ҚазаҚстан Республикасының білім және ғылым министРлігі а и. артемьев, с.Қ. мырзалы ғылым таРиХы және ФилОсОФиЯсы

 – құрал жасаушы адам деп анықтама берген. Іс жүзінде адам 

ғана еңбек құралдарын жасайды және оны жүйелі түрде пайдаланады. 

Мысалы, маймыл құрғақ бұтақты немесе тасты ұстап, соны пайдала-

на алады. Бірақ содан кейін оларды лақтырады. Бірде-бір маймылдың 

қолы бірде-бір еңбек құралын жасаған емес. Ф.Энгельстің бұл белгілі 

ойы әбден әділетті: құралды адам ғана жасай алады.

Кезінде  Аристотель  адамды 

,  яғни  саяси  немесе 

қоғамдық жануар деп анықтаған. Бұл да елеулі маңызы бар анықтама 

болып табылады, өйткені адам дербес жан сақтап, тірі қала алмайды. 

Алғашқы қауымдық қоғамда оны «өткір тасқа іліктіру», яғни тайпадан 

қуып жіберу – ең бір қорқынышты жаза болған. Жеке-дара өмір сүруді 

білмеген ол жыртқыш аңдардың құрбанына айналатын.

Ұлы  И.Кант  ішкі  адамгершілік  заңға  таңданып,  адамды