5-кесте. Липидтер құрамына өмір салтының әсері
Фактор
|
Холестерин ТТЛП
|
Холестерин ТЖЛП
|
Триглицеридтер
|
Салмақтың төмендеуі
|
±
|
|
|
Тағамдағы майлар
|
Қаныққан май қышқылдары
|
|
|
±
|
Полиқанықпаған май қышқылдары
|
|
±,
|
±
|
Моноқанықпаған май қышқылдары
|
|
±
|
±
|
Клетчатка
|
+
|
|
|
Алкоголь
|
±
|
|
|
Физикалық жүктеме
|
±
|
|
|
Темекі шегу
|
±
|
|
±
|
+жоғарылаған - төмендеген, ± — өзгерістер шамалы.
|
Дислипопротеинемиялар
Тұқым қуалайтын гиперлипопротеинемиялар (ГЛП) ғана емес, сонымен қатар олардың жүре пайда болған фенокопиялары. Осы себепті атеросклероздың даму жылдамдығы гипотиреоз кезінде жоғарылайды (оның гиперфункциясы атерогенезге айтарлықтай кедергі келтіреді), гиперкортицизм және екінші дәрежелі ГЛП жүретін басқа жағдайлар. Жалпы және бос холестериннің жоғарылауы бар ГЛП тек TAГ деңгейі жоғарылағаннан гөрі әлдеқайда атерогенді. ГЛП тудыратын факторларға қант диабеті, стресс, семіздік және контрацепция жатады. Олардың барлығы гипоальфапротеинемияны қоздырады.
6-кесте. ДДҰ бойынша гиперлипопротеинемия классификациясы
Тип
|
Хиломикрондар
|
ТӨТЛП
|
ТТЛП
|
Холестерин
|
Триглицеридтер
|
І
|
↑
|
N
|
N
|
N
|
↑↑
|
ІІа
|
-
|
N
|
↑↑
|
↑↑
|
N
|
ІІб
|
-
|
↑
|
↑
|
↑
|
↑
|
ІІІ
|
-
|
Кең β-жолақ
|
↑
|
↑
|
ІV
|
-
|
↑
|
N
|
N (↑)
|
↑
|
V
|
↑
|
↑
|
N
|
N (↑)
|
↑↑
|
N-норма; ↑- жоғарылаған
7-кесте. Екіншілік гиперлипидемияның жалпы себептері
Күй
|
ДДҰ бойынша классификация типтері
|
Липид концентрациясының ауытқуы
|
Холестерин
|
Триглицеридтер
|
ТЖЛП
|
Семіздік
|
ІV
|
N немесе сж ↑
|
↑
|
↓
|
Қант диабеті
|
ІІб, ІV, V
|
N немесе сж ↑
|
↑↑
|
↓
|
Гипотиреоз
|
ІІа,ІІб,ІІІ
|
↑
|
N немесе ↑
|
N
|
N - норма; сж ↑ - сәл жоғарылаған; ↑ - жоғарылаған.
Екіншілік гиперлипопротеинемиялар жиі кездеседі, және олар негізгі ауруды сәтті емдеу арқылы шешілгендіктен, емдеу негізгі себепке бағытталуы керек.
IIa типті гиперлипопротеинемиямен (гипербетталипротеинемия) байланысты туындаған жағдайлар әртүрлі. ТТЛП рецепторларының синтезі глюкокортикоидтармен тежеледі және қалқанша безінің гормондарымен ынталандырылады. Гиперкортицизм, созылмалы стресс және гипотиреоз ТТЛП холестеринінің жиналуына ықпал етеді. ГЛП IIa типті науқастарда холестерин деңгейі жоғарылайды, бірақ ТАГ қалыпты, плазмасы мөлдір. Науқастарда сіңір ксантомалары байқалады, ишемиялық жүрек ауруының ерте ауыр түрі пайда болады. Семіздік пен қант диабетінің болмауы тән.
IIb гиперлипопротеинемия типіндегі жүре пайда болған фенокопиялар гиперкортицизмі бар кейбір науқастарда және оқшауланған СТГ жетіспеушілігі салдарынан гипофиздік ергежейлігі бар барлық науқастарда ГЛП болып табылады. Соңғылары ТӨТЛП-ден бауыр секрециясын және олардың ТТЛП-ге айналуын жоғарылатқан. IIb ГЛП типінде холестерин мен TAГ деңгейі жоғарылайды, бірақ екі липид те IIa ГЛП типіндегі холестерин деңгейіндей жоғары көтерілмейді. Атеросклероз едәуір жеделдейді, өйткені бұл кейбір науқастарда байқалатын апопротеин AII және ТЖЛП түзілуінің төмендеуімен жеңілдейді. Пациенттерде ксантелазма (қабақтың ксантоматозы - холестерин эфирлерінің макрофагтарға түсуі), артық салмақ және жиі гипертония, гиперурикемия, бауырдың стеатозы болады.
Гипотиреоз кезінде III типті гиперлипопротеинемияның сатып алынған аналогтары (дисбетталипопротеинемия) тіркелген. МӘЖ концентрациясының айқын жоғарылауымен сипатталады. Бұл ТӨТЛП-дің қалдықтары, холестерин эфирлерімен байытылған, сондықтан ТӨТЛП-ге дейінгі β-қозғалғыштықтың орнына электрофорез кезінде β-қозғалмалы болады. Сақиналардың, сақиналардың қысым аймағында, цифр аралық қатпарларда алақан мен планта ксантомалары, сарғыш-сары іздер бар. Коронарлық, церебральды және іштің локализациясының жеделдетілген атеросклерозы тән. Жүректің ишемиялық ауруының көріністері ғана емес, сонымен қатар гангрена мен инсультке дейін мезгіл-мезгіл клаудикация, сонымен қатар ишемиялық энцефалопатия бар. Ауру көбінесе семіздікпен, қант диабетімен, бауырдың стеатозымен бірге жүреді.
IV типті гиперлипопротеинемия - ең көп таралған дислипопротеинемия. Пациенттерде I типтегі және V типтегі ГЛП сияқты күшті болмаса да, аштық деңгейі жоғарылаған. Холестерин деңгейі қалыпты. Ксантоматоз жоқ, бірақ көбінесе бет пен мойынға тән май шөгінділері бар - Луи Филипптің беті. IV типті ГЛП науқастарына метаболикалық синдром тән: андроид типтегі семіздік, инсулинге төзімділік және жасырын типті қант диабетінің II типі, гиперурикемия, жиі гипертония және бауыр стеатозы. Атеросклероздың дамуы біршама жеделдетілген. IV типті ГЛП-де төменгі аяғындағы артерияларға атеросклероз әсер етеді. Торлы қабықтың липидозы мен қант диабетіне байланысты көру қабілеті нашарлап, потенциал жиі төмендейді. Дәл осы тип үшін акромегалияда, қант диабетінде және эстрогенді пероральді контрацептивтерді қолданғанда спектр спектрі жиі бұзылады.
ЛП спектрінің сирек аномалияларына сипаттама.
Гипобеталипопротеинемия - бұл жағдайдың себептерінің бірі гипертиреоз кезінде апопротеин В синтезінің басылуы болуы мүмкін. Бұл дислипопротеинемияның тасымалдаушыларында TAГ, холестерин мен майда еритін витаминдердің сіңуі мен тасымалдануында ауытқулар болмайды. К.Глюк және басқалардың айтуы бойынша (1976), олардың өмір сүру ұзақтығы атеросклерозбен байланысты жүрек-қан тамырлары ауруларының тежелуіне байланысты 9-12 жасқа ұлғайды.
Достарыңызбен бөлісу: |
