X ғасырларда әлеуметтік мағынада қолданылды Шығыс Дешті Қыпшақ

XI-XII ғасырларда «қазақ» атты этникалық топ болды

Шығыс Дешті Қыпшақта

«Қазақ» сөзіне «еркін», «кезбе» деген түсініктеме берілген «Араб-қыпшақ» сөздігінде

«Қазақ» сөзі XIII ғасырдағы хорасан түркімендері арасында кездесетіні жайында айтқан тарихшы

Б. Е. Көмеков

«Қазақ»(«еркін адамдар») сөзі этникалық мағынаға ие бола бастады –

Жәнібек пен Керей сұлтандар әбілқайыр хандығынан қазақ аталып жүрген тайпалармен бөлініп көшкенде оларға алғаш рет тағылған ат

Қазақ халқының құрылуына байланысты «қазақ» атауы біржолата этникалық сипатқа ие болды –

Қазақ халқының, қазақ жүздерінің пайда болуы жайында айтылатын аңыздардың бірі Алаша хан

Қазақ халқының ұраны – «Алаш»

Кейбір шежірелерде қазақ атауының орнына қолданылады – «Алаш»

Қазақ халқының құрамына енген ру-тайпалар өздерінің ен-таңбаларын салған жартас Таңбалы-Нұра

Талас-тартыс болған жағдайда үш жүз өкілдері келіп, мәселелерін шешті –

Қазақ жүздерінің құрылу себебі, олар(қазақтар) көшіп-қонып жүрген жерлерінде өз құқықтарын қорғау үшін – Одақтар құрған

Ол Одақ – «қазақ жүздері» деп айтқан ғалым –

Ш. Уәлиханов

XIV-XV ғасырларда Қазақстанда материалдық игіліктер негізделді –

XIII ғасырда қыпшақтардың сүттен қалай май алатынын, қымызды қалай жасайтынын жазды

XIV-XV ғ-да Қазақстанда мекендеген ру-тайпалардың әдеби туындылары – ауызша таратылды.

Оның ғылыми атауы – Фольклор

Ғарыштың пайда болуы немесе Күн мен айдың және жұлдыздардың қайдан шыққаны туралы аңыз

XIV-XV ғ-дан бері келе жатқан тәрбиелік мәні зор ертегі – «Жоямерген», «Жерден шыққан желім».

Қыпшақтар мен қияттардың қызылбастар мен қалмақтарға қарсы соғысын суреттейтін жыр «Қобыланды жыры».

XIII-XV ғасырларда дамыған ауызша поэзияның белгілі өкілдері

XIV-XV ғас-ғы жазба әдебиет туындысы

XIV-XV ғасырларда қыпшақ тілінде жазылған туынды – «Оғызнама»

XIV-XV ғ-да жазылған өзбек ақыны Хорезмидің туындысы – «Мұхабатнама».

XIV-XV ғ-дағы еңбектердің ішіндегі халықаралық қатынастары сөздік ретінде пайдаланылғаны

Орта ғасырдан бізге жеткен аспаптық музыка туындылары күйлер

Алтын Орда дәуірінен бері келе жатқан күйлер –

XIX ғасырға дейін ислам дінінің қазақ даласында таралуы жайында жазған «Ислам діні» мақаласының авторы –

«Шыңғыснама» кітабының авторы

«Дешті уәләяты Берке ханға бағынған кезде дінсіздердің көп бөлігін ол ислам дініне кіргізді» деп жазды

XIV ғасырда исламның таралуына қатты көңіл бөлінді – Өзбек хан мен Моғолстан ханы Тоғылық-Темір билігі кезінде

Мұсылман дініне кіріп, басына шалма тақпағандарға қатаң жаза қолданған хан –

Тоғылық-Темір

Қазақстанның байырғы тұрғындары аспан әлемін түсінді

Қуаңшылық жылдары қасиетті бұлақ басына ақ құйып, тәңірге сиынып, көктен жаңбыр сұрау ырым

Тіл-көз тимес үшін балалардың мойнына тағылған зат – «Бойтұмар»

Киелі аң-құстың тісі, тырнағы, қауырсыны түрінде болып келген баланың мойнына тағылып келген зат – «Бойтұмар»

Қарахан мемлекетінің кезінде салынған сәулет өнерінің ескерткіштері –

XIV-XV ғасырларда салынған ірі архитектуралық құрылыс – Дәуітбек кесенесі

Отырар қаласының Батыс жағында 3 км жерде орналасқан кесене –

Арыстан баб кесенесі

Ел аузындағы аңыз бойынша Арыстан баб өмір сүрді –

Арыстан баб кесенесінің құлап қалған күмбезін XIV ғ-да қайта салғызған

XIV-XV ғасырлар аралығында Әмір Темірдің бұйрығымен салынған сәулет өнерінің тамаша үлгісі

Қожа Ахмет Яссауи кесенесін салдырған

Қожа Ахмет Яссауи кесенесі орналасқан қала

Әмір Темір Қожа Ахмет Яссауи кесенесін салуға бұйрық берген жыл

Қожа Ахмет Яссауи кесенесінде залдың ортасында тұрған тайқазан жасалды – 1399ж.

Төменарық кентінің солтүстік-батысында 8 км жерде орналасқан кесене – Көкксесене

XIV-XV ғасырлар аралығында сәулет өнерінің басты ерекшеліктері

Күмбездің қабырға сыртын әсемдеу ісінде қазақтың дәстүрлі ою-өрнегі кең қолданылған

XV ғ. II жартысында салынған, жартылай сақталған ескерткіш

Қазақстан аумағында XIII-XIV ғ.ғ. халық ауыз әдебиеті мен әдебиеті дамыған тіл – Қыпшақ тілінде

«Хұсрау мен Шырын» шығармасының авторы –

Кутб

Көккесене қай жерде орналасқан

XIV-XV ғасырлар аралығында Алаша хан кесенесі салынған өзен

Қазак хандығының құрылған уақыты.

ХV ғ-ң соңына карай қазақ хандығына енген калалар. Созак,Сығанақ.

Қазақ хандығының негізін қалағандар

Керей, Жәнібек.

Керей мен Жәнібекті қарсы алған

Қазақ хандығының құрылуы жәйінда айтқан тарихшы Мұхаммед Хайдар Дулати

Қазақ хандығының құрылу қарсаңында наймандар мекендеген өңір

Ұлытаудан Есілге дейінгі жерлер

ХV ғ-да қалыптасқан саяси-тарихи жағдайлар ықпал етті қазақ ханының ұлттық мем-т болып құрылуына

Қазақ халқының саяси бытыраңқылығын жойып мем-т етіп міндеті тиді Керей мен Жәнібек сұлтандардың үлесіне

Қазак хандығының құрылуына алғы шарттардың бірі

ХV ғ-ң басьнда Ақ Орда мем-ті ыдырап оның кұрылды Әбілкайыр хандығы

Қазақ хандығының бастапқы кезде алып жаткан жері

Шу мен Талас өзендерінің аумағы

Қазақ хандығының кұрылуы мен нығаюны мына жағдайларды тоқтатты

Қазақ Хандығының құрылу кезіндегі халықтың өмірінде маңызды мәселеге айналды Сырдария бойындағы қалалармен қатынас жасау

ХV ғасырдың екінші жар-ғы қазақ хандығының негізгі карсыласы

Шайбани хан

Қазақ хандығы үшін маңызды болған, Шайбани ұрпақтарымен талас-тартыстың негізі -

ХV ғ-ң аяғында Қазақ хандығының күш-қуатын, саяси беделін нығайтып әлемге танытты

ХV ғ-ң бас кезін қазақ хандығының тағына отырған Жәнібек ханның ұлы

Бұрындык ханның билік құрған жылдары

Сығанақтан кейінгі қазақ хандығының астанасы Түркістан қаласы.

Қасым ханның билігі жүрген жоқ

Қырғыздарда

ХV ғас-да Қазақ хандығының эк-лық жағынан күшеюіне жол бермеуге ұмтылды Мұхаммед Шайбани

Түркістан халқы қазақ саудагерлерімен ешкандай сауда келісімдерін жасамайтын болсын, олармен осы жерлердің тұрғындары арасында карым-қатынас болмасын" ,- деп жарлық шығарған –

Мұхаммед Шайбани

Шайбани ханның казақ жеріне шабуыл жасаған жылдары 1503,1505,1506 жылдар

1510 жылы Шайбани хан Иран шахымен болған шайқаста қаза тапкан

Шайбан

Моғолстан ханы Есен бұға кайтыс болған

Керей мен Жәнібек хандарға косылған адам саны

ХV ғасырдың 70 жылдарында қазақ хандарының басып алған жерлері

1511 жылы қазақ хандығының билігін қолына алған хан Қасым

Қазақ хандығының жер көлемін кеңейте түсуге бар күшін жұмсаған хан

Қасым

1510 жылы Мухаммед ІІІайбани Қасым ханнан қай жерде жеңілді Сығанак түбінде

Қасым хан тұсында қазақ хандығының саяси-әкімшілік және сауда экономикалық орталығы болған

қала Сығанақ

Қасым ханның қол астындағы халықтың саны

1538-1580 ж. қазақ хандығын басқарған хан

ХVІ ғ-ң ортасында Жайық пен Еділ бойындағы шайқастан кейін Қазақ хандығы қосып алды Ноғай Ордасын

Моғол ханы Абдр-Рашид Жетісу мен Ыстықкөл маңындағы жерлерді басып алу ниетімен Қазақ хандығына қарсы соғыс бастады

ХVІ ғас-ң 50-60 жылдары

ХVІ ғ-ң аяғында Жетісу казақтарының жағдайының ауырлай түсуінің себебі Ойраттардың тонаушылык жорықтарының жиілеуі

ХVІ ғ-ң орта шенінде қазақтарға карсы Сібір ханы мен Моғолстан билеушілерінің шапқыншылық жорықтарының жиілеуі себебіне Хақназар хан

ІІІайбан әулетімен қатынас орнатуға ұмтылды

Баба сұлтанның адамдары Хақназар ханды өлтірді.

Хақназар қайтыс болғаннан кейін хан тағына сексенге келген Шығай отырды

Шығай хан қайтыс болды

Монғол ханына қарсы соғыстарда Хакназардың айырылып қалған жерлері

Батыс елдері алғаш қазақ мемлекеті туралы кай ханның тұсында білді

1570 жылдардың аяғында Хақназар билігінде болған жер Жетісудың батысы.Абдаллах ханның қазақ ханына сыйға берген жері

Абдаллах хан Самарқан өлкесіндегі Африкенб уәлоятын сыйға тартқан хан

Тәуекел билік құрған жылдар 1582-1598 ж.ж.

1597-1598.ж.Тәуекел хан Абдаллахқа қарсы соғысқа дер кезінде кай жерде Абдаллах әскерін талкандады –

Ташкент қаласының түбінде

1583 жылы Тәуекел хан Абдаллах хандығына шабыл жасап басып алған калалар Сауран,Түркістан,Отырар,

Қазақ Хандығының беделін және күш-куатын арттырып, Тәуекелдің беделін көтергсн жеңіс –

Абдаллах өлген соң Тәуекел хан Мәуараннахырға басып кірген жыл

Есім хан билік кұрған жылдар 1598-1628 ж.ж.

ХVII ғ-ң басындағы (Есім хан кезіндегі) Қазақ хандығындағы билік жүйесінде-

Екі хан билік құрды

ХVІІ ғ-ң басында өзін тәуелсіз хан етіп жариялап, Ташкент қаласын астана етті

Есім хан қазақ хандығының әскери күш қуатын арттыру үшін көңіл бөлді

Қазақ-бұхар соғысы болған жыл 1603-1624 ж.ж.

Бірінші қазақ-бұхар соғысы болған жер -

Айғыржар

Бірінші қазақ-бұхар соғысы өткен жыл -

ХVІІ ғ-ғы Тұрсын ханның сенімді тірегі -

Тұрсынның өзін хан жариялауымен катар тағы бір антты бұзуы -

Тұрсын ханның бүлігі тарихта аталды -

Есім хан қалмақтарды талқандаған жыл -

Қазақ хандығының кұрылымы - "Жеті саты"

Қазақ хандығында ата аймақты баскаратын адам –

Аксақал

Қазак хандығында он немесе бес аймақтан кұрылған ру

"Ханталапай" сөзі

Ханды сайлағанда малын бөлісіп алу

Ханың жасагы

Хандарды кімдерден сайлаған Ақсүйектерден

Қазақ хандығындағы ұлыстың билеушісі -

Сұлтан

Ұлыс неден құралған - Арыстан

Орта жүздің құрамындағы тайпалар -

Арғын, найман ,уақ, керей, қыпшақ.

Дешті Қыпшақ үшін сауда аймағы ған кала

Иасы қай ғасырдан бастап Түркістан атанды

(ХVII ғ. екінші жартысында казак хандығының aстанасы көшірілген қала

Тәуекел ханның тұсында берік камал, ірі сауда орталығына айналған кала

Есім ханның баласы Жәңгірдің билік кұрған жылдары 1628-1652 ж.ж.

1643.ж.жоңғарларға карсы ерлікпен шайкаскан хан Жәңгір

Орбұлақ шайкасында жоңғар әскерлерінің ту сыртынан шабуыл жасаған батыр Жалаңгөс

Жәңгір қайтыс болғаннан кейін билік кұрған хан Тәуке

Хандықтың ішкі өмірі мен сыртқы саяси өмірінің аса маңызды мәселелерін шешетін адам

Жеті жарғы бойынша заң шығару құкығы және барлық қазақ коғамындағы мүшелеріне бұйрық беруге міндетті

Қазақтың ханын сайлауға барлык рудың -

Маусымдық жайылымның қысқы қонысы

Маусымды жайылымның көктемгі қонысы -

ХVІ-ХVП ғ-да қазақтар шаруашылығының таза малмен айналыскан түрі -

Отырар каласының VШ ғасырдың басындағы атауы. – Тарбанд

ХVІІ ғ-ң II жартысындағы қазақ мем-де ұлы ханның билігін әлсіретіп,ішкі-сыртқы саясатта беделін түсірген - кіші хандардың дара билік жүргізуі

Жоңғарларға карсы күрестегі ерлігі үшін халықтың Жәңгірге берген атауы –

Жәңгір ханның санаулы сарбаздары Жоңғардың 50 мың эскерімен шайқасқан жер - Орбұлак

ХVІІ ғ-ң 70-ші жылдары әскерлері басып алған калалар саны –

Тоғыз кала (1680-1715).

Тәуке ханның кезіндегі Қазақ хандығының астанасы - Түркістан

Тәуке ханның үш жүздің басын косқан жиналысын (құрылтайын) шақырып отырған жер –

Күлтөбе

Тәуке ханның заңдар жинағы "Жеті жарғы"

Жеті жарғыны жасауға қатыскан билер –

Ұлы жүзден- Төле би, Орта жүзден Қазбек би, Кіші жүзден Әйтеке би

Тәуке ханның кезіндегі билердің міндеті - сот билігі, атқарушы билік.'Жеті жарғы" бойынша хан –

1710 жылы қазақ жүздерінің өкілдерінің Қаракұм маңында бас косып талқылаған мәселесі -

ХVII ғас-ң ортасында Жоңғар мемл-ң күш-қуатының біршама артуына себеп болған қоңтайшы –

Аягөз маңында қазақтар мен жоңғарлар арасында үш күнге созылған күрес болған жыл -1718 ж.

Бұланты шайқасынан кейін қазақ жүздерінің өкілдері жауға қарсы күресті күшейту жөнінде

шешім қабылдаған жер.

Ордабасы тауына жиналған қазақ жүздерінің өкілдері барлық жасақтың бас қолбасшысы етіп сайлаған адам

Белгілі тарихшы Қадырғали Жалайри “Жылнамалар жинағында”

Шайбани ұрпағынан Көшім Сібірдің ханы болған кезден бастап Батыс Сібірдің жергілікті халқына тарата бастаған дін

1694 жылы І Петрмен елші Аталықов арқылы сауда байланысын жасаған

І Петр шығыспен сауда қатынасын өрістету үшін Қазақстанның маңызы

“Кілт және Қақпа” деп санады

“Жеті Жарғы” бойынша құрылтайға кімдерді қатыстырмады?

Жоңғарлардың қазақ жеріне шабуыл уақытша бәсеңдеткен жағдай