ҚазаҚстан Республикасының білім және ғылым министРлігі а и. артемьев, с.Қ. мырзалы ғылым таРиХы және ФилОсОФиЯсы

 (1891-1970), 

 (1872-1970).

Қисынды  позитивизм  жеке  ғылымдармен  салыстыру  барысын-

да  философияның  артынан  оның  дүниетанымдық-әдістемелік  рөлін 

теріске  шығара  бастайды.  Оның  жолын  ұстанғандардың  ойынша, 

философия  ғасырлар  бойы 

,  шынайылыққа  тексеруге 

жатқызу мүмкін емес 

дерексіз ұғымдардың

 батпағына батып қалған. 

Мысалы, Б.Рассел сезімділік деректерінің ғана шынайылығын мойын-

дайды.  Әлемнің  бүтіндігі  сияқты  объективтілік  туралы  айтсақ,  онда 

ол  сенім  жазықтығында  жатыр,  өйткені  ғылыми  құралдармен  оны 

дәлелдеу мүмкін емес. Олай болса, математикалық логика құралын кең 

пайдалана  отырып,  тәжірибелерді  қорытындылау  болып  табылатын 

пікірлерді логикалық талдаудан өткізу керек.

Р.Карнап  философияға 

верификация

  (лат.  –  verification  –  дәлел-

деймін)  ұстанымын  енгізеді.  Ол  кез  келген  ғылыми  пікірлердің 

тәжірибе  деректеріне  сәйкестігін  анықтау  дегенді  білдіреді.  Дамыған 

теорияларға келсек, оларды тек жанама жолмен дәлелдеуге болады. Ол 

үшін кез келген теорияны соның негізінде жатқан қарапайым, атомдық 

(бөлшектенбейтін)  хаттамалық  ұсыныстарға  ажырату  керек.  Сонда 

ғана  оларды  сезімдік  тәжірибе  деректерімен  салыстыруға  және  сол 

арқылы олардың шынайылығын анықтауға болады. Бұл тұрғыда осы 

бағыттың философтары ғылымда үлкен жұмыс атқарды.

Егер  қоғамдық-гуманитарлық  пәндерді  (философия,  психоло-

гия,  этика  және  басқалары)  алар  болсақ,  онда  верификацияның 

251

мүмкіндіктері  бұл  жерде  барынша  тарылған.  Ал  соның  негізінде 

қоғамдық  гуманитарлық  пәндерді  ғылым  аясынан  шығарып  тастау  – 

өзгеше  ағат  қадам  болар  еді.  Бұл  қисынды  позитивизмнің  елеулі 

кемшіліктерінің біріне жатады.

Әлеуметтік-философиялық  көзқарастарға  қатысты  айтсақ,  олар 

қоғамда қандай да бір объективтік заңдылықтардың бар екенін теріске 

шығарады.  Сөйтіп,  Б.Рассел  адамның  іс-әрекеттері  көбінесе  оларға 

ырықсыз сезімдер мен құмарлықтардың әсер етуімен түсіндіріледі деп 

санайды. Алайда ол адамның еркіндікке ұмтылуын жоғары бағалады 

және  сол  тұрғыдан  тоталитаризмнің  (сталинизм  мен  фашизмнің 

де)  барлық  формаларын  тұлғаны  (адамды)  мемлекеттің  құлына 

айналдырғаны үшін қатаң сынға алды. 

Қисынды  позитивизмнің  бір  түрі  лингвистикалық  философия 

болып  табылады,  ал  оның  негізін  салушы  – 

жүктеу 2,22 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: