ҚазаҚстан Республикасының білім және ғылым министРлігі а и. артемьев, с.Қ. мырзалы ғылым таРиХы және ФилОсОФиЯсы

осында  жатыр.  Сөйтіп,  түсіну  мен  оған  сәйкес  келетін 

іс-әрекет  арасында  қарама-қайшылықтар  туады.  Таңдау  еркіндігіне 

бола  адам  күнәға  батқан  кезде,  шындықтан  таюы,  тіпті  оны  ұмытып 

та кетуі мүмкін.

әлеуметтік  философияда

  ойшыл  қоғамдық  қатынастардың  нор-

мативтік  реттелуіне  үлкен  көңіл  бөледі.  Ф.Аквинский  әлемде  бар 

заңдардың үш түрін ажыратып көрсетеді:

1. 

мәңгілік заңдар

 (лат. – lex aeterna).

2. 

жаратылыс заңдары

 (лат. – lex naturalis).

3. 

адам жасайтын заңдар

 (лат. lex humana).

Мәңгілік  заңдар  –  ол  Құдайдың  Әлемді  жарату  алдындағы  жоба-

сы. Оларда әрбір заттың не үшін пайдаланылатыны, оның орналасуы, 

тәртібі көзделген.

Жаратылыс  заңдары  ақыл-ойы  бар  тіршілік  иесі  ретінде  адамның 

жақсылық  пен  жамандықты  ажырата  алатын  қасиеттерінен  келіп 

шығады.  «Жақсылық  жасауға  ұмтыл,  жамандықтан  аулақ  бол»  –  жа-

ратылыс  заңы.  Жаратылыстың  ең  жоғарғы  құндылығы  –  өмір.  Олай 

болса, адам өз өмірін сақтауға ұмтылуға тиіс. Бұл да – табиғат заңы. 

Ер  адам  мен  әйелдің  өзара  қарым-қатынастары,  бала  тәрбиесі  және 

басқалары да осыған жатады.

Адам  жасайтын  заңдар  қылмыскерлерге,  әртүрлі  жамандықтарға 

қарсы  бағытталған.  Олар  адамның 

  туған.  Оларда  заң 

қатаң  қадағалайтын 

мақсат

  және  сол  мақсаттарға  жету 

көзделген.  Егер  Августин  адами  заңдардың  қажеттігін  адамның