ҚазаҚстан Республикасының білім және ғылым министРлігі а и. артемьев, с.Қ. мырзалы ғылым таРиХы және ФилОсОФиЯсы

шындықты  танып  білу  теориясы  мен  әдісі  ретінде 

алдыңғы  орынға  шығарды.  Ол  неміс  ғалымы  Г.Р.Тревирануспен  бір 

мезгілде «биология» терминін енгізді.

Сөйтіп,  Ағарту  дәуіріндегі  философия  қарқын  алып  келе  жатқан 

ғылыми және көркем ойдың парасатты аясында дамыды.

Неміс классикалық әдебиетінің негізін қалаушы және ағартушылық 

реализм  қағидаларын  жақтап  күрескен  Готхольд  Эфраим  Лессингтің 

(1729-1780); неміс философы, сыншы, эстетик Иоган Готфрид Гердердің 

(1744-1803);  философияшыл  романтик  немістер:  мәдениет  философы, 

сыншы,  тіл  маманы  және  жазушы  Фридрих  Шлегель  (1772-1829)  мен 

протестанттық  теолог  және  философ,  Платон  еңбектерін  неміс  тіліне 

аударған  аудармашы  Фридрих  Шлейермахердің  (1768-1834)  неміс 

философиялық  мәдениетінің  өркендеуіндегі  ерекше  рөлін  айтпауға 

болмайды.  Ағайынды  Александр  (1769-1859)  және  Вильгельм  (1767-

1835)  Гумбольдтар  да  (алғашқысы  –  жаратылыстанушы,  географ, 

екіншісі – филолог, философ, дипломат) бұл салада айтарлықтай еңбек 

сіңірді.

Вольфганг  Гете  (1749-1832)  мен  Иоганн  Фридрих  Шиллер  (1769-

1805)  сияқты  философиялық  ойдың,  көркем  эстетика  мен  поэзия 

алыптарының  ғажап  туындылары  болды.  Егер  біріншісі,  бәріне  қоса, 

жаратылыс зерттеуші болса, ал екіншісі әділетті қоғамдық құрылысқа 

қол  жеткізу  тәсілі  іспетті  «эститикалық  тәрбие»  теориясын  құрушы 

болды.

Ағарту  дәуірі  –  адамзаттың  әлемдік  тарихындағы  қажетті  және