Ќазаќстан республикасы ѓылым жєне білім министірлігі

Дәріс жоспары.

1. Кавитациялық қор және кавитациялық сипаттама. Руднев с.с формуласы және оны пайдалану.

2. Ортадан тепкіш сораптар сипаттамасы. Жүйедегі сораптар жұмысы.

3. Сораптарды тізбектей және параллельді қосу.
Үрлеу желісіндегі ортадан тепкіш сораптар іс жүзінде шексіз теориялық тегеурін туғызуы мүмкін.

Бірақ сорудың геометриялық биіктігі – қоректендіргіш резервуардағы сұйық деңгейіне сораптың орналастыру биіктігі, оның мәні сору жағындағы сораптың жұмысшы шарттарымен шектелген және көптеген факторларға байланысты болады.

Сору биіктігін анықтағанда - қоректендіргіш резервуардағы сұйық деңгейіне сораптың орналасу биіктігін ескеру керек, оның мәні сору жағында қатаң шектелген және көптеген факторларға байланысты болады.

Мұндай процесс сораптың қысым аз болатын аймағында – жұмысшы доңғалаққа сұйыққа енуі кезінде жиі кездеседі. Осыны ескеріп, мүмкін болатын сору биіктігі келесі қатынас арқылы анықталады

Сораптардың нақты сипаттамалары берілген параметрлермен жұмыс істейтін, ортадан тепкіш сораптарды таңдаған кезде пайдаланады. Сораптарды таңдағанда олардың өндіріс шарттарына сай, мүмкін болатын ауытқу және тегеурінді ескеріп жұмыс істеуі керек.

Сораптағы мұндай тегеурін жүйеге тәуелсізпайда болуы мүмкін емес, автоматты түрде жүйедегі барлық энергия шығындарын жабуға арналған шамаға тең болып тағайындалады.

Іс жүзінде сораптар паралель және тізбектеліп қосылып жұмыс істейді.

Параллель қосылып жұмыс істегенде сораптардың жалпы сипаттамасы, әр сораптың сипаттамасының абсциссаларының қосындысына тең болады.

Тізбектеліп қосылған кезде сораптардың жалпы сипаттамасын, әр сораптың тегеурінін қосу арқылы алады.

Сораптардың бірігіп жұмыс істеуі мүмкін, мысалы, ортадан тепкіш және поршенді. Егер поршенді сораптың іс жүзінде шексіз тегеурін туғызатынын ескерсек, ортадан тепкіш сораптар үлкен берілісті болады, олар жүйеде бірігіп жұмыс істегенде оларды көбінесе параллель қосады.

Өзін-өзі тексеру сұрақтары.

1. Сораптардың бірігіп жұмыс істеуі қандай мақсатта қолданылады? Тиімді жұмыс істеу шарттарын көрсетіңіз: параллелді қосылғанда және тізбектей қосылғанда. 2. Сораптардың бірігіп жұмыс жасағандағы жұмысшы нүктесін қалай анықтауға болады? Сәйкес график тұрғызыңыз. Жұмыс істеу принципі бойынша әртүрлі сораптардың бірігіп жұмыс істеуі мүмкін бе? 3. Қалақшалы сораптардың жұмысы кезіндегі кавитация құбылысының физикалық мәні неде? 4. Кавитация құбылысының алдын-алу шартында сорапты орнату биіктігін қалай анықтайды? Руднев формуласын жазыңыз. 5. Ортадан тепкіш сораптың сору биіктігіне сұйықтың температурасы қалай әсер етеді? 6. Кавитация коэффициенті дегеніміз не? 7. Егер сору және айдау құбырларының диаметрі әртүрлі болса, олардың қайсысы үлкен болады?
Ұсынылатын әдебиеттер:

Гидравлика, гидравлические машины и гидроприводы /Т.М. Башта, С.С. Руднев, Б.Б. Некрасов и др./ – М.: Машинажасау, 1982. – 423 б.– 186 – 225 бет;

Шлипченко З.С. Насосы, компрессоры и вентиляторы. – Киев: Техника, 1976. – 368 б. –213 – 231 бет;

Вильнер Я.М., Ковалев Я.Г., Некрасов Б.Б. Справочное пособие по гидравлике, гидромашинам и гидроприводам. – Минск: Жоғарғы мектеп, 1976. – 416 б. – 219 – 231 бет.