ҚазаҚстан Республикасының білім және ғылым министРлігі а и. артемьев, с.Қ. мырзалы ғылым таРиХы және ФилОсОФиЯсы

336

барлығын  қамтитын  метафизикалық  жүйелерді  құрған 

метафизика-

лық

  (философиялық)  және 

оң

  (ғылыми)  сатыны  мойындайды.  Ғылым 

дамуын  кумулятивтік  түсіну  –  жаңа  ғылым  қашанда  ескіден  гөрі 

жетілген  және  дәл  дегенге  саяды.  Олай  болса,  бұрын  жинақталған 

(кумулятивтік)  білімдер  бүгінгі  ғылымның  алдыңғы  тарихы  ретінде 

әрекет  етеді.  Бұл  жағдай  алдыңғы  мыңжылдықтарда  өмір  сүрген 

адамдардың  өмірі,  күйзелістері,  ашқан  жаңалықтары,  қуаныштары 

мен  қасіреттері  осы  жетілген  қоғамдағы  тұлғаның  гүлденуіне 

арналған  құнарлы  топырақ  ретінде  ғана  қаралатын  коммунизм  идея-

сын есімізге түсіреді. Осындай көзқарас болғанда, әлеуметтік-мәдени, 

психологиялық,  тұлғалық  және  басқа  да  факторлар  ғылым  дамуында 

өзінің  мағынасын  жоғалтып,  ішкі  сана-сезімінен  айырылады.  Міне, 

осы  жағдайларды  алғаш  рет  Э.Барт  айқын  көрсеткен-ді.  Оның  ойын-

ша,  әрбір  ғалым  әрдайым  өз  заманының  әлем  жайындағы  идеяларын 

бөліседі  және  адамның  сана-сезімінің  өзінде  метафизика  элементтері 

қашанда бар. Ғылыми танымның философиямен өзара байланысы ту-

ралы  бұл  идея  ғылыми  таным  дамуының  жолдарын  ары  қарай  жете 

ойластыруда елеулі рөл атқарды.

  XX  ғасырдың  ортасына  қарай  ғылыми  танымға  біртіндеп  және 

үздіксіз  жүретін  үдеріс  ретінде  қарайтын  көзқарас  қабылданбайтын 

көзқарасқа  айналды  – 

ғылымдағы  революция  идеясы

  пайда  болды. 

Алғаш рет ол идеяны өзінің «Галилей этюдтері» деп аталатын еңбегінде 

а.койре

  айтқан-ды.  Оның  пікірі  бойынша,  Жаңа  дәуірдің  ғылымы 

аристотельдік метафизикадан жаңа (сол заманғы) метафизикаға өтудің 

нәтижесінде секіріс, яғни революция жасады. Ғылымның бірқалыпты 

және  дәйекті  дамуы  фактілердің  жинақталуы  есебінен  емес, 

жүктеу 2,22 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: