Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі павлодар мемлекеттік педагогикалық институты

 
129 
№2 Зертханалық жұмыс  
 
2-тапсырма.  Сандық  масштабты  атаулы  масштабқа  айналдыру 
(1-кесте). 
3-тапсырма.  Атаулы  масштабты  сандық  масштабқа  айналдыру 
(2-кесте). 
 
1-кесте 
 
Нұсқа 
Сандық масштаб 
1 
1:150 
1:25000 
1:100000 
1:2500000 
2 
1:200 
1:1000 
1:50000 
1:1000000 
3 
1:500 
1:2500 
1:250000 
1:2000000 
4 
1:1500 
1:1500000 
1:2500 
1:200 
5 
1:250000 
1:10000 
1:250 
1:5000 
6 
1:2000 
1:20000 
1:150 
1:25000 
7 
1:5000 
1:250 
1:2000000 
1:500000 
8 
1:20000 
1:500 
1:1000 
1:1000000 
9 
1:250000 
1:1500 
1:100000 
1:200 
10 
1:2000 
1:2500000 
1:500000 
1:10000 
11 
1:2500 
1:20000 
1:150 
1:2000000 
12 
1:100000 
1:25000 
1:500 
1:2500000 
13 
1:1000 
1:20000 
1:200000 
1:250 
14 
1:1500 
1:50000 
1:250000 
1:1000000 
15 
1:2000 
1:500000 
1:50000 
1:200 
16 
1:200000 
1:10000 
1:2500 
1:150 
17 
1:500 
1:1500 
1:100000 
1:1000000 
18 
1:5000 
1:25000 
1:2000000 
1:250 
19 
1:2000 
1:250000 
1:200 
1:50000 
20 
1:1000 
1:20000 
1:500000 
1:2500000 
 
Тапсырманы  орындауға  арналған  ұсыныстар.  Сандық  масштабты 
атаулыға аудару үшін, планда немесе картада берілген өлшем бірлігі 
жергілікті  жердің  бірлігіне  сай  келеді  деп  елестетейік.  Бұл  сан 
масштабтың  бөліміне  тең.  Мысалы,  сандық  масштаб  1:30000  болса, 
демек картадағы 1см-де жердегі 30000 см, яғни 300м бар. 
Атаулы  масштабты  сандыққа  аударғанда  керісінше  жасаймыз. 
Яғни атаумен берілген масштабтағы сандарды бірдей өлшем бірлікте 
белгілеу керек. Мысалы атаулы масштаб «1 см-де 150 м» болса, онда 1 
см-де 15000 см бар. Демек, сандық масштаб 1:15000 түрінде болады. 

 
130 
2-кесте 
 
Нұсқа 
Атаулы масштаб 
1 
1 см-де 10 м 
1 см-де 2 км 
1 см-де 250 м 
1 см-де 5 м 
2 
1 см-де 2 м 
1 см-де 200 м 
1 см-де 25 м 
1 см-де 5 км 
3 
1 см-де 2,5 м 
1 см-де 10 км 
1 см-де 20 м 
1 см-де 500 м 
4 
1 см-де 100 м 
1 см-де 2,5 м 
1 см-де 50 км 
1 см-де 1 км 
5 
1 см-де 1,5 м 
1 см-де 20 км 
1 см-де 50 м 
1 см-де 250 м 
6 
1 см-де 25 м 
1 см-де 5 м 
1 см-де 200 м 
1 см-де 1 км 
7 
1 см-де 2 м 
1 см-де 100 м 
1 см-де 2,5 км 
1 см-де 50 км 
8 
1 см-де 500 м 
1 см-де 20 м 
1 см-де 5 км 
1 см-де 25 км 
9 
1 см-де 2 км 
1 см-де 1,5 м 
1 см-де 10 км 
1 см-де 50 м  
10 
1 см-де 2,5 м 
1 см-де 20 км 
1 см-де 25 м 
1 см-де 200 м 
11 
1 см-де 10 м 
1 см-де 1 км 
1 см-де 500 м 
1 см-де 25 км 
12 
1 см-де 2 км 
1 см-де 25 км 
1 см-де 10 м 
1 см-де 250 м 
13 
1 см-де 5 км 
1 см-де 2,5 м 
1 см-де 10 км 
1 см-де 100 м 
14 
1 см-де 10 км 
1 см-де 25 м 
1 см-де 5 м 
1 см-де 1 км 
15 
1 см-де 50 км 
1 см-де 20 км 
1 см-де 500 м 
1 см-де 2 м 
16 
1 см-де 2,5 км 
1 см-де 100 м 
1 см-де 1,5 м 
1 см-де 50 км 
17 
1 см-де 20 м 
1 см-де 2,5 км 
1 см-де 10 м  
1 см-де 5 км 
18 
1 см-де 10 м 
1 см-де 200 м 
1 см-де 2 км 
1 см-де 25 км 
19 
1 см-де 2 м 
1 см-де 50 м 
1 см-де 2,5 км 
1 см-де 50 км 
20 
1 см-де 1,5 м 
1 см-де 20 км 
1 см-де 250 м 
1 см-де 20 м 
 
4-тапсырма. Масштабтың нақты дәлдігін анықтау (1-кесте). 
Тапсырманы орындауға арналған ұсыныстар. Картаның берілген 
масштабтың  0,1  мм  бейнелейтін  жергілікті  жердің  сызғыштағы 
арақашықты  масштабтың  нақты  дәлдігі  деп  атайды.  Оны  анықтау 
үшін  сандық  масштабты  атаулыға  ауыстыру  керек.  Содан  кейін 
0,1 мм-де қанша метр бар екенін анықтап алу қажет. Мысалы, сандық 
масштаб 1:50000 болса, атаулы 1 см-де 500 м болады. Осыдан, 1 мм-де 
50 м, ал 0,1 мм-де 5м ьбар екені анықталады.  
5-тапсырма.  Берілген  атаулы  масштаб  бойынша  сызықтық 
масштаб құру (3 кесте). 
3-кесте 
 
Нұсқа 
Масштаб 
Нұсқа 
Масштаб 
1 
1:100 
11 
1:10000 
2 
1:150 
12 
1:15000 
3 
1:200 
13 
1:25000 
4 
1:250 
14 
1:50000 
5 
1:500 
15 
1:100000 
6 
1:1000 
16 
1:250000 
7 
1:1500 
17 
1:300000 
8 
1:2000 
18 
1:500000 
9 
1:2500 
19 
1:1000000 
10 
1:4000 
20 
1:2000000 

 
131 
Тапсырманы  орындауға  арналған  ұсыныстар.  Сызықтық 
масштаб  –  атаулы  масштабтың  графикалық  бейнесі.  Оны  құрастыру 
үшін түзу сызықты бірнеше бірдей бөліктерге бөледі, ол масштабтың 
негізі деп аталады. Әрбір бөліктің өлшемі атаулы масштабта берілген 
өлшемге  тең.  Кескіннің  сол  жақ  бөлігі  өзара  тең  кішірек  бөліктерге 
бөлінеді, олар графикалық дәлділікті құрайды (2 сурет).  
 
1: 50000 
1 см-де 500 м 
 
 
2-сурет. Сызықтық масштаб