Тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық (бұдан әрі – ТКШ) саласы

1. Реттелетін саланы немесе қызмет аясын дамытудың негізгі параметрлері

ТКШ саласы өзара байланысты екі негізгі элементтен тұрады:

1) коммуналдық көрсетілетін қызметтердің негізгі тұтынушылары болып табылатын көп пәтерлі тұрғын үйлерді (бұдан әрі – КТҮ) және жеке үй құрылыстарын қамтитын тұрғын үй секторы;

2) желілер мен құрылыстардан (жүйелерден) тұратын, жылумен, сумен қамтамасыз етуді және су бұруды қамтамасыз ететін коммуналдық сектор.

Тұрғын үй секторы.

Статистика комитетінің деректері бойынша 2014 жылы республиканың тұрғын үй секторының жалпы алаңы 336,9 миллион шаршы метрді құрайды, оның ішінде 328,9 миллион шаршы метр немесе 97,6% тұрғын үй жеке меншікке тиесілі, 2015 жылы – 340,6 миллион шаршы метрді оның ішінде 332,4 миллион шаршы метрді немесе 97,5% тұрғын үй жеке меншікке тиесілі.

Жаңа тұрғын үйді пайдалануға берумен қатар тұрғын үй қорының тозу процесі жүруде.

Осы мақсатта Тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығын жаңғыртудың 2011-2020 жылдарға арналған бағдарламасы қабылданды.

Бағдарлама тетігінде республикалық бюджеттен қаражат бөлу арқылы қайтарымдылық шартымен мемлекет қатысатын, мамандандырылған уәкілетті ұйымдардың жарғылық капиталдарын ұлғайту жолымен кондоминиум обьектілерінің ортақ мүлкін жөндеу көзделген.

Өңірлерді дамыту бағдарламасын іске асыру нәтижесінде жөндеуді талап ететін кондоминиумдар объектілерінің үлесі 2014 жылы – 27,7 %, 2015 жылы – 27,1% және 2016 жылы – 26,08% құрады.

Өңірлерді дамытудың 2020 жылға дейінгі бағдарламасы шеңберінде 2669 тұрғын үй жөнделді, тұратын халықтың баспана жағдайлары жақсартылды.

Коммуналдық сектор.

Жылумен жабдықтау. Екі құбырмен есептегенде жылу желілерінің жалпы ұзақтығы 12 мыңнан астам километрді құрайды.

2011-2015 жылдары бағдарлама шеңберінде жылумен жабдықтау бойынша 102 жоба іске асырылды, республика бойынша 330 километр салынды және реконструкцияланды.

Бұл ретте жылумен, сумен қамтамасыз ету және су бұру жүйелерінің тозуын төмендету, сондай-ақ жылу шығаратын қуаттарды жөндеу және ауыстыру мәселелерін шешу үшін 2015-2019 жылдарға арналған «Нұрлы жол» инфрақұрылымды дамытудың мемлекеттік бағдарламасы қабылданды.

«Нұрлы жол» бағдарламасы шеңберінде 2016-2017 жылдары жылумен қамтамасыз ету және сумен қамтамасыз ету мен су бұру желілері бойынша 120 жоба іске асырылып, олардың ішінде жылумен қамтамасыз ету бойынша 33 жоба іске асырылуда, 1716,8 километр салынады және реконструкцияланады, сумен қамтамасыз ету және су бұру бойынша 87 жоба іске асырылуда, 1613 километр салынды және реконструкцияланды.

Сонымен бірге, энерго, -ресурс үнемдеу технологияларды, инновациялық жабдықтар мен материалдарды көрсету алаңы болып табылатын 2017 жылы Астана қ. Энерготиімділік орталығының құрылысы аяқталады.

Қолданбалы ғылыми зерттеулер және тәжірибелік-құрылымдық жұмысты жүргізуге мүмкіндік беретін бұл орталықта 4 лабораторияны құралдандыру көзделеді: сумен жабдықтау және су тарту, электрмен жабдықтау, жылумен қамтамасыз ету және коммуналдық қалдықтар.

Коммуналдық сектор.

Жылу желілерінің жоғары тозуы, бүкіл ұзақтығынан 57% дан 100% тозу бар. Нәтижесінде, кейбір өңірлерде 30% -ға дейін жетіп, үлкен нақты жылу жоғалту бар.

Жылумен жабдықтау жүйелерінің тозуы авариялар мен өмірлік қамтамасыз ету объектілерінің жұмысында ақауларды ұлғайтуға, кең таралған шамадан тыс материалдық техникалық ресурстарды, энергетика және судың жоғары шығындарына әкеледі.

Республика бойынша тұрғын үй қоры 48% -ға барлық есептеу құрылғыларымен қамтамасыз етілген. Нәтижесінде, тұтынылған жылу көлемін дәл есепке алу жоқ.

3. Тәуекелдерді басқару

1. Реттелетін саланы немесе қызмет аясын дамытудың негізгі параметрлері

Мемлекет басшысының 2014 жылғы 4 сәуірдегі Жарлығымен Қазақстанның су ресурстарын басқарудың 2020 жылға дейінгі мемлекеттік бағдарламасы (бұдан әрі – СРБМБ) бекітілді, оның шеңберінде халықты сапалы ауыз сумен және су бұру қызметтерімен қамтамасыз ету көзделген.

СРБМБ шеңберінде Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2014 жылғы 30 маусымдағы № 728 қаулысымен бекітілген Өңірлерді дамытудың 2020 жылға дейінгі бағдарламасын (бұдан әрі – Бағдарлама) (бұрын 2011-2020 жылдарға арналған «Ақ бұлақ» бағдарламасы) іске асыру көзделген.

Бағдарламаның іске асырылуын талдаудың нәтижесінде орталықтандырылған сумен жабдықтау және су бұру желілеріне қолжетімділіктің серпінді өсуі көрінеді. 2014-2016 жылдар аралығында сомасы 189,5 млрд тенге 522 сумен жабдықтау және су бұру жобалары іске асырылды.

Бүгінгі күні аталған жобаларды іске асыру нәтижесінде қалаларда елді мекендерді орталықтандырылған сумен жабдықтауға қолжетімділік 2014 жылмен салыстырғанда 2016 жылы 86 %-дан 88%-ға, ауылдық елді мекендерде 2014 жылмен салыстырғанда 2016 жылы 50,3 %-дан 52,3 %-ға, сәйкесінше 2% және 2%-ға өсті.

Сорғы станцияларының жалпы саны 4 364 құрайды. Республика бойынша 290 су тазалау құрылысы бар. Республика бойынша 694 пайдаланушы кәсіпорын бар. Барлығы республикада 868 – сумен жабдықтау және 311 су бұру бойынша қызмет көрсетуші мекеме бар.

Республикадағы кәріз желілерінің жалпы ұзақтығы 145 227,7 километрді құрайды. Оның ішінде 5 381,1 километр немесе 35,8 % толық ауыстыруды қажет етеді. Кәріз желілерінің орташа тозуы 65-70 %-ды құрайды. Ағынды сулардың нормативтік-тазартылған деңгейі 76,9 %-ды құрайды.

Кәріз-сорғы станцияларының жалпы саны 1 153 құрайды. Республика бойынша 332 кәріз-тазарту құрылысы бар.

Мемлекеттік бюджетке жүктемені төмендету мақсатында су арналарының мемлекеттік-жекешелік әріптестікке көшу жұмысы жүргізілуде. Осы мақсаттар үшін қажетті құқықтық негіздер әзірленді.

Айталық, осы секторға жеке инвестицияларды тарту бойынша белсенді жұмыс жүргізілуде. 2014 жылы ЕҚДБ-мен Қызылорда қаласында сумен жабдықтау және су бұру жүйелерін жаңғырту бойынша шарттарға қол қойылды. Жұмыстардың басталуы 2015 жылғы екінші тоқсанға жоспарланды. Сондай-ақ Семей, Петропавл қалаларының әкімдіктері сумен жабдықтау және су бұру жүйелерін жаңғыртуға ЕҚДБ-мен шарттарға қол қою бойыша жұмыстар жүргізуде.

2. Негізгі проблемаларды талдау

Сумен жабдықтау және су бұру саласындағы негізгі проблемалар:

1) су құбырлары желілерінің қанағаттанарлықсыз жағдайы (25 жыл нормативтік пайдалану мерзімін ескере отырып, сумен жабдықтау желісінің 36%-ы жұмыс істеп тұр, ал 64%-ы күрделі жөндеуді немесе толығымен алмастыруды қажет етеді);

2) су бұру желілеріндегі авариялылықттың жоғары деңгейі;

3) ресурстарды тұтынуды есепке алу аспаптарымен қамтамасыз етудің төмен деңгейі;

4) саланың технологиялық артта қалуы, оның ішінде энергия және ресурс үнемдейтін инновациялық технологиялар мен іс-шараларды қолдану практикасының нашар болуы;

5) бюджеттен тыс көздерден желілерді және құрылыстарды реконструкциялау бойынша жобаларды қаржыландыру көлемдерінің жеткіліксіз болуы;

6) сектордың инвестициялық тартымдылығының болмауы болып табылады.

3. Тәуекелдерді басқару