47
бағдарламалау құралдарының арасындағы байланыс) ролін атқарады, яғни
ОЖ қолданушыға виртуалды ЕЖ кӛрсетеді. Бұл ОЖ мардымды дәрежеде
қолданушыға ЕЖ мүмкіндіктері туралы, онымен жұмыстың ыңғайлылығы
туралы, оның ӛткізбелі қасиеттері туралы кӛрініс қалыптастырады. Әр түрлі
операциялық жүйелер қолданушыға есептеу прцессін немесе ақпаратты
автоматты түрде ӛңдеу үшін біртекті техникалық құралдарда алуан түрлі
мүмкіндіктер береді.
ЕЖ бағдарламалық қамтамасыз етуінде операциялық жүйе ерекше орын
алады, себебі ол бүкіл есептеу процессінің жоспарлауын және бақылауын
орындайды. Бағдарламалық қамтамасыз етудің кез келген компоннті міндетті
түрде ОЖ басқаруымен жұмыс істейді.
Қолдану шарттарына қарай ОЖ үш тәртібі ажыратылады: пакеттік ӛңдеу,
уақыттың және нақты уақыттың бӛлінуі. Пакеттік ӛңдеу тәртібінде ОЖ
біртіндеп пакетке жиналған тапсырмаларды орындайды. Бұл режимде
қолданушы ЭЕМге қатысы бомайды, ол тек есептеу нәтижесін алады.
Уақыттың бӛліну тәртібінде ОЖ әр түрлі қолданушыға ЭЕМге сұраныс
беруге рұқсат бере отырып, бір уақытта бірнеше тапсырмаларды орындайды.
Нақты уақыт тәртібінде ОЖ қабылданатын кіруші сигналға байланысты
обьектілерді басқаруды қамтамасыз етеді. ЭЕМнің нақты уақыттағы ОЖге
жауап беру уақытының әсері минималды болу керек.
Операциялық жҥйенің қҧру тарихы
CP/M стандарты
МикроЭЕМ арналған операциялық жүйені құруға ОС СР/М негіз салды.
Ол 1974 жылы жобаланды және 8-разрядты машиналарға орнатылды. Бұл
операциялық жүйе негізінде кӛлемді бағдарламалық қамтамасыз ету
құрылды, оның құрамына Бейсик, Паскаль, Си, Фортран, Кобол, Лисп, Ада
және басқа тілдерден трансляторлар, мәтіндік (Мәтіндік процессорлар – ең
кӛп қолданылатын қолданбалы бағдарламалар түрі. Олар жазу
машиналарына қарағанда құжаттарды тезірек және ыңғайлы дайындауға
мүмкіндік береді. Мәтіндік процессорлар сиволдардың әр түрлі шрифттерін,
абзацтарды қолдануға, автоматты түрде сӛздерді келесі жолға түсіруге,
сілтеме жасауға, суреттер қосуға, беттер мен сілтемелерді автоматты түрде
нӛмірлеуге және т.б. мүмкіндік береді) және кестелік процессорлар,
деректер корын басқару жүйесі (Деректер қорын басқару жүйесі (ДҚБЖ) –
үлкен ақпараттар массивтерін – деректер қорын басқаруға мүмкіндік береді),
графикалық пакеттер, символдық келтірулер және басқа проблемаға
бағытталған бағдарламалар кіреді.
Жүйеге оның мүмкіндігінше қарапайымдылығы мен кішкентайлығы және
ДЭЕМ әр түрлі конфигурацияларына тез қондырылуы сәттілік алып келді.
Жүйенің бірінші версиясы небары 4 Кб болғандығы сол кездегі ДЭЕМ
жадыларының кӛлемі шектеулілігіне орай маңызы зор болды.
48
DOS түріндегі операциялық жүйе
8088 және 8086 түріндегі 16-разрядтық микропроцессор қолданатын 16-
разрядты ДЭЕМ пайда болғанда DOS түріндегі ОЖдоминианды болды.
Ӛмірсүргіштігі жағынан микрокомпьютерлерге арналған басқа ешқандай
операциялық жүйе DOSқа тіпті жақындай алмайды. 1981 жылдан пайда
болған бері DOS таралып кеткендігі сондай, оны дүние жүзіндегі ең танымал
ОЖ деп санауға болады. Ӛзінің кейбір кемшіліктері мен 70-ші жылдардағы
құруларға негізделгеніне қарамастан, DOS әлі күнге дейін ӛмір сүріп,
таратылып келеді. Бұл жақсы ма әлде жаман ба, бірақ ол жақын уақытқа
дейін операциялық жүйелер рыногында доминианды болуы мүмкін. Қазіргі
уақытта DOS үшін бағдарламалық қамтамасыз етудің үлкен фонды жасалды.
Жоғарғы деңгейдегі барлық танымал тілдерге, Бейсик, Паскаль, Фортран,
Си, Модула-2, Лисп, Лого, АПЛ, Форт, Ада, Кобол, ПЛ-1, Пролог, Смолток
және басқаларға арналған трансляторлар бар (Трансляторлар –
бағдарламалау тілінде нұсқау бойынша бағдарламаны автоматты
түрлендіруге арналған бағдарлама. Трансляторлардың түрлері – компилятор,
интерпретатор) және де кӛптеген тілдерге трансляторлардың бірнеше
нұсқасы бар. Бағдарламаларды машиналық кодта құруға арналған аспаптық
құралдар – ассемблерлер, символдық келтірулер және басқалар бар. Бұл
аспаптық құралдармен бірге редакторлер, компоновщиктер және қиын
бағдарлама жасауға арналған басқа да сервистік жүйелер қосарлана жүреді.
Жүйелік бағдарламалық қамтамасыз етулерден басқа, DOS үшін кӛптеген
қолданбалы бағдарламалар жасалынған.
MSX стандарты
Бұл стандарт тек қана ОЖ емес, тағы да мектеп ДЭЕМ арналған
аппараттық құралдардың сипаттамаларын анықтайды. MSX стандарты
бойынша машинада 16 Кб кем емес оперативтік жады, Бейсик тіліндегі
енгізілген интерпретаторлы 32 Кб кӛлемді тұрақты жады, 256х192 нүктелі
және 16 түсті қабілеттілігі бар түрлі түсті графикалық дисплей, 8 октавалы
үшканалды дыбысты генератор, сыртынан қосылатын принтерді қосуға
арналған параллельді порт және ішкі жинақтағышты басқаратын бақылағыш
бар.
Мұндай машинаның операциялық жүйесі келесі қасиеттерге ие болуы
керек: талап етілетін жады – 16 Кб кем емес, СР/М сәйкестігі жүйелік
шақырулар деңгейінде, ішкі жинақтағыштағы файл форматы бойынша DOS
сәйкестігі майысқақ магнитті дискілерге негізделген, Бейсик, Си, Фортран
және Лисп тілдерінің трансляторы болу. Сонымен, бұл MSX-DOS атын алған
операциялық жүйе, СР/М үшін жасалған кең бағдарламалық қамтамасыз ету
қажеттілігі еске алды және бір уақытта DOS байланысты сол уақыттағы
жаңа құрылуға хабардар болды.
Достарыңызбен бөлісу: |
