ҚазаҚстан Республикасының білім және ғылым министРлігі а и. артемьев, с.Қ. мырзалы ғылым таРиХы және ФилОсОФиЯсы


«Физика» , екіншісі –  «метафизика»



жүктеу 2,22 Mb.
Pdf просмотр
бет552/660
Дата19.04.2022
өлшемі2,22 Mb.
#38219
1   ...   548   549   550   551   552   553   554   555   ...   660
ғылым тарихы мен философиясы

«Физика»

, екіншісі – 



«метафизика»

. Біріншісінде ол барлығы 

өзгеретін,  бір  күйден  екіншісіне  ауысатын,  табиғатта  болып  жата-

тын  үдерістерді,  іс-әрекеттерді  зерттесе,  ал  екіншісінде  өзгермейтін, 

жоғарғы себептеріне, яғни заттардың мәңгі, орнықты негіздемелеріне 

талдау жасады.

Осы екі әлемді ұштастыру үшін, ол философияға: 

мүмкіндік

 және 


шындық

  (болмыс)  дейтін  екі  санатты  енгізді.  Инертті,  өз-өзімен 

өмір  сүретін,  бейберекет  күйдегі  мәңгілік  материя  бар-жоғы  әлемнің 

мүмкіндігі  болып  саналады. 



Формаға

  ие  болып  қана  ол  шындыққа, 

біздің  зерттейтін  нысанамызға  айналады.  Форма  заттың  ішкі 

энте-

лехиясын

,  оның  мақсат-міндетін,  қазіргі  терминдермен  айтқанда,  – 



заттың ішкі бағдарламасын

 жасайды.

Әлемге  осындай  көзқарас 

гилеоморфизм

  (грекше  «hyle»  –  ма-

терия,  «morphe»  –  форма)  деп  аталады.  Формаға  ие  болған  материя 

енді  бейберекетсіздік  емес,  –  ол  алдымызда  жатқан  нақтылық,  заңға 

сәйкестігі, тәртібі, үйлесімділігі бар әлем.

Бірақ бұл жерде біз өзгеше күрделі мәселеге тап боламыз. Егер ма-

терия  өз-өзімен  мәңгі  өмір  сүрсе,  онда  форма  қайдан  шықты?  Басқа 

жауап  таппаған  соң,  Аристотель:  «Барлық  формалардың  формасы  – 

Құдай»,  –  дейді.  Ал  онымен  мәселенің  өзі,  әлбетте,  күн  тәртібінен 

алынбайды ғой.

Ертедегі  гректер  әлемнің  түпқазығын  Жер  деп  санайды.  Ондай 

көзқарас дүниеге 



геоцентрлік

 көзқарас деп аталады. Аристарх Самос-

ский ғана әлемнің түпқазығын Күн деп санайтынын білдірді. Алайда 

антика заманында ол қолдау таппады. Қайта өрлеу дәуірінде ғана оның 

идеяларына Н.Коперник жаңа серпін берді.


жүктеу 2,22 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   548   549   550   551   552   553   554   555   ...   660




©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау