?
ljáǸǩǹǩǻǻȄá ǵÝǭǮǶDZǮǻ
3.2-сурет. Информатикадан білім беру мақсатының даму эволюциясы
Тізбектің соңындағы сұрақ белгісінің сақталуы толық түсінікті. Оқушылардың ақпараттық мəдениетінің бағдарламаның
«машиналық» нұсқасымен бірге енгізілген жаңа түсінік сол уақытта жарияланған компоненттердің қатарына тұйықтала алма- ды, бұл оқыту мақсатының дидактикалық сипаттамасына қарама қайшы келеді. Сонымен бірге, «ақпараттық мəдениет» термині
мектепте білім берудің информатика саласындағы мақсатымен ұзақ теңестіруге керекті жеткілікті ойдағыдай тұжырымдау тапты. Айтылғандар оқушылардың ақпараттық мəдениеті уақытпен шектел- меген тұрақты даму барысында компоненттермен толықтырылып, ұдайы даму үстінде болатындығын жəне бұл өз кезегінде мектеп- те жалпы білім беру талаптарының қазіргі ғылым мен практиканың дамуына сəйкес келетіндігін көрсетеді. Мəселен, байланыс ар- налары мен компьютерлік коммуникацияның бір мезгілде дамуы
«ақпараттық мəдениет» ұғымының мазмұнына коммуникациялық технология туралы түсінік енгізу, қазіргі ақпараттық қоғамдағы əрбір адамның жалпы мəдениетінің міндетті элементі болып табыла- ды [21-23 жəне т.б.]. Информатиканы мектепте оқытудың мақсатына түзетулер енгізу келешекте қарастырылатын басқа да үдерістер мен жағдайларға өз ықпалын тигізеді.
Информатиканың орта мектептерге арналған оқу құралдарының [24-27] бiрнеше нұсқаларына өткiзiлген байқаудан кейiн инфор- матика саласынан оқушыларға бiлiм беру мазмұны, мақсаттары кейбiр бөлiмдерде əртүрлi баяндалғандығын байқадық. Мысалы,
оқу құралы авторларының бағдарламасына түсiндiрме хат- та «жалпы бiлiм беретiн орта мектепте информатиканы оқытудың негiзгi мақсаты – оқушылардың алгоритмдiк ойлауын дамыту, жəне курстың орталық ұғымы – алгоритмдер, ал оқу iс-əрекеттiнiң негiзгi мазмұны алгоритмдердi құру жəне талдау» деп айтылған [28, 4-б.]. Сол кездерi басқа оқу құралдарының [25] авторлары өздерiнiң бағдарламаларында «өмірге қажеттi есептердi ЭЕМ көмегiмен шығаруды оқушыларға оқыту – курстың негiзгi мақсаты болып табылатындығын» баяндайды [28, 32-б.]. Сонымен информатика- ны оқытудың [26] мақсаттарына əдеттегiден тыс түсiнiк берiледi
«ол ЭЕМ-де ақпаратпен жұмыс iстеу шеберлiгi: ақпаратты жазу, оқу, санау жəне сурет салу, iздеу, жинау жəне компьютерлiк про- граммалармен жұмыс iстеу» [29]. Елімізде жарық көрінген бірқатар оқулықтарда информатиканы оқытудың мақсатын ақпараттық үдерістерді ұйымдастырудағы қол жеткізген деңгей мен ақпараттық қатынастағы адамдарды қанағаттандырылу дəрежесі, əлемнің тұтас бейнесін көруді қамтамасыз ететін, ақпаратты жинау, сақтау, өңдеу, пайдалану, құрудың деңгейі тұрғысынан қарастырған [30-32].
Белгiлi авторлардың теріс көзқарас қалыптастыратын пiкiрлерi жергiлiктi орындардың практикалық əрекеттерiнде “анархияны”
күшейттi, яғни мұғалiмдер құрастырған авторлық бағдарламалар- дың пайда болуына алып келдi. Бұл авторлық бағдарламаны құрастырған информатика пəнiнiң мұғалiмi болып қызмет атқаратын инженер мамандар едi. Бұлар өз кезегiнде – Бiлiм Министрлiгi ұсынған, ғылыми-педагогикалық ұжымдар өңдеген бағдарламалар бар бола тұрып, одан бейхабар екендiгiн ескермеуге болмайтын. Мұның бəрi “Информатика жəне есептеуiш техника” пəнiнiң жалпы жағдайын үрейлi күйге алып келдi.
Бұл жағдай бiршама уақыт түсiнiксiз күйде қалды, курстың негiзгi ұғымдарының мақсаты, мiндеттерi, тiптi құрамы мен мазмұны жоғарғы деңгейде еркiн түсiндiрiле бастады. Оқу бағдарламалары əртүрлi бола бастады, көп жағдайда информатиканы ғылым ретiнде көрсете алмайтын бiржақты, тек қана ақпараттың алу, сақтау, өңдеу, беру, қолдану аспектiлерiн үйрететiн пəнге айналдыра бастады [33]. Көптеген жағдайларда оқытудың мазмұны қарапайым практикалық программалауға (Бейсик, Паскаль, Си жəне т.б.), шектен тыс информатиканың технологиялық аспектiлерiне қызығушылыққа бағытталды, ал бастапқы бағыты іргелі жалпы бiлiм беру негiзiнiң дамуы тежелу күйiне ендi.
Сонымен, мəселе жоғарыда айтылған қысқа уақыттың, ұйымдастырушылық шығындарымен түсiндiрiлген дағдарыс жағдайлар уақыт өте келе дұрыс жолға түсе бастады. Оқушыларға информатиканы оқытудың алғашқы мақсаттарының тұрақсыздық күйге ену негiзiне терең жəне қиын жойылатын қарама-қайшылық жатады.
Мектепке енгiзiлген «Информатика жəне есептеуiш техни- ка негiздерi» курсын ең басында қабылданған шешiм бойынша мектептiң екi жоғарғы класында орналастыру мектептегi информа- тика тұжырымдамасы авторларының пiкiрiнде емес, практикалық жағдайларға байланысты жүзеге асырылды, себебi мектептiң базасының жоқтығы, мұғалiм мамандардың дайын болмауы мектептiң оқу жоспарына информатиканың тереңдеп енуiне керi əсер еттi. Дегенмен, 1990 жылдардың ортасына қарай-ақ «Информа- тика жəне есептеуiш техника негiздерi» пəнін мектептiң тек жоғарғы сыныптарында ғана оқытудың жеткiлiксiздiгi айқын белгiлi бола бастады, сондықтан бұл парадигма ресми стратегия ретiнде өзiн көрсете алмады.
Сонымен, орта мектепте информатикадан үздiксiз бiлiм беру
мақсатында оны оқыту төменгi сатыларға түсiрiлдi. 11-жылдық мек- тепте информатиканы оқытудың жаңа мақсатын жүзеге асыру үш кезеңдi қамтыды:
|
