Сурет 15 – Шабақтық (а) және қапталдық (б) соғу

 

32 

 

Перпендикулярлықтың шақтамасы 

 

 

 

Көлбеулiктiң шақтамасы 

 

 

 

 

Өстестiктiң шақтамасы 

 

  

 

 

Симметрияның шақтамасы 

 

 

 

 

Өстiң ығысуының шақтамасы 

 

    

 

Өстiң қиылысуының шақтамасы 

 

 

 

 

3. Пiшiн мен орналасудың шақтамасы 

 

 

Шабақтық соғудың шақтамасы 

Қапталдық соғудың шақтамасы 

Берiлген бағытта соғудың шақтамасы 

 

 

Толық шабақтық соғудың шақтамасы 

Толық қапталдық соғудың шақтамасы 

 

 

 

Пiшiн мен орналасудан қоса ауытқу (шақтама) 

 

     Цилиндрлiк  беттiң  толық  шабақтық  соғуы  базалық  ӛске  қарағанда 

тексерiлетiн  беттiң  цилиндрлiктен  ауытқуы  мен  ӛстестiктен  ауытқуының 

нәтижесiнде пайда болады. 

     Қапталдық  соғу  (толық)  –  нақты  беттiң  (тҥгел  қапталдық  беттiң) 

нҥктелерiнен  базалық  ӛске  перпендикуляр  жазықтыққа  дейiнгi  ара 

қашықтықтың ең ҥлкен және ең кiшi ауытқуларының айырмасы. 

Қапталдық  соғу  қарастырылатын  беттiң  жазықтықтан  ауытқуы  мен 

базалық  ӛспен  салыстырғандағы  перпендикулярлықтан  ауытқудың  бiрiккен 

нәтижесi болып табылады. 

 

4.3  Беттердiң пiшiнiнен ауытқуын, орналасуын, кедір-бұдырлығын 

сызбаларда белгілеу 

Пiшiн мен орналасудың дәлдiк шектерiнiң әрбiр тҥрiнiң ӛзiндiк белгiсi бар 

(сурет 16). 

 

33 

 

Сурет 16 – Сызбада беттің пішіні мен орналасуының шақтамаларының 

белгіленуі 

 

 Шақтаманың  шартты  белгiсi  ӛзiндiк  таңбадан,  сандық  мәннен,  керек 

жағдайда ӛлшеу базасының әрiп белгiсiнен қҧралады. Бҧл берiлгендердi белгiлi 

тәртiппен екi немесе ҥш бӛлiктен  тҧратын жиекке енгiзедi (сурет 16а). Жиектi 

бағыты бар тҧтас сызықпен жалғайды (сурет 16б).          

Белгiленудiң тҥрлерi: 

1.  Егер шақтама ӛске (а) немесе беттеспе (симметрия) жазықтығына (б) жатса, 

онда қосылу сызығы ӛлшем сызығының жалғасы болуы керек (сурет 16в). 

2.  Егер  шақтама  ортақ  ӛске  (в)  (беттеспе  жазықтығына)  жатса,  онда  қосылу 

сызығын ортақ ӛске жҥргiзiледi (сурет 16г). 

3. Егер шақтама диаметрмен берiлсе, онда шақтаманың сандық мәнiнiң алдына 

диаметр  белгiсi  қойылады  (сурет  16д),    егер  шақтама  радиуспен  берiлсе,  онда 

шақтаманың сандық мәнiнiң алдына R белгiсi қойылады  (сурет 16е). 

4. Егер ӛстiң қиылысуы, берiлген беттiң пiшiнi, беттеспе дәлдiктерi,   сонымен 

бiрге шақтама диаметрмен берiлсе, онда Т белгiсi қойылады (сурет 16ж),  егер 

осы шақтамалар радиуспен берiлсе, онда Т/2 белгiсi қойылады (сурет 16з). 

5.   Егер шақтама беттiң берiлген ҧзындығының (ауданының) аймағында жатса, 

онда  оның мәнiн  шақтаманың мәнімен  бiрге  кӛлбеу  сызықпен  бӛлiп кӛрсетедi 

(сурет 16к). 

6.  Егер  шақтаманы  беттiң  барлық  ҧзындығына  және  берiлген  ҧзындыққа 

белгiлеу  керек  болса,  онда  берiлген  ҧзындықтың  шақтамасын  барлық 

ҧзындықтың шақтамасының астында кӛрсетедi (сурет 16и). 

7.  Егер  беттiң  пiшiнi  мен  орналасуының  қосылған  дәлдiк  шектерiнiң  бӛлек 

сызбалық таңбасы кӛрсетiлмеген болса, онда бiрiншi орналасудың дәлдiк шегi, 

сосын пiшiннiң дәлдiк шектерiнiң таңбалары белгiленедi (сурет 16м). 

8.  Базаны  қараланған  ҥшбҧрышпен  белгiлеп,  дәлдiк  шек  белгiленген  жиекпен 

қосады.  Кӛбiне  базаны  әрiппен  белгiлейдi  де,  қараланған  ҥшбҧрышпен 

жалғайды (сурет 17). 

 

 

34 

 

 

жүктеу 0,87 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: