Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі шәКӘрім атындағы семей мемлекеттік униврситеті

« Әрлеу материалдары »

050729 “Құрылыс”, 050730 «Құрылыс материалдарын, бұйымдарын

және конструкцияларын өндіру»

Оқу әдістемелік материалдары

Семей 2010

Мазмұны

Дәріс жоспары:

1.Кіріспе.

2 Әрлеу материалдарының жіктелуі және оның технологиялық классификациясы.

Құрылыста қолданылатын әрлеу материалдары – құрылыс конструкциялары мен ғимараттарға біршама қасиеттер беруі қажет. Олар :

----- қоршаған орта жағдайларынан қорғау;

------ архитектуралық шешімдер бойынша әсемдеу қызметін атқару;

----- кірлеу, шаңдану, ылғалдану сияқты ерекше санитарлы – гигиеналық шарттарды тудыру;

---- әрленуші беттерді әр түрлі механикалық; химиялық кемшіліктерден; радиациядан, тозудан, коррозиядан, суықтың және ыстықтың әсерінен қорғау.

Бүгінгі таңда әрлеу бұйымдарының 350 ден аса түрлері бар және олардың 2 түрлі классификациясы бар:

--- бастапқы негізі болатын материалдардың техникалық классификациясы;

---- құрылыстың орындалу жері мен барысы бойынша болатын архитектуралы – құрылымдық классификациясы.

Технологиялық классификациясы бойвнша ---- әрлеу материалдары келесі топтарға бөлінеді:

• 
  -- бояу қоспалары;
  
• 
  -- табиғи және жасанды тастар;
  
• 
  -- керамика ;
  
• 
  -- шыны ;
  
• 
  -- металл ;
  
• 
  -- ағаш материалдары ;
  
• 
  -- полимерлер және т/б.
  

• 
  сыртқы әрлеу ;
  
• 
  ішккі әрлеу жұмыстары :
  
• 
  еден жабындары ;
  
• 
  арнайы мақсаттарда ;
  

Эксплуотациялық қасиеттерінің ішінде маңыздалары болып , бөлмеде жұмыс істеуге, демалуға қолайлы жағдайлар тудыратын сан- гигиеналық талаптары жатады. Сонымен қатар , белгіленген нормаға сай отқа төзімділік және радиациялық қасиеттері де жатады. Ең маңыздысы , бұл әрлеу материалдарының жеңіл жуылуы, дизенфекциялануы, тазалануы болып табылады. Бояу материалдары 2 бірдей функцияны атқарады – ол әреу және металлдан , темірбетоннан , ағаштан, кірпіштен, және т\б материалдан жасалған бұйымдардың беттерін қорғау. Өзінің құрамы бойынша бояу материалдары композиттерден, пигменттер мен толтырғыштардан тұрады.

Бақылау сұрақтары:

1. 
   Әрлеу материалдарның қолданыстағы қызметі қандай?
   
2. 
   Әрлеу материлдары қалай жіктеледі?
   

1. Үдербаев С.Н Құрылыс материалдары мен бұйымдары. Алматы: 2006, 169 б.

2. Попов К.Н. Строительные материалы и изделия: Учебник/ К.Н.Попов, М.Б.Каддо – 2-е изд., испр. и доп. – М.: Высш. шк. , 2005-438с.

3. Комар А.Г. материалы и изделия: Учеб. для инст. экон. спец. строит. вузов – 5-е изд., перераб. и доп. – М.: Высш. шк. , 1988-527с.

4. Сатеков Б.С. Табиғи және жасанды құрылыс матариалдары мен бұйымдары. 2 том. 310-318 б.

5. Горчаков Строительные материалы и изделия.

№2 Дәріс: Беттік керамикалық кірпіштің өндіру технологиясы.

1. 
   шикізатты даярлау технологиясы.
   
2. 
   беттік керамикалық кірпішті өндіру әдістері.
   

Қазылып алынған балшық арнайы майдалағыш айналмалар мен жанышқыш біліктердің көмегімен ұсақталады, және төменгі жағына орнықтырылған елек арқылы еленеді, ал төменгі беріктіктегі саздың ірілері ұсақталып сумен араластырылады. Жеткіліксіз араласқан балшық дайындалған бұйымның сапасын нашарлатуға және техникалық талаптарға сай келмеуіне септігін тигізеді. Балшықты ерітіндіні дұрыс араластыру , әсіресе қалыңдығы үлкен емес керамикалық беттік беттік бұйымдарды өндіру кезінде өте қажет.

Кірпіштің тығыздығы 1600 – 1900 кг\ м3 , ал жылу өткізгіштігі 0,70-0,82 Вт\ (м* град С ). Бұл қасиеттер көрсеткіштерінің жоғары мағыналары шала құрғақтай пресстелінген кірпішке жатады.

Беттік кірпіш пен керамикалық тастардың мықтылығы бойынша маркалары: М75, 100, 125, 150, су сіңіргіштігі - 6% кем емес және 14% тен аспауы керек, аязға төзімділігі 25 циклдан кем болмауы керек.

1 Беттік керамикалық кірпішті өңдеудің қандай әдістерін білесіз?

2 шикізатты даярлау технологиясы қалай жүргізіледі ?

ӘДЕБИЕТТЕР

1. Үдербаев С.Н Құрылыс материалдары мен бұйымдары. Алматы: 2006, 169 б.

2. Попов К.Н. Строительные материалы и изделия: Учебник/ К.Н.Попов, М.Б.Каддо – 2-е изд., испр. и доп. – М.: Высш. шк. , 2005-438с.

3. Комар А.Г. материалы и изделия: Учеб. для инст. экон. спец. строит. вузов – 5-е изд., перераб. и доп. – М.: Высш. шк. , 1988-527с.

4. Сатеков Б.С. Табиғи және жасанды құрылыс матариалдары мен бұйымдары. 2 том. 342-345 б.

№ 3. Дәріс: Керамикалық әрлеу плиталардың өндіру технологиясы.

1. 
   Керамикалық әрлеу плиталардың жіктелуі.
   
2. 
   Керамикалық әрлеу плиталарын өндіруде шикізатқа қойылатын талаптар.
   

Тік бұрышты плиткалар 200*150; 200*100; 150*100; 150*75; 150*25мм мөлшерінде шығарылады.

тұрады.Әдетте , плиткаларды дамылсыз істейтін роликті пештерде күйдіреді.

Пештен күйдіріліп шыққан плиткаларды түсі, мөлшері және сапасы бойынша сорттпп ағаш жәшіктерге тығыздап салады.

Құйылған керамикалық плиталар (МСТ) табиғи және жасанды қосындылары бар саздан дайындалған шликерден құйма тәсілі бойынша жасалынады. Олар үй жайлардың, ғимараттардың ішін және сыртын қаптау үшін арналған.Пішіндері бойынша бұл плиткалар квадратты және тура бұрышты болады. 21*21; 46*46; қалыңдығы 3 мм ; 71*71; 96*96; қалыңдығы 3,5мм; Тікбұрыштылары 46*21; 71*21 ; қалыңдығы 3мм; 71*46; 96*21; 96*46 ; 96*71 ; 121*21; 121*46; 121*71; 121* қалыңдығы 3,5мм.

Техникалық талаптар : МСТ бойынша қабырғаны іштен қаптауға арналған плиткаларға қойылатын талап қатаң. Бір партиядағы плиткалардың түстері міндетті түрде біркелкі болу керек. Ешқандай жарық – шетінегендік, күйіп кеткен немесе күйдірілуі жетілмегендік және т.б жіберілмейді. Плиткалардың су сіңіргіщтігі 17 дан көп болмауы керек. Игендегі беріктік шегінің орташа шамасы 12 МПа кем болмауы керек, ал ең азы 8 МПа төмен болмауы керек. Термиялық тұрақты жағынан бұл плиткалар 125 +- 5 град.С температурадан 15+20 С дейін кенеттен төмендеуіне ешбір бүліну белгісіз шыдауы керек.

Еденге төсеуге арналған плиткаларды жасау үшін жоғарғы сапалы созымтал және балқулық температура интервалы кем дегенде 80-100 град.С болатын саздарды қолданады. Саздың созымталдығын реттеу үшін құнарсыздандырғыш материалдарды, балқу температурасы

н төмендету үшін белгілі қоспаларды және минералдық бояғыштарды шихтаға қосады. Осындай құрастырылған шихтадан құрғақ немесе сулы (құймалық- шликерлік) тәсілмен ұлпа дайындайды. Құрғақ тәсіл ешқандай қоспаны қажет етпейтін біртекті саздарды пайдаланғанда қолданады.

Сулы (құймалық) тәсіл балқымаларды және минералдық қосымшаларды қосуды талап ететін саздарды пайдаланғанда қолданады. Бұл тәсіл бойынша сазды белгілі механикалық жабдықтар көмегімен майдалайды, ұнтақтайды, сосын үлкен сыйымдылықта суды көптеу құйып және керекті қосымшаларын қосып үдемелете араластырады. Осындай операциялардан кейінгі қаймақ тәрізді құйма ( немесе оны шликер деп те атауға болады) фильтр пресске немесе шашыратқыш кептіргішке жіберіліп, ылғалдылығын 20 - ға дейін жеткізе сусыздандырады. Сосын 5-7 -ға дейін құрғатады да айналмалы жүгірмелерде ұнтақтайды. Осылайша ұнтақталған шала құрғақ масса салмалыға (бункерге) түсіп 24-28 сағат бойы сақталады да пресске жіберіледі. Плиткаларды жартылай автоматты гидравликалық немесе автоматты механикалық пресстерде 25-30 МПа қысымдықпен тығыздап қалыптайды. Сонан соң , оларды саңылаулық роликті пештерде 1100-1300 град.С температурада күйдіреді. Еденге арналған плиткалар (МСТ) бойынша кеуектігінің төмендігімен, тығыздығының жоғарылығымен, отқа тұрақтылығымен ерекшелінеді. Олар глазурланған, жартылай глазурланған, глазурланбаған, беті тегістелінген немесе кедір бұдырланған болып шығарылады.

1. Керамикалық әрлеу плиталарды өндірудің қандай тәсілдерін білесіз?

2. Қаптауға арналған плиткаларға қойылатын қандай талаптар бар ?

ӘДЕБИЕТТЕР

1. Үдербаев С.Н Құрылыс материалдары мен бұйымдары. Алматы: 2006, 169 б.

2. Попов К.Н. Строительные материалы и изделия: Учебник/ К.Н.Попов, М.Б.Каддо – 2-е изд., испр. и доп. – М.: Высш. шк. , 2005-438с.

3. Комар А.Г. материалы и изделия: Учеб. для инст. экон. спец. строит. вузов – 5-е изд., перераб. и доп. – М.: Высш. шк. , 1988-527с.

4. Сатеков Б.С. Табиғи және жасанды құрылыс матариалдары мен бұйымдары. 1том. 342-348 б.

№ 4. Дәріс: Декоративтік -әрлеу бетондары және ерітінділердің өндіру технологиясы.

1. 
   Құрылыстық ерітінділердің арнауларына байланысты жіктелуі.
   
2. 
   Декоративтік -әрлеу ерітінділердің өндіру технологиясы.
   

Декоративтік ерітінділер және құрамалар үйлер мен ғимараттар маңдайша бетіне (фасадына) және интерьеріне сәулеттік және көркемдік сапа беру үшін арналған.Декоративтік түсті ерітінділер қабырғалық панельдердің , блоктардың сыртқы беттерін зауыттық жағдайда өңдеу үшін өте жиі қолданады.Өңдеу түріне байланысты түсті декоративтік ерітінділерді ( әктілі – құмдық , цементті – құмдық , терразиталық , тастартүсті ) және де декоративтік ( полимер – цементтік, цементті – перхлорвинильдік , цементті – коллоидтық және т.с.с. ) құрамаларды қолданады.

Декоративтік ерітінділер қысқандағы мықтылығымен астындағы негізімен жақсы ұстаса ұласуымен қатар қоршаушы орта қалайда әсер ететін жағдайда да үйлерді пайдалану мезгілі бойынша бастапқы түсін , текстурасын және басқа сапасын сақтауы керек. Сондықтан мұндай ерітінділерге аяз , жарық, су төзімдіктері жағынан қойылатын талаптар қаталдау.Бұл көрсеткіштердің орнықтылығы ерітінділер дайындардағы қолданатын материалдар қасиеттеріне байланысты болады.Үйлердің сыртқы бетін өңдеуге және бояуға жұмсалатын декоративтік ерітінділер мен құрамаларға байланыстырушы заттарретінде ақ және түсті портландцементтер, полимерцементтер қолданады.Интерьерлерді өңдеу үшін әкті, гипстік байланыстырушыны, гипсополимерцемент, цементті перхлорвинилдік байланыстырушыларды жиі қолданады. Бояғыш қоспалар ретінде жарыққа, сілтіге, және қышқылға тұрақты табиғи немесе жасанды пигменттер ( мысалы хром оксді, темір суригі , графит және т.б. ) қолданады. Ақ пигменттер ішіндегі ең жарамдылары мрамор ұлпасы мен ақ портланлцемент.

Декоративтік өңдеуге қолданатын полимерцементті декоративтік ерітінділер түрлі майда қиыршық тастардан тұратын толтырушылар негізінде дайындайды. Бұл толтырушыларға жуылған құм, граниттен, шыныдан, керамикадан , көмірден , пластмассадан ұсақтап алынатын іріліктері 2-2,5 мм қиыршықтар жатады. Декоративтік қиыршықтар қысымдық ауа көмегімен желімдеуші құрамамен өңделінген конструкция бетіне атқылап жапсырады, сосын кремний – органикалық гидрофобиздаушы жамылтқымен жауып қорғайды. Полимерцементтік желімдеуші құрама үй сыртын , ал суэмульсиондық бояуды іш жағын ( интерьерді ) өңдеуге қолданады.

1. 
   Құрылыстық ерітінділер арнауларына байланысты қалай жіктеледі?
   
2. 
   Интерьерлерді өңдеу үшін қандай ерітінді түрін қолданады?
   

1. Үдербаев С.Н Құрылыс материалдары мен бұйымдары. Алматы: 2006, 169 б.

2. Попов К.Н. Строительные материалы и изделия: Учебник/ К.Н.Попов, М.Б.Каддо – 2-е изд., испр. и доп. – М.: Высш. шк. , 2005-438с.

3. Комар А.Г. материалы и изделия: Учеб. для инст. экон. спец. строит. вузов – 5-е изд., перераб. и доп. – М.: Высш. шк. , 1988-527с.

4. Сатеков Б.С. Табиғи және жасанды құрылыс матариалдары мен бұйымдары. 2том. 145-167 .б.
№ 5. Дәріс: Құрғақ құрылыс қоспалары. Олардың жіктелуі мен өндіру технологиясы.

Дәріс жоспары:

1. 
   Құрғақ құрылыс қоспалары және олардың жіктелуі.
   
2. 
   Құрғақ құрылыс қоспаларының өндіру технологиясы.
   

Ауыр қоспалардың орташа алғандағы тығыздығы 1500кг\ м3 жоғары;

Ал жеңілдерінің - 1500кг\м3 дейін болады.

Қысқы мезгілдерде пайдалану үшін аязға қарсы қоспалар ( сақар К2СО3, соданы Na2 CO3 , натрий нитраты, аммиак суы және т.с.с.) қосады.Натрий ацетатын қосқанда қоспаның - 15град.С аязда мықтылығын тездете қабылдай , жақсы көрсеткіштерді көрсетеді. Бұл қоспаның оптималдық мөлшері цемент массасынан 10-15% , натрий нитратының 5-10% дейін.

Аязға қарсы қоспалар ерітінді дайындағанда судың мұздану температурасын төмендетіп , байланыстырушының гитротациялану процессін тоқтатпайды.Құрылыстық қоспалар үшін кәдімгі табиғи құмды ( таулық, өзендік, көлдік т.б түрлер) немесе тығыздығы төмендеу жасанды құмдарды ( керамзиттік, термозиттік, күптірілген перлиттік немесе вермукулиттік, пемзалық , туфтық ) қолданады.Байланыстырушы зат шығынын мүмкіндігінше азайту үшін құмның гранулометриялық құрамы нормалды және тығыздығы жоғарылау болғаны жөн. Үй қабырғаларын қалауда , плиткамен қаптарда және сыларда қолданатын құрылыстық құрғақ қоспалардың құрамын түрлі минералдық қоспалары бар цемент негізінде дайындау керек. Жылжымалылығын жақсарту үшін созымталдандырушы , гидрофобизациялаушы - ауақамтымалаушы органикалық қоспаларды енгізеді. Құрғақ құрылыс қоспалары бір жерде арнаулы зауыттарда дайындалады. Кейінгі жылдары автоматтандырылған кәсіпорындар көптеп дамуда.Мұндай кәсіпорындарында берілген бағдарлама бойынша құрғақ құрылыс қоспаларының әр алуан түрін және маркасын дайындайды. Жан – жақты автоматталынған зауыттарда барлық механизмдер жұмыстары автоматтық жолмен басқару , бақылау , дозалау және байланыс құралдарымен жабдықталынып бір басқару пультінде шоғырланған. Басты процестерінің реттелінуі арнайы программа бойынша жүргізіледі. Құрғақ құрылыс қоспаларын дайындаған жағдайда , ылғалдылығы 1 - дан асық емес араласпаны тікелей жұмыс орнында сумен араластырады. Құрғақ қоспаның нысанға жеткенше түйіршектеніп қалуынан және цементтің активтігі төмендеп кетуінен сақтану үшін , және де оның көптеген қасиеттерін жақсарту үшін гидрофобтаушы қоспаны енгізеді. Құрылыс қоспаларын дайындайтын зауыттар құрамына араластыратын қондырғылар , шикізат материалдарының қоймалары және басқа қосалқы жабдықтар кіреді. Құрғақ қоспалар дайындау үшін мезгілмен (циклды) немесе дамылсыз істейтін араластырғыштарды қолданады. Құрғақ құрылыс қоспаларын дайындарда құрамаларын массасы бойынша дозалайды.Мезгілдік істейтін араластырғыш қондырғылар ұлпа тәрізді материалдарды , құмды , цементті , органикалық қоспаларды дозалайтын таразылық порциялық дозаторлармен жабдықталады. Құрғақ қоспалардың оңды төселгіштігі жаңадан дайындалған ерітіндінің жылжымалығына және оның су ұстағыш қабілетіне байланысты. Араласпа жылжымалылығын лабораторияда металдан жасалынған массасы 300 гр стандарттық конустың араласқа бату тереңдігімен анықтайды.
Бақылау сұрақтары:

1 Құрғақ құрылыс қоспалары арналуы бойынша қалай жіктеледі?

2. Құрғақ құрылыс қоспаларын өндіру технологиясы қалай?

ӘДЕБИЕТТЕР

1. Үдербаев С.Н Құрылыс материалдары мен бұйымдары. Алматы: 2006, 169 б.

2. Попов К.Н. Строительные материалы и изделия: Учебник/ К.Н.Попов, М.Б.Каддо – 2-е изд., испр. и доп. – М.: Высш. шк. , 2005-438с.

3. Комар А.Г. материалы и изделия: Учеб. для инст. экон. спец. строит. вузов – 5-е изд., перераб. и доп. – М.: Высш. шк. , 1988-527с.

4. Сатеков Б.С. Табиғи және жасанды құрылыс матариалдары мен бұйымдары. 2том. 145-167 .б.
№ 6 Дәріс: Асбестоцементтік әрлеу материалдары мен бұйымдары.