ОӘК 042-14.1.01.20.21/03 - 2013
|
№ ___ басылым
|
беттен -ші бет
|
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ
ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ БІЛІМ МИНИСТІРЛІГІ
Семей қаласының ШӘКӘРІМ атындағы
МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ
|
3 деңгейлі СМЖ құжаты
|
ПОӘК
|
ОӘК 042-14.1.01.20.21/03-2013
|
ПOӘК
«Гидравлика және гидропневможетек» пәнінің оқу-әдістемелік материалдар
|
№ ___ басылым
|
ПӘННІҢ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ
«ГИДРАВЛИКА ЖӘНЕ ГИДРОПНЕВМОЖЕТЕК»
5В071200 - «Машинажасау»
мамандығына арналған
ПӘНІНІҢ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК МАТЕРИАЛДАРЫ
Семей 2013
Мазмұны
1
|
Глоссарий
|
4
|
2
|
Дәріс тақырыптары және олардың қысқаша мазмұны:
|
6
|
|
Дәріс 1. Сұйықтармен газдардың негізгі физикалық қасиеттері.
|
6
|
|
Дәріс 2. Гидростатика негіздері.
|
8
|
|
Дәріс 3. Гидродинамика негіздері.
|
11
|
|
Дәріс 4. Бернулли теңдеуі.
|
13
|
|
Дәріс 5. Гидродинамикалық ұқсастықтар негізі.
|
16
|
|
Дәріс 6. Құбырлардың гидравликалық есептелуі.
|
21
|
|
Дәріс 7. Қалыптаспаған қозғалыс. Жуковский формуласы.
|
34
|
|
Дәріс 8. Сұйықтардың тесіктер және саптамалар арқылы ағып шығуы.
|
27
|
|
Дәріс 9. Гидравликалық машиналар. Ортадан тепкіш сораптар.
|
29
|
|
Дәріс 10. Сорапты қондырғылар.
|
35
|
|
Дәріс 11. Көлемдік сораптар.
|
37
|
|
Дәріс 12. Гидрожетектер.
|
41
|
|
Дәріс 13. Көлемдік гидроқозғалтқыштар.
|
44
|
|
Дәріс 14. Гидроаппаратура және гидроавтоматиканын элементтері.
|
49
|
|
Дәріс 15. Гидрожетектердін схемалары және гидроавтоматика жүйелері.
|
54
|
3
|
Практикалық және зертханалық сабақтар атауы және олардың қысқаша мазмұны:
|
54
|
|
Әдістемелік нұсқаулар.
|
54
|
|
Тақырып 1. Негізі физикалық қасиеттер. Гидростатикалық қысым.
|
55
|
|
Тақырып 2. Тепе-теңдіктің дифференциалды теңдігі. Қысым күші.
|
57
|
|
Тақырып 3. Бернулли теңдеуі.
|
59
|
|
Тақырып 4. Гидродинамикалық ұқсастықтар. Сұйықтардың қозғалыс тәртіптері.
|
61
|
|
Тақырып 5. Гидравликалық кедергі.
|
62
|
|
Тақырып 6. Құбырөткізгіштердің гидравликалық есептері.
|
63
|
|
Тақырып 7. Құбырдағы сұйықтың қалыптаспаған ағысы.
|
65
|
|
Тақырып 8. Тамшылы сұйықтардың ағуы.
|
66
|
|
Тақырып 9. Ортадан тепкіш сораптар. Ұқсастықтың негізгі теориясы.
|
67
|
|
Тақырып 10. Сорапты қондырғылар.
|
68
|
|
Тақырып 11. Көлемді гидрожетек.
|
70
|
4
|
Студенттердің өзіндік жұмысына арналған тапсырмалар тізімі
|
70
|
|
Әдістемелік нұсқаулар.
|
71
|
|
Бақылау тапсырмалары.
|
72
|
|
Шамалардың сандық мәндері (15 кесте)
|
82
|
|
Қосымша:
|
89
|
|
1. Кейбір сұйықтардың кинематикалық тұтқырлығы мен тығыздығының орташа мәні.
|
89
|
|
2. Қатты және сұйық денелердің серпімділік модулінің орташа мәні.
|
89
|
|
3. Қаныққан су буының қысымы.
|
90
|
|
4. Кейбір материалдардың эквивалентті бұдырлығының шамасы.
|
90
|
|
5. Жергілікті кедергі коэффициентерінің мәні.
|
90
|
1 Глоссарий
Ареометр – сұйықтың тығыздығын өлшейтін аспап.
Барометр – атмосфералық қысымды өлшейтін аспап.
Тұтқырлық (сұйықтың ішкі үйкелісі) – әртүрлі жылдамдықпен аққан сұйықтың екі қабатының арасында қозғалысқа қарсылық.
Вискозиметр – сұйықтың тұтқырлығын анықтауға арналған аспап.
Вакуумметрлік қысым (вакуум) – атмосфералыққа жетпейтін қысым (қысымның жетіспеуі), яғни атмосфералық және абсолютті қысымдар арасындағы айырма.
Гидростатика – гидравликаның бір бөлімі, ол сұйықтар мен газдардың тепе-теңдік заңдылықтарын қарастырады.
Гидравликалық радиус – сұйық ағатын құбырдың немесе каналдың көлденең қима ауданының сұйықтану периметріне қатынасы.
Гидравликалық соққы – сұйықтың қозғалыс жылдамдығы кенеттен өзгерген кездегі ағынды құбырөткізгіштегі қысыммынң кененеттен өзгеру құбылысы.лық соққы ғалыс жылдамдығы кенеттен көлденең қима ауданының сұйықтану периметріне қатынасы месе сұйықтың ішкі үйкелісі деп ата
Гидравликалық көлбеулік – ағынның бірлік ұзындығына шаққандағы ағынның меншікті энергия шығыны.
Дифференциальды манометр – кез-келген екі нүктедегі қысым айырмасын өлшеуге арналған аспап.
Сұйық – аққыштық қаситеті бар үздіксіз орта.
Артықша қысым (манометрлік) – атмосфералықтан артық болатын қысым, яғни абсолютті және атмосфералық қысым арасындағы айырмашылық.
Тамшылы сұйықтар – термин, газдан сұйықтың айырмашылығын көрсетеді.
Манометр – артықша қысымды өлшейтін аспап.
Жергілікті гидравликалық кедергілер – ағын жылдамдығының шамасы немесе бағыты өзгеретің құбырдың қысқа бөліктері.
Сорғы_қуаты'>Сорғы қуаты – сорғы тұтынатын қуат.
Қалыптаспаған қозғалыс – сұйықтың жылдамдығы мен гидродинамикалық қысымы уақыт және кеңістік координаталарының фунукциясы болып табылады, яғни тек кеңістік координатарына байланысты ғана өзгереді.
Сорғы – сұйық ортаны тасымалдауға арналған гидравликалық машина.
Сорғы тегеуріні – сораптың 1 кг сұйыққа берген салыстырмалы энергиясы, осы сұйықтың қанша биіктікке көтерілетінін көрсетеді.
Сорғының номиналды режимі – берілген техникалық көрсеткіштерді қамтамасыз ететін сорғы жұмысының режимдері.
Сорғының көлемдік берілісі – уақыт бірлігінде сорғы мен берілетін сұйықтың көлемі.
Сорғының тиімді режимі – пайдалы әсер коэффициентінің мәні жоғары болған кезіндегі сорап жұмысының режимдері.
Буғаайналу – тамшылы сұйықтардың өзінің агрегаттық күйінен газды күйге ауысуы.
Пьезометр – қысымды өлшеуге арналған сұйықты құбыр.
Тең қысымды бет – барлық нүктелерінде гидростатикалық қысым шамасы бірдей болады.
Пьезометрліқ көлбеулік – ағынның бірлік ұзындығына кететін ағынның потенциалдық энергиясының өзгеруі.
Сорғының пайдалы қуаты – сорғыдан сұйыққа берілетін қуат, яғни салстырмалы энергия мен сұйық мөлшерінің көбейтіндісіне тең.
Шығын – бір уақытта қалыптасқан қима арқылы ағып өткен сұйық мөлшері.
Қалыптасқан қозғалыс – ағынның барлық көлденең қимасында гидродинамикалық тегеуріннің шамасы тұрақты болады, яғни қозғалыс жылдамдығы мен бағыты уақыт бойынша өзгермейді.
Тәуелсіз (бос) бет – сұйық пен газ тәрізді ортаның өзара бөліну беті.
Сұйықтану периметрі – ағынның көлденең қимасының оны шектейтін қабырғалармен жанасу сызығының ұзындығы.
Сифонный трубопровод (сифон) - қоректендіргіш резервуардағы сұйық деңгейінен қысқа құбырөткізгіштің біраз бөлігі жоғары болады, және сол себептен ол вакуумда жұмыс істейді.
Қысымды дене – берілген қисықсызықты беттегі және үстінгі жағынан тәуелсіз (бос) бетпен шектелген сұйықтың тік бағанасының көлемі
Вентури құбыры – құбырөткізгіш арқылы ағатын сұйықтың мөлшерін анықтауға арналған дроссельді шығынөлшегіш.
Құбырөткізгіштің сипаттамасы – құбырөткізгіштегі тегеуріннің қосынды шығынының шығынға тәуелділік графигі.
Сорғының сипаттамасы – сорағының негізгі параметрлерінің, оның берілісіне тәуелділік графигі.
2 Дәріс сабақтарының тақырыптары және олардың қысқаша мазмұны.
Дәріс 1. Негізгі физикалық қасиеттер. Гидростатикалық қысым.
Дәріс жоспары:
1. Негізгі физикалық қасиеттері: тығыздық, сығылғыштық, сұйықтар үйкелісі үшін Ньютон заңы, тұтқырлық.
2. Сұйықтырда газдырдың еруі, сұйықтан газ күйіне өтудің шарттары. Қаныққан бу қысымы, кавитация. Идеал сұйықтар моделі.
3. Сұйықтарға әсер ететін күштер.
4. Гидростатикалық қысым және оның қасиеттері.
Сұйық ол физикалық дене, оның өз пішінің сақтау қасиеті жоқ және ол өзі құйылған ыдыс немесе қабықшаның пішінін қабылдайды.
Тығыздық  дегеніміз сұйықтың көлем бірлігіндегі массасы.
Сұйықтардың алатын көлемі қысым мен температураның өзгеруі кезінде өте аз өзгереді. Температураның өзгеруі нәтижесінде көлемінің өзгеруі температурлық коэффициентімен  , ал қысым өзгерген кездегі сұйықтың сығылуы - көлемдік сығылу коэффициентімен  сипатталады. Коэффициенттерінің және мәні өте аз, және іс жүзіндегі есептерде нөлге тең деп алуға болады, бірақ сұйықтың сығылуын ескеру қажет болатын құбылыстар кездеседі (гидравликалық соққы).
Тыныштықтағы сұйық күйінің, қатты денеден айырмашылығы, оның жанама кернеуі жоқ, сондықтан ол өзі құйылған ыдыс пішінін қабылдайды. Бірақ әртүрлі жылдамдықпен аққан сұйықтың екі қабатының арасында үйкеліс пайда болады, ол ішкі жанама күштерді ретке келтіреді. Сұйықтың осы қасиеті, яғни сұйық бөлшегінің салыстырмалы қозғалысына қарсылықты немесе кедергі келтіруді тұтқырлық деп атайды.
Достарыңызбен бөлісу: |
