13.2-сурет. Программаға қатысты мəліметтер деңгейі
Мысалы, квадраттық теңдеуді шешу кезендегі: ax2+bx+c=0, қорытынды мəліметтер а, b, c нəтижелі мəлімет х1, х2 болып , аралық мəлімет – дискременант теңдеуі :
D=b2-4 ac, болып табылады.
Оқушылар назарына: əрбір шама ЭЕМ-нің жадысында өзінің анықталған бір жады ұяшығында орналасады. Жады ұяшығы оқушының білім жиынтығында шаманы сақтаушы жады ретінде
қабылдануы керек. Əрбір шама 3 түрлі сипаттамамен сипатталады: аты, мəні жəне типі. Алгоритмде жəне программалау тілінде шама тұрақты жəне ауыспалы болып бөлінеді.
Тұрақты (const) – өзгермейтін шама, алгоритмде ол өз мəнімен анықталады, мысалы: 15,34.7, ‘k’, true жəне т.б. Ауыспалы шама- программаның орындалу кезеңінде өз мəнін өзгерте алады жəне идефикаторлы-символдық атаулармен белгіленеді. Мысалы,
X, S2, COD 15 жəне т.б.
NJçDzǹȄáǻǩǹ
ǡȄßǩǹǼ
æǹǶǮdzǻǮǹ
ljǵǩǴǭǩǹ
ǎǶǬȎǰǼ
ǗǓǏ
ǕǮǶȁȎdzǻǮǼ
Мəліметтер жүктемесі: құрылымдық жүктеме мəліметтер жай жəне құрылымдық болып бөлінеді. Жай шама үшін бір шама – бір мəн деген тұжырымды қабылдайды. Құрылымдық шама үшін: бір шама – көптеген мəндер. Құрымдық шамаға массивтер, жол, мəндер жəне т.б. жатады. Алгоритммен анықтайтын шамалар əрекеті. Келесі түрдегі түсінік бойынша негізделеді: амалдар – өрнектер – бұйрықтар немесе оператор – команда жүйесі (13.3-сурет).
ǛǩǹǵǩáǻǩǴǼ
ǟDZdzǴ
13.3-сурет. Шамалармен орындалатын əрекеттер
Амал – мəліметтерге жасалатын қарапайым аяқталған əрекет.
Өрнек – операция тізбегін кейбір шамалар үшін анықталатын алгоритмдегі жазба;
Команда – орындаушыға кейбір аяқталған əрекетті орын- дау үшін алгоритм жазуына енген типттік негіздеме. Меншіктеу, енгізу, шығару командалары – қарапайым командалар деп аталады; циклдық жəне тармақтану командалары – құрастырылған немесе құрылған команда деп аталады.
Программа құру кезінде тек сол программалау тілінің операция
жəне команда қорының мəндерін ғана қолдану қажет. Мəселен көбейту мəні жұлдызша ретінде беріледі, мысалы Бейсик тілінде программалауда дəрежелеу түріндегі алгоритм құруға мүмкіндік бар. Мыс. Х5 немесе х^5. программалау тілінде бұл операция былай жазылады х^5. Ал, паскальда дəрежелеу жоқ сондықтан ол былай жазылады: х*х*х*х*х.
Көп мүшедегі бүтін дəреже циклдық көбейту мен, мыс. 20- ның 30-шы дəрежесі ретінде беріледі. Нақты дəрежелер мынадай функциялар арқылы беріледі: exp немесе ln:
Xy=ey ln x= exp (*ln(x)).
Программалауда түйсіндік түсініктер айнымалы жəне меншіктеу ретінде кездеседі.
Меншіктеу нəтижесінде айнымалы белгілі бір анықталған мəндер қабылдайды.
Командалар ішінен ОКЖ-ның жоғары көрсеткіш меншіктемеде енгізу жəне меншіктеу командасын орындайды. Меншіктеу командасы келесі түрде жазылады <айнымалы>:=<мəтін> . <<:=>> меншіктеу белгісі. Бұл инструкция келесі əрекетті көрсетеді.
Өрнекті есептеу.
Айнымалының берілген мəнін меншіктеу.
Х:=Х+1 түріндегі меншіктеу оқушыларға түсініксіз болуы мүмкін. Бұны математикалық тұрғыдан қарасақ, мүлдем мұндай теңдеу болмайды. Ол меншіктеу былай түсіндіріледі. Х айнымалыға 1 қосу арқылы оны х айнымалының өзіне меншіктейміз. Басқаша айтқанда берілген мəтін командасындағы х айнымалы 1-мəнге артады.
Есептеуші алгоритмнің компьютермен орындалуы оқушы 2 санның қосындысын алгоритмнің орындалуын келесі түрде түсіну қажет.
Қосу алгоритмі Бүтін А, В, С Басы енгізу А Енгізу В
С:=A+C
Шығару С
Соңы.
Есеп шығаруына мысалдар келтіру.
«Меншіктеу» жəне «айнымалыларды» жете түсіну үшін бірнеше мысалдар қарастырайық.
мысал. Нүктелер орнына меншіктеу командасының алгоритмін жазыңдар, нəтижесінде берілген санның 4-ші дəрежеге шығарылу алгоритмі шығады.
Енгізу А... шығару А Шешуі енгізу А
A:=A*a(A2) A:=A*A(A4)
Шығару А
ші мысал: келесі формула бойынша у-ті есептеу алгоритмін АЯ-ға жазу;
Y:={1-x2+5x4}2,
мұндағы Х – бүтін сан келесі шектеуді ескеру:
Арифметикалық түрде тек қосу, алу, көбейту амалдарын ғана қолдану.
Тұжырымдама тек бір арифметикалық амалды ұстана алады. Х=2 болғандағы алгоритм-трассировкасын орындау.
Шешуі: оқушылар бұл есепті шешуге əр түрлі алгоритм құруы мүмкін. Əртүрлі қорытындыны сақтау үшін қосымша айнымалыны қолдануға болады. Есепті шешу үшін қосымша тек 2 айнымалы х жəне у- ті қолданып, қосымша айнымалыдан бас тартуға болады. Ол алгоритм жəне оның трассировкасы 13.1-кестеде бейнеленген.
13.1-кесте
Достарыңызбен бөлісу: |
