68 Атыс қаруына шолу
№ 29 тақырыптық баяндама
Флоркин, Әбен және Каримова
Ашық аспандағы қара бұлттар 69
• Жылжымайтын мүлігіңізге (үйіңіз, қораңыз, т.б.) зиян келді ме?
Малдарыңызға зиян келді ме? Басқа мүлігіңізге зиян келді ме?
• Жарылыс нәтижесінде жергілікті тұрғындардың меншігіндегі ауыл
шаруашылық алқаптар/өрістер ластанды ма? Қаншама уақытқа?
• Кімге ең көп зиян келді (демографиялық профилі және әлеуметтік-
экономикалық статусы/мамандығы бойынша)? Қалайша?
• Жарылыстан кейін балалар мектепке баруды жалғастыра алды ма?
• Жарылыстың сізге тиген қандай басқа әсерлері мен оның нәтижесіндегі
шығындар болды?
IV. Негізгі талқылау: үкімет қолданған шаралар,
жауапкершілігі, салдары (20 минут)
• Жарылыстан кейін жергілікті басшылармен хабарласу мүмкін болды
ма?
• Билік қандай шара қолданды? Бұл шаралар жеткілікті болды ма?
• Жолдар/темір жолдар/көпірлер жабылды ма?
• Жарақат алғандарға медициналық көмек жылдам көрсетілді ме?
• (қатысы бар болса) Сіз және отбасыңыз эвакуацияланған тұрғындар
арасында болдыңыз ба?
• (қатысы бар болса) Эвакуация қалай ұйымдастырылған еді? Көлік, т.б.?
• (қатысы бар болса) Үйіңізге оралуға қашан мүмкіндік алдыңыз?
• Жарылысқа кім кінәлі болды? Сіздің ойыңызша, кім жауапты болуы
керек?
• Жарылыс күнделікті жүріс-тұрысыңызға қалай әсер етті?
• Жарылыс қауіпсіздік жағынан қарағанда өміріңіздің сапасын өзгертті
ме?
• Жарылыстан ұзақ өткеннен кейін айналаға шашылған жарылмаған
снарядтарға қатысты жарақат алғандар туралы хабарланды ма?
V. Негізгі талқылау: үкімет көмегі, алдын алу шаралары
(10 минут)
• Билік көмек/өтемақы берді ме?
• Берген болса, не үшін? Өлімге қатысты өтемақы? Жарақаттарға/
медициналық шығындарға қатысты өтемақы? Бүлінген мүлікке/
68 Атыс қаруына шолу
№ 29 тақырыптық баяндама
Флоркин, Әбен және Каримова
Ашық аспандағы қара бұлттар 69
малдарға/ластанған ауыл шаруашылық алқаптарына/өрістерге қатысты
өтемақы? Қауіпсіздік шаралары бар ма?
• Жергілікті халыққа (қару-жарақ қоймаларындағы жарылыстардың
жәбірленушілеріне) тағы қандай көмек қажет?
• Жарылыстан кейін билік тағы жарылыс бола қалған жағдайға төтенше
жағдай/эвакуация жоспарын енгізді ме? Жарылыс болса, тұрғындар не
істеу/қалай әрекет ету керек екенін біле ме? Төтенше жағдай жаттығулары
өткізілді ме?
• Жарылыс болған жер мен оның айналасы қалдықтар мен жарылмаған
снарядтардан тазартылды ма? Кім тазартты? Бұған қанша уақыт кетті?
Әлі тазартуды қажет ететін жерлер бар ма? Мұндай жерлерде, адам
жақындамауы үшін белгілер орнатылған ба?
VI. Тұжырым (5 минут)
• Соңғы сөздер.
• Қатысушыларға алғыс білдіріп, талқылауды аяқтаңыз.
70 Атыс қаруына шолу
№ 29 тақырыптық баяндама
Флоркин, Әбен және Каримова
Ашық аспандағы қара бұлттар 71
Түсініктемелер
1
Қазақстан 14
облысқа немесе әкімшілік бірліктерді не аймақтарға бөлінген.
2
Негізгі зерттеулерді Ashkenazi (2010) және ИА (2004) жүргізген.
3
«Атыс қаруына шолу» ұйымы да Қырғызстан мен Тәжікстанға қатысты зерттеулерді
басып шығарған (MacFarlane and Torjesen, 2004; Torjesen, Wille, and MacFarlane, 2005).
4
Оған қоса, «Атыс қаруына шолу» ұйымы қатысты министрліктерден ақпарат алу үшін
бірнеше ресми сауал жіберіп, баяндаманың жоба жазбасын Әскери стратегиялық
зерттеулер орталығымен бірлесіп, 2011 жылғы шілде айында Астанада өткізілген
семинарда үкімет өкілдерімен талқылады.
5
Мысалы, қараңыз, Wołowska (2004).
6
СА (2011); Женева Декларациясының секретариаты (Geneva Declaration Secretariat)
(2011, 51, 119 бб); БП (2011a); автордың «Атыс қаруына шолу» ұйымындағы зерттеуші
Элизабет Гилгенмен корреспонденциясы, 2011 жылғы 6 қазан.
7
Үлестер қатысты аумақтағы жынысы және жасы бойынша таралуына негізделген.
8
2010
жылғы Қырғызстандағы тәртіпсіздік мұндай зорлық-зомбылықтың жақындағы
мысалы. ХДТ қараңыз (2010).
9
Мысалы, қараңыз, Brill Olcott (2010); СББИ (2007); von Gumppenberg (2007, бб. 23–25).
10
Қазақстандағы экстремист топтар туралы қосымша мәлімет алу үшін қараңыз von
Gumppenberg (2007, 28–32 бб) and Omelicheva (2011, бб. 82–132).
11
Бұл сауалға жауап беру дәрежесі төмен болғандықтан сенімді интервал 2,5-нан 3-ке
үлкейтілді.
12
Ішкі істер министрлігіне жіберілген бірнеше ресми сұрауға қарамастан халық
қолындағы тіркелген қару-жараққа қатысты соңғы ресми статистиканы алу мүмкін
болмады, бұл ақпаратты министрлік құпия мәлімет деп есептейді. Автордың
Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігімен корреспонденциясы, 2 тамыз,
2011
.
13
Ауыл шаруашылығы министрлігінің Орман, балық және аң шаруашылығы
комитетінің мәліметі бойынша 2010 жылы Қазақстанда шамамен 85 мың ресми
тіркелген аңшы болды (Koemets, Kolokolova, and Kenzhegaliyeva, 2010).
14
Қорамсақтағы компаниялар тізімін қараңыз (күні берілмеген).
15
Авторлар Пол Холтом мырзаға бұл есептерге қарауды ұсынғаны үшін алғыс білдіреді.
16
Бұл салыстырма, талқылау және кестелер Атыс қаруының таралуына қарсы
норвегиялық бастама (NISAT) жүктеп алған БҰҰ-ның сауда дерекқорының деректеріне
негізделген. «Атыс қаруына шолу» ұйымы БҰҰ-ның сауда дерекқорының деректеріне
жасалған талдауын Қазақстан Республикасының Кедендік бақылау комитетіне
түсініктеме немесе анықтамалық ақпарат алу үшін 2011 жылғы 28 шілдеде жіберді.
Комитет қару тасымалдарына қатысты ақпарат «мемлекеттік құпия» болып
есептелетінін және сондықтан конфиденциалды екенін мәлімдеді (автордың Кедендік
бақылау комитетімен корреспонденциясы, 2011 жылғы 28 тамыз). Сонымен қатар,
