Қазақстан республикасының Ғылым және білім министрлігі ш. Есенов атындағы каспий мемлекеттік технологиялар

Ӛлшем  тiзбегiнiң  тҧйықтығы  ӛлшем  тiзбегiн  қҧрастыруда  және  талдауда 

негiзгi шарт болып есептеледi. 

Ӛлшем  тiзбегiн  қҧрайтын  ӛлшемдердi  ӛлшем  тiзбегiнiң  буындары  деп 

атайды.  Ӛлшем  тiзбегiн  латынның  А,В,С  әрiптерiмен,  ал  буындарды  А

1

,  В

белгiлейдi. 

  Өлшем тiзбектерiнiң түрлерi: 

2. сызықтық ӛлшем тiзбегi 

3. бҧрыштық ӛлшем тiзбегi 

4. буындары параллель ӛлшем тiзбегi 

5. жазық тегiс ӛлшем тiзбегi 

6. кеңiстiк ӛлшем тiзбегi 

1. Берiлген  (бастапқы,  алғашқы)  буын  А

немесе  А



-  тапсырма  шарты 

2. Тұйықтаушы  буын  -  бӛлшектi  ӛңдегенде  немесе  машинаның  тҥйiнiн 

қҧрастырғанда ең соңынан алынатын ӛлшем тiзбегiнiң буыны. 

3. Құраушы буын –ӛзгерiсi  тҧйықтаушы буынның  ӛзгеруiн тудыратын буын. 

Қҧраушы буын: ҧлғайтқыш немесе ӛршiтушi және кiшiрейткiш немесе кемiтушi 

буын болып екiге бӛлiнедi. 

  Егер  ӛлшем  тiзбегiнiң  қандай  да  бiр  буынын  ҥлкейткенде,  тҧйықтаушы 

немесе  бастапқы  буынның  ӛлшемi  ӛссе,  онда  ол  буын  ұлғайтқыш  буын  деп 

аталады. 

Егер ӛлшем тiзбегiнiң қандай да бiр буынын ҥлкейткенде, тҧйықтаушы 

немесе бастапқы буынның ӛлшемi кiшiрейсе, онда ол буын кiшiрейткiш буын 

деп аталады. 

Ҧлғайтқыш буын оң мәндi болып есептеледi және +А

J

 деп белгiлейдi. 

J

   деп белгiлейдi.