Қазақстан Республикасының Білім жəне ғылым министрлігі

1

 

 

Қазақстан Республикасының Білім жəне ғылым министрлігі 

«Алматы энергетика жəне байланыс университеті» коммерциялық емес АҚ 

Электр энергетика факультеті 

«Еңбек қауіпсіздігі жəне инженерлік экология» кафедрасы 

 

 

 

«Бекітемін» 

 

 

 

ЭЭФ деканы 

 

 

 

____________ Саухимов А.А. 

«        » _____________2017 ж. 

 

 

 

5В073100 -«Қоршаған ортаны қорғау жəне өмір тіршілігінің қауіпсіздігі» 

мамандығы бойынша 

 

KhOFzhEAKh 4319 Қоршаған ортаны физикалық жəне энергетикалық 

əсерден қорғау 

пəнінің силлабусы 

 

 

 

 

 

 

 

 

Курс                                   

Семестр                             

Барлық кредиттер  

ECTS- барлық кредиттер 

Барлық сағаттар саны      

Дəрістер                                  

Практикалық сабақтар       

ОӨЖ                                  

Соның ішінде СОӨЖ      

ЕСЖ                                     

Емтихан                            

4 

7 

3 

5 

135 

30 

15 

90 

15 

3 

 

 

 

 

Алматы, 2017 ж. 

2

 

 

Силлабусты  5В073100  -  Қоршаған  ортаны  қорғау  жəне  өмір 

тіршілігінің қауіпсіздігі мамандығы бойынша жұмыс бағдарламасы негізінде 

аға оқытушы Торғаев Ə.Ə. құрастырған.  

Силлабус 

«Еңбек 

қауіпсіздігі 

жəне 

инженерлік 

экология» 

кафедрасының  2017  жылдың  21  маусымдағы  мəжілісінде  қарастырылды 

жəне мақұлданды (хаттама №11). 

 

 

Кафедра меңгерушісі                                              Абикенова А.А. 

 

Силлабус  оқу  –  əдістемелік  комиссия  отырысында  2017  жылдың  23 

маусымдағы мəжілісінде қарастырылды жəне бекітілді (хаттама № 4). 

 

 

 

3

 

 

1 Оқытушы:   

Торғаев  Əбіш  Əліпұлы  -  АЭжБУ,  «Еңбек  қауіпсіздігі  жəне  инженерлік  экология» 

кафедрасының аға оқытушысы, каб. А113. 

Байланыстары: 8(727)292-67-05, a.a.torgaev@mail.ru. 

«Еңбек қауіпсіздігі жəне инженерлік экология» кафедрасы, каб. А113. 

 

2  Курстың  аудиториялық  сабақтарының  жүргізілу  орны  жəне  уақыты  оқитын 

сабақтар кестесінде көрсетілген, СОӨЖ кеңес беру графигі электр энергетика факультеті 

деканатының  (С209)  жəне  «ЕҚжИЭ»  кафедрасының  (А113)  хабарлама  тақталарында 

орналасқан. 

 

3 Оқу пəнінің сипаттамасы 

3.1  Пəннің  мақсаты  –  қоршаған

  ортаны  энергетикалық  əсерлерден  қорғау  жəне  оны 

тиімді  басқару  бойынша  студенттерге  теориялық  мəліметтерді  беріп  маман  ретінде 

дайындауды көздейді. 

3.2 Пəннің міндеті – қоршаған

 ортаны энергетикалық жəне физикалық əсерлерден қорғау, 

энергетикалық  жəне  физикалық  ластанумен  күресу  бойынша  қазіргі  ғылыми  бағыттар 

туралы,  ҚР-да  əрекет  ететін  өмір  тіршілігі  қауіпсіздігі  жəне  еңбек  қорғау  саласындағы 

заңнамалық жəне нормативтік база туралы түсінік беру. 

3.3  Пəннің  сипаттамасы  – 

«Қоршаған  ортаны  энергетикалық  жəне  физикалық  əсерден 

қорғау»  (КП)  курс  энергетика  объектілерінің,  көлік  жəне  байланыс  жəне  өнеркəсіптік 

мекемелердің  энергетикалық  ластануын  (электр  магниттік  сəулеленулер,  статикалық, 

электр  жəне  магниттік  өрістер,  шу,  діріл  жəне  т.б.)  зерттеуде  жүйелік  тəсілді  қолдануды 

қарастырады.  

Білу  керек:

  қоршаған  ортаның  энергетикалық  жəне  физикалық  ластануында  адам 

организміне  əсер  етуінің  түрлері  жəне  сипаты,  оның  салдары,  сонымен  бірге  оларды 

азайту əдістерін; 

Қабілеті болу керек:

 есептеу негізінде қорғаныстың тиiмдi тəсiлдерiн таңдауды жүргізу; 

қорғаныстың  барлық  əдiстерiне  талдау  жүргiзу;  энергетикалық  жəне  физикалық 

ластанулардың  келеңсiз  түрлеріндегі  əсерінен  қорғану  бойынша  тəжірибелік  дағдылар 

алу;  энергетикалық  жəне  физикалық  ластанулармен  күресу  бойынша  қазiргi  ғылыми 

бағыттар  туралы;  ҚР-да  еңбектi  қорғау  жəне  тiршiлiк  қауiпсiздiгін  қамтамасыз  етудiң 

заңдық жəне нормативтiк базасы туралы мағлұматтары. 

дағдысы  болуы  керек:

  өмір  сүру  ортасымен  тірі  организмдердің  өзара  қатынаста 

заңдылық байланысы; биосфера мен ноосфераның негізгі даму заңдылығын; əлемде жəне 

Қазақстан  Республикасындағы  қоршаған  ортаны  қорғаудың  жалпы  жағдайын;  қоршаған 

ортаға  антропогенттік  қызмет  əсері  жайлы  сипаттамасы;  концепция  тұрақтылығының 

дамуы  жəне  олардың  пайда  болу  себептері;  Қазақстан  Республикасында  жəне  əлемде 

тұрақты даму концепциясының жаңа стратегиясының таралуын; 

Құзыреттер: 

3.4  Пререквизиттер:

  курс  студенттердің  математика,  физика  жəне  басқа  да  оқытылған 

пəндерінен алған білім, дағды жəне іскерлікке негізделеді. 

3.5  Постреквизиттер:  теориялық

  жəне  машықтану  сұрақтарын  оқу  нəтижелері 

студенттердің  дипломдық  жұмысындағы  «Өмір  тіршілік  қауіпсіздігі»  бөлімін  өңдеуге 

қолданылады. 

 

4 Пəннің структурасы жəне мазмұны 

4.1 Теориялық дайындық (30 сағ.) 

Дəріст

ер 

Тақырыптар 

Əдебиет нөмері 

1 

Кіріспе.  Энергетика  нысандарының  қоршаған  ортаға  əсерін  Конспект,  Л.  1, 

4

 

 

талдау – 2 сағат 

2,4,5,14 

2 

Су электр стансаларының қоршаған ортаға əсерін талдау – 2 

сағат 

Конспект, 

Л. 

1,2,5,8,11,15 

3 

Жылу электр стансаларының қоршаған ортаға əсерін талдау 

– 2 сағат 

Конспект, 

Л. 

1,2,4,12,14,16 

4 

Жел электр стансалары мен қоршаған орта – 2 сағат 

Конспект, 

Л. 

1,3,6,12,13 

5 

Күн энергетикасы мен қоршаған орта – 2 сағат 

Конспект, 

Л. 

1,3,12,14,16 

6 

Геотермалдық энергетика мен қоршаған орта – 2 сағат 

Конспект, 

Л. 

1,6,12,13,16 

7 

Электр магнитті өрістердің адамға əсері – 2 сағат. 

Конспект, 

Л. 

1,2,4,7,10,11 

8 

Жоғары  кернеулі  құрылғыны  пайдаланған  кездегі  электр 

магниттік өрісті есептеу əдісі – 2 сағат 

Конспект, Л.5, 6, 

8, 9, 10, 11  

9 

Шудың  адамға  əсері.  Əуелік  электр  жеткізу  желілерінен 

пайда болатын шу – 2 сағат 

Конспект, 

Л. 

1,5,6,7,14 

10 

Энергетика  саласындағы  экологиялық  қауіптілікті  бағалау– 

2 сағат 

Конспект,  Л.  1, 

6, 14, 15, 16 

11 

Тəуекелді талдау жəнен бағалау əдісі – 2 сағат 

Конспект, 

Л. 

1,2,10,14,16 

12 

Жоғары  кернеулі  электр  қондырғысына  қызмет  етуші 

персонал  денсаулығына  тəуекел  əсерінің  сараптамасы  мен 

бағасы – 2 сағат 

Конспект, 

Л. 

1,2,4,6,10,15 

13 

Денсаулық зақымдануының тəуекелін төмендету бойынша іс 

– шаралар – 2 сағат 

Конспект, Л. 

1,2,4,6,10,15 

14 

Энергетика  өндірісінің  қоршаған  ортаға  тигізетін  əсері–  2 

сағат 

Конспект, Л. 

1,2,4,6,10,15 

15 

Лазерлік сəуленің əсері – 2 сағат 

Конспект, Л. 

1,2,4,6,10,15 

 

4.2 Практикалық дайындық 

4.2.1 Практикалық сабақтардың мүмкін болатын тізімі (15 сағ.) 

Пр.саб 

Тақырыптар 

 

1 

Шудың  əсерін  акустикалық  есептеу  жəне  қорғану  əдістері  –  2 

сағ.  

5,9,10,11,12 

2 

Жоғары  кернеудегі  ЭЖЖ  де  өндірістік  жиіліктегі  электр 

магниттік өрістің кернеулілік деңгейін бағалау – 3 сағ.  

5,9,10,11,12 

3 

Радио  жиілік  диапазонындағы  электр  магниттік  сəулеленудің 

шамасын есептеу – 2 сағ.  

5,9,10,11,12 

4 

Жазғы  маусымдағы  қазанды  цехтағы  ауа  алмасуы  жəне  оның 

жиілігін есептеу – 4 сағ. 

5,9,10,11,12 

5 

Ультракүлгін сəулелерден қорғану – 4 сағ. 

5,9,10,11,12 

 

4.3 Есептік - сызба жұмыстарының тақырыптары 

1. Желдету жүйесінің акустикалық есептелуі.  

2. Жұмыс орнындағы діріл оқшаулау жəне діріл стендінің есебі. 

3. Жанатын сұйықтықты құю кезіндегі жабдықтың жерлендіру кедергісін есептеу. 

 

4.4 Студенттердің өзіндік жұмыстарының тақырыбы (90 сағ.) 

5

 

 

1. Еңбекті қорғау жəне тіршілік қауіпсіздігі негіздері обылысында мемлекеттік саясаттың 

негізгі  бағыттары.  Негізгі  түсініктер  жəне  анықтамалар.  Заңнамалық  жəне  нормалық 

актілер мен құжаттар.  

2.  Басқару  жүйесінің  жалпы  жағдайлары.  Еңбек  қауіпсіздігінің  басқару  нысандары 

ұйымдары  жəне  функциялары.  Еңбек  қауіпсіздігі  бойынша  іс  –  шараларды  жоспарлау 

жəне ұйымдастыру. Өндірістік жарақаттың пайда болуын тергеу, есепке алу, талдау жəне 

себептері.  Өндірістік  жарақатты  зерттеу  əдістері,  көрсеткіштері  жəне  алдын  алу.  Еңбек 

қауіпсіздігі нұсқаулары.  

3.  Өндірістік  қауіпті  жəне  зиянды  факторлар.  Олардан  қорғанудың  құралдары.Өндірістік 

қауіпті  жəне  зиянды  факторлардың  анықтамалары  жəне  классификациялары.  ӨҚФ  жəне 

ӨЗФ  жұмыс  істейтіндерді  қорғау  құралдарының  классификациясы.  Еңбек  қауіпсіздігін 

қамтамасыз ету себептері, əдістері жəне құралдары.  

4.  Өндірістік  бөлмелердегі  жəне  жұмыс  орындарындағы  микроклимат.Микроклиматтық 

факторлардың  адамға  əсер  етулері.  Істелетін  жұмыстардың  ауырлық  категориялары. 

Микроклиматтық  факторлардың  көздері  жəне  олардың  шамалары.  Адам  организмінің 

терморегуляциясы.  Микроклиматтың  шамаларын  нормалау.  Ауа  алмасуды  анықтау 

тəсілдері. Желдетудің табиғи жəне жасанды түрлері. Өндірістік кəсіпорындардғы желдету 

жүйелері.  

5  Өндірістік  жарықтандырудың  негізгі  көрсеткіштері.  Өндірістік  жарықтандыруға 

қойылатын  талаптар.  Өндірістік  жарықтандырудың  түрлері  жəне  жүйелері.  Өндірістік 

жарықтандыруды нормалау. Өндірістік жарықтандыруды есептеу əдістері.  

6. Өндірістік шу жəне діріл. Адам организміне шудың əсер етуі. Дыбыстық тербелістердің 

негізгі сипаттамалары. Шу деңгейлерін нормалау. Шумен күресу құралдары мен əдістері. 

Инфрадыбыстан  жəне  ультрадыбыстан  қорғану.  Дірілдің  сипаттамалары.  Адам 

организміне дірілдің əсер етуі. Діріл деңгейін нормалау.  

7. Заттардың жануы жəне жарылыс. Өрттердің таралу түрлері. Олардың таралу себептері. 

Ғимараттар  мен  құрылыстардың  өртке  төзімділігі.  Ғимараттар  мен  құрылыстардың 

жарылысқа  –  өртке  қауіптілік  категориялары.Өрт  қауіпсіздігін  қамтамасыз  ету  жүйесі. 

Адамдарға əсер ететін өрттің қауіпті факторлары. Өртті сөндіру құралдары. Өртте зардап 

шеккендерге дəрігерге дейінгі медициналық көмек шаралары.  

8.  Адам  организміне  электр  тогының  əсер  етуі.  Электр  тогымен  адамның  зақымдану 

дəрежесіне əсер ететін факторлар. Токтың əсер етуінің шекті – рұқсат етілген деңгейі. Ток 

жүретін  бөліктерге  жанасудың  қауіптілігі.  Электр  қондырғыларда  жұмыстардың 

қауіпсіздігін қаматамасыз ететін техникалық құралдар. 

 

5 Аралық жəне қорытынды бақылау үшін сұрақтар тізімі 

1. «Энергетикалық ластану» түсінігі. 

2. Энергетикалық ластану классификациясы. 

3. «Шу» түсінігі. 

4. Шудың физикалық сипаттамасы. 

5. Шудың адам ағзасына əсері. 

6. Шуды өлшеу бірлігі. 

7. Шудың жиілігі мен дыбыстың қысым деңгейін теңестіру. 

8. Шудан қорғану əдіс-тəсілдері. 

9. «Тербеліс» түсінігі. 

10. Тербелістің пайда болу көздері. 

11. Тербелісті сипаттайтын физикалық шамалар. 

12. Пайда болу көзіне байланысты тербелістің əсері. 

13. Пайда болу көзіне байланысты тербелістің категорииясы. 

14. Тербелістен қорғану əдіс-тəсілдері. 

15. «Ультрадыбыс» түсінігі. 

16. Ультрадыбыстың адам ағзасына əсері. 

6

 

 

17. Ультрадыбыстан қорғану əдіс-тəсілдері 

18. «Инфрадыбыс» түсінігі 

19. Инфрадыбыстың адам ағзасына əсері 

20. Инфрадыбыстың пайда болу ошағы. 

21. Инфрадыбысты теңестіру. 

22. Инфрадыбыстан қорғану əдіс-тəсілдері. 

23. Электромагниттік сəулеленудің ошағы. 

24. Электромагниттік сəулеленуді (ЭМС) сипаттайтын физикалық көрсеткіштері. 

25. Электромагниттік сəулеленуді теңестіру. 

26. ЭМС-тен қорғанудың негізгі əдіс-тəсілдері. 

27. «Лазер» түсінігі. 

28. Лазер жұмысының принципі. 

29. Лазерді қолдану ауданы. 

30. Адам ағзасына лазерлік сəулелердің əсері. 

31. Лазерлік сəулелерді нормалау. Нормирование лазерного излучения. 

32. Лазерлік сəулеленуден қорғанудың негізгі əдіс-тəсілдері. 

33. Иондық сəулеленудің түсінігі. 

34. Иондық сəулеленудің негізгі түрлері мен ошағы. 

35. Адам ағзасына иондық сəулелердің əсері. 

36. Иондық сəулелерді нормалау. 

37. Дозиметриялық бақылаудың негізгі əдістері. 

38. Иондық сəулеленуден қорғанудың негізгі əдіс-тəсілдері. 

39. «Ультракүлгін сəулелер» туралы түсінік. 

40. Ультракүлгін сəулелердің ошағы. 

41. Адам ағзасына ультракүлгін сəулелердің əсері. 

42. Ультракүлгін сəулелерді нормалау. 

43. Ультракүлгін сəулелерден қорғанудың əдіс-тəсілдері. 

44. Инфрақызыл сəулелер туралы түсінік. 

45. Инфрақызыл сəулелердің пайда болу ошағы. 

46. Инфрақызыл сəулелердің адам ағзасына əсері. 

47. Инфрақызыл сəулелерді нормалау. 

48. Инфрақызыл сəулелерден қорғанудың əдіс-тəсілдері. 

49. ЭМӨ арқылы адамды емдеу жəне тексеру. 

50. Адамды ультракүлгін сəулелер мен ультрадыбыс арқылы емдеу. 

51. Тірі жүйе құрылымдар дəрежесі. 

52. Организмнің шарты жəне тіршілік ортасы. 

53. Ауаны шаңнан тазалау əдістері. 

54. Организмдер мен өзгеретін орта арасындағы сəйкестік. 

55. Табиғи сұрып жəне конвергенттік эволюция. 

56. Зиянды заттар жəне олардың жіктелуі. 

57. Кеңістіктегі жəне уақыттағы экологиялық факторлар əрекетіне организм 

реакциясы: толеранттық, акклиматизация, бейімделу. 

58. Өндірістік жарық беру мақсаты жəне талаптары. 

59. Жасанды жəне табиғи жарықтандыру. 

60. Қазақстан Республикасындағы Мемлекеттік жəне қоғамдық қоршаған 

ортаны қорғау басқармасы 

 

6 Студенттердің жетістіктерінің бағасы бойынша мағлұмат 

6.1 Бағалау жүйесі 

Кредиттік  оқыту  технологиясында  қабылданған  курс  бағдарламасы  бойынша 

студенттердің  жетістік  деңгейі  қорытынды  бағалар  шкаласы  бойынша  бағаланады  (1 

кесте). 

7

 

 

 

1 кесте - Оқу жетістігін бағалау жүйесі 

Əріп 

жүйесі 

бойынша  

Балл 

Дұрыс  жауаптардың  %-

дық түрі  

Дəстүрлі жүйе бойынша 

        А 

   9 

95- 100 

Өте жақсы 

        А- 

   8 

90-94 

        В+ 

   7 

85-89 

 

Жақсы 

        В 

   6 

80-84 

        В- 

   5 

75-79 

        С+ 

   4 

70-74 

 

 

Қанағаттандырарлық  

        С 

   3 

65-69 

        С- 

   2 

60-64 

        Д+ 

   1 

55-59 

        Д- 

   0 

50-54 

        F 

   0 

0-49 

Қанағаттандырылмаған 

Рейтингілік  рұқсат  (РР)  бағасы  семестр  кезінде  жиналады.  Оқу  жұмысының  əрбір 

түрі  100-  балдық  шкала  бойынша  бағаланады  жəне  2  кестеге  сəйкес  салмақтық 

коэффициентті ескере отырып рейтинг рұқсатқа қосылады. 

  

2 кесте - Əр жұмыс түрінің бағалануы  

Шамалар 

Коэффициент салмағы 

Зертханалық жұмыстардың орындалуы 

               0,3 

Есептік-сызба жұмыстары 

               0,3 

Аралық аттестация 

               2х0,1 

Дəрістік сабақтарға қатысу 

               0,1 

Тəжірибелік сабақтардың орындалуы 

               0,1 

Ағымдағы бақылаудың орташа бағасы (Ор) 

               1,0 

 

Аралық  бақылау  (АБ)  семестрде  екі  рет  өткізіледі  (Б1  жəне  Б2)  жəне  əр  қайсысы 

оқытушымен 100-баллдық шкаласымен бағаланады. 

Бақылау рұқсаттамасы PLATONUS ақпараттық жүйесімен есептеледі: 

БР=(Б1+Б2)/2*0,2+Ор*0,8 

Қорытынды баға келесідей шығарылады 

Қ=0,6БР+0,4Е, 

Е – емтихандық бағасының сандық баламасы. 

 

6.2 Балды қою саясаты 

Максималды  бағалау  балдары  жұмыстың  бірқалыпты  орындалуы  жəне  жоғары 

сапалы жағдайы кезінде қойылады. Тестілеуді жəне дəрістік сабақтарға қатысуды бағалау 

баллдары дұрыс жауаптар саны мен жіберген дəріс сандарына байланысты қойылады. 

 

6.3  Университеттің  оқушыларының  академиялық  жинақылығын  ұйымдастыру 

кезінде бағаларды аудару 

ECTS  (трансферттің  жəне  кредиттердің  жинақталудың  еуропалық  жүйесі)  бойынша 

ҚР  оқитындардың  оқу  жетістіктерін    бағалау  балдық-рейтингілік  əріптік  жүйесіне 

бағаларын аудару жəне 4 жəне 5 кестелерге байланысты кері іске асады.  

 

3    кесте  -  ҚР  оқитындардың  оқу  жетістіктерін  ECTS  бойынша  бағаларын  балдық-

рейтингілік əріптік жүйесіне бағалауға аудару 

8

 

 

 ECTS 

бойынша 

бағалау 

Əріп 

жүйесі 

бойынша бағалау 

Балдардың 

сандық 

эквиваленті  

%-дық 

құрамы 

Дəстүрлі 

жүйе 

бойынша бағалау 

А 

А 

4,0 

100 

Өте жақсы 

В 

В+ 

3,33 

85 

Жақсы 

С 

В 

3,0 

80 

D 

С 

2,0 

65 

 Қанағаттанарлық 

E 

D 

1,0 

50 

FX, F 

F 

0 

0 

Қанағаттанарлықсыз 

 

4 кесте – ҚР балдық - рейтингілік əріптік жүйесінің бағаларын ECTS бойыншабағаға 

аудару 

Əріп 

жүйесі 

бойынша 

бағалау 

Балдардың 

сандық 

эквиваленті 

%-дық 

құрамы 

Дəстүрлі 

жүйе 

бойынша бағалау 

ECTS 

бойынша 

бағалау 

А 

4,0 

95-100 

Өте жақсы 

А 

А- 

3,67 

90-94 

В+ 

3,33 

85-89 

Жақсы 

В 

В 

3,0 

80-84 

Жақсы 

С 

В- 

2,67 

75-79 

С+ 

2,33 

70-74 

Қанағаттанарлық 

С 

2,0 

65-69 

Қанағаттанарлық 

D 

С- 

1,67 

60-64 

D+ 

1,33 

55-59 

D 

1,0 

50-54 

Қанағаттанарлық 

E 

F 

0 

0-49 

Қанағаттанарлықсыз 

FX, F 

 

7 Курстың саясаты :

 

-сабаққа кешікпеу жəне жібермеу; 

-сабақтарға белсенді қатысу жəне зертханалық жұмысты дер кезінде қорғау; 

-зертханалық жұмыстарды оқытушы берген мерзімде өңдеу; 

-есептік-графикалық жұмысты оқытушы берген мерземде көрсету; 

-СӨЖ берілген материалды өз бетінше орындау. 

 

8 Академиялық этика нормалары: 

-

тəртіптілік; 

-тəрбиелік; 

-шыншылдық; 

-жауапкершіліктік; 

-аудиторияда ұлы телефонды өшіріп жұмыс істеу. 

Келіспеушілік жағдайларды оқытушымен, эдвайзермен, оқу топтарында талқылану 

керек, ал шешілмейтін кезде деканат қызметкерлеріне жеткізіледі. 

Əдебиеттер тізімі 

Негізгі 

1. Ветошкин А. Г. Теоретические основы защиты окружающей среды: Учеб. пособие. /А. 

Г. Ветошкин. –М.: Высш.шк., 2008. -397с. 

2. Безопасность жизнедеятельности: Учеб. пособие для студ. высш. учеб. заведений / В. Н. 

Павлов, В. А. Буканин., А. Е. Зенков и др. – М.: Академия. 2008. -336с. 

3. Аманжолов Ж. Охрана труда в энергосистемах. Учеб. пособие. Астана.:Фомант. 2010. -

336с. 

9

 

 

4.  Человеческий  фактор  в  обеспечении  безопасности  и  охраны  труда.  Учеб.  пособие  /  П. 

П. Кукин, Н. Л. Понамарев, В. М. Попов и др. М.: Высш.шк., 2008. -317с. 

5.  Безопасность  жизнедеятельности.  Безопасность  технологических  процессов  и 

производств(Охрана  труда):  Учеб.  пособие  для  вузов  /П.  П.  Кукин,  В.  Л.  Лапин,  Н.  Л. 

Понамарев и др. М.: Высш.шк., 2007. -335с. 

 

Қосымша əдебиеттер 

6.  Павлов  А.  Н.  Экология:  рациональное  природопользование  и  безопасность 

жизнедеятельности. Учеб. пособие /А. Н. Павлов. – М.: Высш.шк., 2005. -343с. 

7. Гарин В. М., Кленова И. А., Комеников В. И. Экология для технических вузов. Под.ред. 

В. М. Гарина. Ростов н-Д.: Феникс. 2003. -384с. 

8. Никитин Д. П., Новиков Ю. В. Окружающая среда и человек: Учеб. пособие для студ. 

вузов. –М.: Высш.шк., 1986. -415с. 

9.  Долин  П.  А.  Основы  техники  безопасности  в  электроустановках:  Учеб.  пособие  для 

вузов, -М.: Энергоатомиздат. 1984. -448с. 

10. Дюсебаев М. К. Охрана окружающей среды в энергетике. Учеб. 

пособие. Алма-Ата: КазПТИ. 1992. -89с. 

11. Дюсебаев М. К., Борисов В. Н., Арестова В. В. Энергетика и окружающая среда: Учеб. 

пособие. Алма-Ата.: АЭИ. 1992. -56с. 

12.  Заборов  В.  И.,  Клячко  Л.  Н.,  Росин  Г.  С.  Защита  от  шума  и  вибрации  в  черной 

металлургии. М.: Металлургия. 1988. -248с.