Басылымды «Қазақстан Республикасындағы білімге көшіп-қонушы отбасынан шыққан
балалардың қол жеткізуі: ағымдағы жағдайды талдау
жобасын жүзеге асыру нәтижелері бойынша «Қазақстандағы балалар қоры» ҚҚ дайындады.
Жобаның жетекшісі - Э.Ватлина, «Қазақстандағы балалар қоры» ҚҚ директоры
Авторлар ұжымы:
В.Курганская – сарапшы, философия ғылымдарының докторы, профессор, ҚР БҒМ Ғылым
комитеті философия, саясаттану және дінтану институтының бас ғылыми
қызметкері
Е.Бурова - философия ғылымдарының докторы, профессор, ҚР БҒМ Ғылым комитеті
философия, саясаттану және дінтану институтының бас ғылыми қызметкері
Д. Таипов - сарапшы, PHD, LLM MBA
Ж. Салимбаева – сарапшы, заң ғылымдарының кандидаты, «Тұран» университетінің доценті
Редактор: А. Жаппарова, сарапшы, заң ғылымдарының кандидаты, доцент
Дизайнер:
Р.Балыкова, «Шектеусіз балалық шақ» Қоғамдық Бірлестігінің президенті
Зерттеу жүргізуге қатысқан сұхбат жүргізушілерге алғыс білдіреміз: П.Мамедова, Ш.Болганбаева,
Т.Кизатова, М.Момбекова
Ерекше алғыс білдіреміз:
А.Айдаркулова, «Сорос-Қазақстан» Қорының «Құқықтық реформа» бағдарламасының директоры
С. Каликова, «Сорос-Қазақстан» Қоры білім беру мәселелері жөніндегі кеңесші
А.Ошакбаева,
«Сорос-Қазақстан»
Қорының
«Құқықтық
реформа»
бағдарламасының
үйлестірушісі
Сорос-Қазақстан қорының қаржылық қолдауымен басып шығарылады
Осы жарияланымның мазмұны авторлардың пікірін білдіреді және Сорос-Қазақстан қорының
көзқарасымен сәйкес келмеуі де мүмкін
«Қазақстандағы балалар қоры» ҚҚ, 2012 ж.
Қысқарған сөздердің тізімі
1. ІІД –
Ішкі Істер департаменті
2.
ШЖК –
шетелдік жұмыс күші
3.
ҚР ӘҚБтК–
Әкімшілік құқық бұзушылық туралы Қазақстан
Республикасының кодексі
4.
КХҰ –
Көші-қон бойынша Халықаралық Ұйым
5.
КП –
көші-қон полициясы
6.
ҰМО –
Ұлттық Мәдени Орталық
7.
ҮЕҰ –
Үкіметтік емес ұйымдар
8. ЕҚжЫҰ –
Еуропадағы Қауіпсіздік және Ынтымақтастығы Ұйымы
9.
БҰҰ –
Бірікке Ұлттар Ұйымы
10.
ҚҚ –
Қоғамдық Қор
11.
ҚР –
Қазақстан Республикасы
12.
ТМД –
Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы
13. ҚР ҚК –
Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексі
14. КБО –
Кәмелетке толмағандарды бейімдеу орталығы
15. КҚО –
Көшіп-қонушыларды қолдау орталығы
4
Қазіргі күнгі келелі мәселелердің бірі – көшіп-қонушылардың Қазақстан
қоғамына бейімдеу және ықпалдастыру. Еңбек көші-қоны «отбасылық» болып
өзгерген кезде, білімнің де рөлі жоғарылай түсті, себебі бірлестікке қосылу үшін
балалардың білім беру мекемелеріне қол жеткізуі керек. Осыдан екі жыл бұрын
сыртқы көшіп-қонушылардың балалары қазақстандық мектептерге келсе, шошып
қарамайтынбыз. Қырғызстан, Өзбекстан және Тәжікстаннан келген көшіп-
қонушылардың және
ішкі
көшіп-қонушылардың балалары көп жағдайда
Қазақстанда білім алу құқықтарын қолдана алатын.
2010 жылдың күзінде жағдай күрт өзгерді, шет ел азаматтарының балаларын
жаппай мектептен шығару басталды. Бұл заңды ма, балалардың құқығын қорғау,
көші-қон және білім беру саласындағы халықаралық және ұлттық заңнамаға сәйкес
келе ме? Қазіргі жағдай қалай? Бұл сұрақтардың жауабын табу және белгілі бір
шешім қабылдау үшін мәселені ғылыми-зерттеу және сараптамалық бағалау
жұмыстарын жүргізу керек.
Осы басылымда сипатталатын жобаның мақсаты - ұлттық заңнамаға және
құқық қолдану тәжірибесіне жүргізілген зерттеудің және талдаудың негізінде
Қазақстан Республикасындағы білімге көшіп-қонушы отбасылардан шыққан
балалардың қол жеткізу мәселесін жағдаяттық талдау дайындау.
Әлеуметтік сауалнамаға сыртқы және ішкі еңбек көшіп-қонушылардың
балалары, мәртебесі реттелмеген отбасылардан шыққан балалар, мәжбүрлі қоныс
аударған отбасылардың балалары қатысты. Мақсатты топты балалардан басқа
олардың ата-аналары немесе заңды өкілдері құрады. Жалпы сауалнамаға Астана,
Алматы қалаларында, Алматы, Атырау, Жамбыл және Оңтүстік Қазақстан
облыстарында тұратын 180 ата-ана мен 180 бала қатысты. Зерттеуге географиясы
көші-қон процесске көбірек араласқан өңірлер бойынша көрсетілді.
Зерттеуге
сараптамашы
ретінде
білім
департаменттері,
балалардың
құқықтарын қорғау департаменттері, көші-қон полициясы департаменттері,
кәмелеттік жасқа толмағандардың істері бойынша комиссиялардың өкілдері, көшіп-
қонушылар келген елдердің консулдығының өкілдері, ҮЕҰ, ҰМО, мектеп
мұғалімдері мен жұмыс берушілер (6 өңір бойынша барлығы – 48 адам ) қатысты.
Бағалау процесіне көші-қон барысы балаларға қалаай ықпал ететіндігін нақты
білетін әртүрлі субъектілерді тарту қазақстандық жағдайға қолданатын кешенді
көзқарасты қалыптастыру мақсатында жүзеге асырылды.
Эльвира Ватлина,
Жобаның жетекшісі,
«Қазақстандағы балалар қоры» ҚҚ директоры
