Қазақстан республикасыбілім және ғылым министрлігі

-Тапсырма. Жоғарыдағы мәтін бойынша дайындалған келесі сұрақтарға жауап беріңіз

жүктеу 1,12 Mb.

бет	4/15
Дата	04.12.2017
өлшемі	1,12 Mb.
	#3118
түрі	Сабақ

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 15

6 -Тапсырма. Төмендегі экономикалық терминдермен (сөз тіркестерімен) сөйлем құраңыз.
Бақылау сұрақтары

5-Тапсырма. Жоғарыдағы мәтін бойынша дайындалған келесі сұрақтарға жауап беріңіз.

1910-1930 жылдар аралығында не ескерілмеді?
Соңғы жылдары қандай сұрақ күн тәртібіне қойылды?
Шешімін таппай жүрген мәселенің бірі не?
Жарыса қолданылатын т.б. нендей терминдерді білесіз?
Түрліше пайдаланылып жүрген терминдерді атап беріңіз?

6-Тапсырма. Төмендегі экономикалық терминдермен (сөз тіркестерімен) сөйлем құраңыз.

Банк ісі, ұлттық табыс, құнды қағаз, халықаралық серіктестер, лайықты бәсекелес, жарғылық капитал, акционерлер үлесі, мемлекеттік қаржы, салымдар бойынша пайыздар, бір жолғы акция.

7-Тапсырма. Мәтінді оқыңыз және мазмұнын айтып беріңіз. О казахской экономической терминологии

В настоящее время актуальным является широкое распространение именно англоязычной экономической терминологии. К сожалению, во многих случаях отечественные ученые мало задумываются над тем, как можно передать английский экономический термин на казахском. Ведь проще использовать кальку с английского (англизм), то есть написать или сказать английское слово на казахском языке (кириллицей в казахской транскрипции). Таких примеров можно привести много: "паблик рилейшнз", "бизнес", "диверсификация", "санация", "демпинг", "бренд", "лизинг", "индикатор", "трансферт", "стратификация", "венчурний" и т. п. Все эти и другие экономические термины англоязычного происхождения имеют соответствующие аналоги в казахском языке.

Все же распространение получило их использование именно в форме кальки с английского.Конечно, сегодня уже есть устоявшиеся экономические термины, заимствованные из английского языка, – например, "маркетинг" или "менеджмент", которые означают целые направления в экономической теории и практике. Возможно, если бы еще в начале использования этих терминов был предложен их адекватный перевод, то мы бы имели соответствующие казахскоязычные термины. Например, термин "маркетинг" происходит от английского "marketing", которое, в свою очередь, состоит из слова "market" (рынок) и окончания формы герундия "ing". Таким образом, дословно термин "marketing" можно перевести как "нарықтандыру", что может звучать для нас достаточно непривычно. Если же говорить о сути или содержании термина "маркетинг", то и зарубежные, и отечественные ученые еще и до сих пор не могут прийти к общему мнению по поводу его научной трактовки.Что касается термина "management", то в его основе лежит латинское слово "manus", означающее "рука". Казахским аналогом этого термина является термин "басшылық" (на русском - "руководство"), хотя специалисты этого направления науки могут сказать, что эти термины не являются синонимами. Понятие или термин "басшылық" шире понятия "менеджмент". И вообще термин "басшылық" возник из теории, тогда как термин "менеджмент" — из практики. Впрочем, мы не будем вдаваться в подробности обсуждения терминов "маркетинг" и "менеджмент", а будем исходить из того, что они уже признаны в казахской экономической терминологии.

Проблема большинства экономических изданий, переведенных с английского языка на казахский, заключается в том, что их авторами (переводчиками) выступают специалисты по английскому языку, а не экономисты. Большинство специалистов по английскому языку объективно не могут вникнуть в глубинную сущность экономических терминов, ведь они не являются специалистами по экономике, а большинство отечественных ученых-экономистов не имеют достаточного уровня подготовки по английскому языку. Для специалистов по английскому языку не является проблемой устный перевод разговора с английского на казахский или наоборот. Скажем, в процессе разговора казахских и зарубежных экономистов профессиональный переводчик, как правило, с достаточно высокой точностью может донести мысли собеседников, используя свой словарный запас. Если дискуссии касаются узких научных экономических тем, то даже профессиональные переводчики не могут осуществлять адекватный перевод. В таких условиях необходимо присутствие экономиста соответствующего направления экономической специализации, который бы на достаточном уровне владел обоими языками. В противном случае могут возникать недоразумения, когда собеседники в одни и те же слова (термины) вкладывают совершенно разный смысл.

8-тапсырма. Мына сөздердің қазақ тіліндегі баламасын табыңыз:

обыкновенные акции –

привилегированные акции –

гарантия –

широкий спектр банковских услуг –

комплексное банковское обслуживание –

надежность вкладов –

расчетный счет –

объявленный капитал –

уставный капитал –

зарегистрированный капитал –

убытки –

прибыль –

учредители банка –

активы –

наличная валюта –

депозиты в Национальном банке –

другие заимствования –

прочие обязательства –

9-тапсырма (жағдаяттық тапсырма).

Университетте «Жалпы ғылыми және экономикалық терминдер: негіздері, сипаты һәм олардың жасалуы» атты тақырыпта дөңгелек үстел өтейін деп жатыр. Сіз оның басты ұйымдастырушысыз. Қатысушыларға сұрақтар әзірлеңіз, әрі өзіңіздің сөйлейтін сөзіңізді жазыңыз.

Бақылау сұрақтары

Тілдің қоғамдағы рөлі, атқаратын қызметі хақында не айтасыз?
Жаңадан жасалған терминдер «тағдыры» туралы сіздің пікіріңіз қандай?
Терминологиямыздағы бірізділіктің сақталмауы неден туындап отыр?
«Халықаралық» деп аталатын терминдерді ұлт тіліне аудару, жазу, қабылдау тәртібі қай деңгейде екенін айтып беріңіз?
Мемлекеттік терминологиялық комиссия туралы Ережені тауып, онымен толыққанды танысыңыз.
Қазақ терминологиясында қалыптасқан жағдайға сараптама жүргізудің нормативтік базасын Ережеден табыңыз және ол туралы әңгімелеп беріңіз.
Ағылшын тілінен енген сөздерді атаңыз, мысал келтіре отырып баяндаңыз.
Терминология саласында отандық ғалымдар нендей мәселеге назар аудармай отыр деп ойлайсыз?

4-сабақ. Іскерлік кездесулер. Сөйлеу мәдениеті. Орфоэпия. Сөз байлығы.

Тірек сөздер:Іскерлік, іскерлік кездесу, іскер адам, іскерлік қарым-қатынас, іскерлік байланыс, күнделікті байланыс, іс жүргізу, істі ұйымдастыру, сөз байлығы, тіл мәдениеті, сөйлеу мәдениеті, сөз әдебі, әдеп ережелері, кішіпейілділік, сыпайылық, серіктестік, ынтымақтастық, қол алысу, қол қою.

Тәжірибелік сабақты өткізу үшін қолданылатын әдебиеттер тізімі: Русский язык (основной курс) Учебное пособие Абжанова Г.А.,Тулемисова К.К., и др. Алматы: Экономика 2011

Минбаева С.М. Практимум по научному стилю речи. Учебное пособие для вузов экономического профиля. Алматы: 2009

Насырова М.Р. и др. Современный экономический русско-казахский словарь. Алматы 2012

Мәдениет сөзінің өзі тәртіпке бағыну, заңдылықты сақтау деген ұғымға саяды. Демек, сөз мәдениеті – халқымыздың ғасырлар бойы жиналған асыл мұрасын дұрыс қолдана білу, тілдік норманы сақтау дегенді білдіреді.

Қазақ тілі дүниежүзіндегі ең бай, беделді де бейнелі тілдердің бірі. Қарап отырсақ, ана тіліміздің халықтың көшпелі тұрмысынан туған төрт түлік малға, аңға, құсқа, т.б.табиғат құбылыстарына байланысты теңеу, эпитет, метафораға, мақал мен мәтелдерге байланысты атауларына басқа тілден балама табу қиын. Қазақ тілінің құрамындағы сөздердің саны ұлан-ғайыр көп. Сондай-ақ қазақ тілінің сөз байлығы әртүрлі арналар мен салалардан құралған. Оның басты бір негізі - тіліміздің ежелден бергі байырғы, төл сөздері, олардан өрбіген туынды сөздер, біріккен сөздер, қос сөздер, көп мағыналы сөздер, омонимдер, синонимдер, антонимдер, өзге тілден енген сөздер, мақалдар мен мәтелдер, фразеологиялық (тұрақты) тіркестер, неологизмдер, терминдер,

Сөз байлығы – оралымды тілге қойылар талаптың бірі. Сөзі жұтаң адамның ойы да таяз тартып тұрады. Соның салдарынан мақсатсыз қайталау да көп болады. Сондықтан сөз мәдениетіне ден қойған адам сөз байлығына ерекше көңіл бөлу керек. Адамның мәдениеттілігі білімімен, дүниетанымымен, еңбектегі қол жеткен табыстарымен ғана шектеліп қоймай, сөйлеу және жазу тілінің тазалығымен, байлығымен, өткірлігімен де анықталады.

Тіл мәдениетінің басты талаптарының бірі – дұрыс айтылып, дұрыс жазылуы.

Орфоэпия (грек.orhoepcia, orhos – дұрыс, ерos – сөз – ауызша сөздің дыбысталуын қамтамасыз ететін ұлттық тіл нормасының жиынтығы. Әдетте сөздің бірізді дыбысталуы ауызба-ауыз тілдесуді жеңілдетуге ықпалын тигізеді. Орфоэпия деген ұғым тілдің фонетикалық жүйесіндегі фонемалардың, сөздер мен грамматикалық тұлғалардың, сондай-ақ сөз үндестігі, сөз үйлестігі, сөз екпіні, интонациялық құрылымдар, т.б. дыбысталуын қамтиды.

Қазақ тілінің дыбыс жүйесінде әсіресі дыбыс үндестігі ерекше орын алады. Кейбір зерттеулерде сөздің бірыңғай жуан немесе жіңішке, бірыңғай езулік немесе бірыңғай еріндік болып айтылуының мәні ерекше. Сондықтан дыбыс үндестігі қазақ тілі орфоэпиялық негізгі нормаларының бірі болып табылады.

Сондай-ақ қазақ тіліндегі дауыссыздардың бір-бірімен үйлестілігі (ассимиляция) айтылуы: [башшы] басшы, [біссіз] бізсіз, [түңгү] түнгі, т.б. орфоэпиялық норма үшін ерекше мәні бар.

Орфоэпиялық норма да адамның сөз мәдениетінің қандай екенін көрсетеді. Құлаққа жағымды, көңілге қонымды, буын жігі, екпіні бұзылмай, сөздің әуіні мен ырғағына мән берген адамның сөзі әсерлі болады. Сөздердің кейбірі жазылуы бойынша айтылса, күлкілі естіледі. Тілдік заңдылықтарға сәйкес олардың айтылуы бөлек.

Мысалы:

Жазылуы	Айтылуы
Тәкаппар Аппақ Көкөніс Жүрек Жайында Менмендік Зиянкес ақ алма	Тәкәппар Әппәқ Көгөніс Жүрөк Жәйіндә Меммендік Зиаңкес Ағ алма

Үлкен бір істі жүзеге асыру барысында іскер адамның алдында сол іспен айналысып жүрген басқа мекеме адамдарымен қарым-қатынас, іскерлік кездесулер жүргізу міндеті тұрады. Біздің қоғамымыз нарықтық қатынастар жүйесінде даму кезеңін басынан өткізуде. Демек, адамдар арасында істі дұрыс ұйымдастыруда басқа мекемелермен, шетелдермен іскерлік қарым-қатынас орнату мәселесі күн тәртібіне қойылады. Істі ұйымдастыруда оң нәтижелерге жету үшін қоғамның басқа мүшелерімен байланыс орнату, қарым-қатынас жасау ауқымы да кеңейеді.Қандай керемет дарынды, ақылды, білімді адам болса да, күнделікті өмірде, тіпті айналысып жүрген іскерлік саласында да ешбір табысқа жете алмайды. Мұның басты себебі неде? Істі ұйымдастыруда, іс барысында адамдармен дұрыс қарым-қатынас жасау ережелерін, әдеп нормаларын бұзуда. Іскерлік байланыста, іскерлік қарым-қатынаста адамдармен сөйлесе, әңгімелесе білу өнері ең басты рөл атқарады. Іскерлік қарым-қатынаста сөз әдебін, сөйлеу мәдениетін сақтамай, үлкен табыстарға жету, өзін мәдениетті адам ретінде көрсету мүмкін емес. Яғни іскерлік ортаға тән сөйлеу түрі, сөйлеу мәнерін, сөздік қорды, бір сөзбен айтқанда, іскерлік ортада қалыптасқан сөйлеу ерекшеліктерін толық меңгеру қажет.

Іскерлік әңгіме барысында мына сөз орамдарыныңдұрысын қолдануға дағдыланыңыздар.

Мына сөз орамдарын қолдану тиімсіз:

Мен (мәселе) деп есептеймін.

Сіз түк білмейсіз.

Ол туралы кейін түсінесіз.

Сіз(дер) кейін түсінесіз(дер).

Мына сөз орамын қолдану тиімді:

Менің ойымша, болуы керек.

Ол сізге белгілі ғой.

Сіз келісесіз бе?

Сіз ойлайсыз ба?

Іскерлік әңгіме соңында айтылатын сөз орамдары есте ұзақ қалады және ол істің оң шешімін табуына үлкен ықпалын тигізеді. Сондықтан іскерлік әңгіме, іскерлік кеэдесуге дайындық барысында қорытынды сөзді әңгіменің қандай бағытта өрбитінін ескере отырып, бірнеше нұсқада қағазға түсіріп, тіпті жаттап алған орынды.

Іскерлік әңгіме барысында қолданылатын сөз орамдары:

Іскерлік әңгіменің басталуы

Сіздің (мәселе жөнінде) бізген әңгімелесуге келгеніңізге қуаныштымын.

(мәселелерді) талқылауға уақыт бөлгеніңізге алғысымды білдіремін.

Сізбен (мәселе) жөнінде кеңескім келеді.

Сіздің (мәселеге) деген көзқарасыңыз қандай?

Іскерлік әңгіменің барысы:

(барысы) жөніндегі біздің ұстанған бағытымыз мынадай.

Сіздер (мәселені) бірлесе орындауға қалай қарайсыздар?

Сіздің ойыңызша, (мәселені) қалай шешуге болады?

Меніңше, (мәселенің) шешімін былай табуымыз жөн.

Сіз (мәселе) жөнінде келісесіз бе?

Бізге (мәселе) жөнінде істің басқа нұсқаларын (варианттарын) қарастырғанымыз жөн болар.

Іскерлік әңгіменің қорытындысы:

Сізбен бірлесе жүзеге асыратындығымызға сенімдімін.

Өз тарапымыздан орындайтынымызға сізді сендіремін.

1-тапсырма. Сұхбатты рөлдерге бөліп оқыңыздар. Іскерлік әңгіменің мазмұнына назар аударыңыз. Сөз орамдары қалай қолданылған?

Сәлеметсіз бе?
Сәлеметсізбе! Сізге қандай көмек көрсете аламын?
Уақытыңызды алғаныма ғапу етіңіз. Маған «Нарда» компаниясының директоры Қалғұлова Шырын керек еді.
Мына кабинетке кіріңіз.
Рақмет.
Сәлеметсізбе?
Сәлеметсіз бе! Мен – «Жи-Мур» компаниясының директоры Әбділда Жанерке боламын.
Төрлетіңіз. Танысқаныма қуаныштымын. Сізге қандай көмек қажет?
Біздің компания Қазақстанның барлық облыстарына өнімдерін шығарып, елімізді сүт тағамдарымен қамтамасыз етіп отыр. Сондықтан сіздердің компанияларыңызбен бірлесе отырып, сүт өнімдерін ТМД елдеріне экспорттасақ деген ұсыныспен келіп отырмын. Бұл мәселе туралы не ойлайсыз?
Жақсы. Ол үшін өнімнің сапасын жоғарылатып, жылдық есеппен санын көбейту керек. Сонда ғана сіздердің өнімдеріңіз жақсы экспортталды. Біздің компания ТМД елдеріне өнімін он жылдан астам уақыт экспорттап келеді. Егер мүмкіндіктеріңіз болса, өнімді өндіру сапасын жақсартайық. Бұл істі орындау сіздердің қолдарыңыздан келе ме?
Тіптен тамаша болды ғой. Керекті құжаттарды қашан толтыра аламыз?
Онда бір жеті ішінде барлығы дайын болады.
Сізге көп рақмет. Осы аптаның аяғында бұл іс жайында тағы келіп кетермін. Уақытыңызды бөлгеніме кешіріңіз.
Сау болыңыз!
Көріскенше.

2-тапсырма. Мәтінді оқып, аударыңыз жәнемәтін бойынша берілген тапсырмаларды орындаңыздар.

жүктеу 1,12 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 15