Алматы экономика және статистика академиясы пәннің ОҚУ-Әдістемелік кешені

Мемлекеттік баж

1. 
   Кеден бажы.
   
2. 
   Кеден алымдары.
   
3. 
   Төлемақы.
   
4. 
   Алымдар.
   

Салық Кодексінің 65 бабында салық есебінің ережелері белгіленген, оған сәйкес: Салық төлеушілер салық салу объектілері мен салық салуға байланысты объектілерді Салық Кодексінде белгіленген тәртіп пен шарттар бойынша есептеу әдісімен айқындайды.

Есептеу әдісі түсінігіне Салық Кодексінің 10 бабында мынадай анықтама беріледі — салық есебінің әдісі, оған сәйкес табыстар мен шығыстарды төлеу уақытына қарамастан жұмыстарды орындау, қызметтер көрсету, тауарларды өткізу және мүлікті кіріске алу мақсатымен тиеп жіберу кезінен бастап есептеледі.

Шетел валютасымен жасалатын операция салық салу мақсатында операция (төлем) жасалған күнгі валюта айырбастаудың рыноктық бағамы қолданыла отырып, Қазақстан Республикасының ұлттық валютасы теңгемен қайта есептеледі.

Салық мақсаттары үшін тауар-материалдық қорлар есебі бухгалтерлік есеп жөніндегі ережелерге сәйкес жүргізіледі.

Барлық салықтарға қатысты баспа-бас айырбас операциялар осы операцияларды шот-фактуралармен міндетті түрде ресімдей отырып қолданылатын бағалар бойынша тауарларды (жұмыстарды, қызмет көрсетулерді) өткізу ретінде қарастырылады.

Салық Кодексінің 66 бабында есеп құжаттамасын жасау және сақтау көрсетілген

1. Салық салу объектілері мен салық салуға байланысты объектілерді айқындау үшін, сондай-ақ салық міндеттемелерін есептеу үшін негіз болатын бастапқы құжаттар, бухгалтерлік есептің тіркелімдері және өзге де құжаттар есеп құжаттамасы болып табылады.

2. Есеп құжаттамасы қағазда және (немесе) электрондық көздерде жасалады және осы баптың 3 және 4-тармақтарында көзделген жағдайларды қоспағанда, есеп құжаттамасы жасалған кезеңнен кейінгі салық кезеңінен бастап, осындай құжаттама қатысты болатын әрбір салық түрі немесе басқа да міндетті төлем үшін Салық Кодексінде белгіленген талап қою мерзімі өткенге дейін сақталады.

3. Қызметін жер қойнауын пайдалануға арналған келісім-шарттарға сәйкес жүзеге асыратын салық төлеушілердің есеп құжаттамасы келісім-шарттың қолданылуы аяқталған кезеңнен кейінгі салық кезеңі үшін Салық Кодексінде белгіленген талап қою мерзімі өткенге дейін сақталады.

4. Тіркелген активтердің, соның ішінде қаржы лизингі бойынша берілген (алынған) активтердің құнын растайтын есеп құжаттамасы осындай актив бойынша амортизациялық аударымдар есептелетін соңғы салық кезеңі үшін Салық Кодексінде белгіленген талап қою мерзімі өткенге дейін сақталады. Амортизациялауға жатпайтын тіркелген активтердің құнын растайтын есеп құжаттамасы салық салу мақсатында осындай активтер өткізілген салық кезеңі үшін Салық Кодексінде белгіленген талап қою мерзімі өткенге дейін сақталады.

5. Бастапқы құжаттарды және бухгалтерлік есеп тіркелімдерін салық төлеуші мемлекеттік тілде немесе орыс тілінде жасайды.

Шет тілдерде жасалған жекелеген құжаттар болған кезде салық органы олардың мемлекеттік тілге немесе орыс тіліне аударылуын талап етуге құқылы.

6. Есеп құжаттамасы электрондық көздерде жасалған кезде салық төлеуші мониторинг кезінде және тексеру барысында салық органдарының талап етуі бойынша мұндай құжаттардың қағазға түсірілген көшірмелерін беруге міндетті.

Салық Кодексінің 67 бабында бөлек есеп және оны жүргізу тәртібі көрсетілген

Салық Кодексінде салық салудың әртүрлі шарттары көзделген қызмет түрлерін жүзеге асыратын салық төлеушілер салық салу объектілері мен салық салуға байланысты объектілердің бөлек есебін жүргізуге міндетті.

Салық төлеушілер бөлек есепті бухгалтерлік есеп деректері негізінде есеп-қисапты жүзеге асыру арқылы жүргізеді. Осы есеп-қисаптар әрбір қызмет түрі бойынша (егер жер қойнауын пайдалануға арналған келісім-шартта өзгеше көзделмесе, жер қойнауын пайдаланушылар үшін әрбір кен орны бойынша) бөлек жүргізіледі.

Белгілі бір қызмет түріне жатқызылған барлық кірістер мен шығыстар тиісті есеп құжаттамасымен расталуға тиіс.

Салық Кодексінің 68 бабында салық есептілігі белгіленген

Салық есептілігі дегеніміз салық төлеуші, салық агенті салық органдарына табыс ететін, салық міндеттемелерін есептеу туралы ақпараты бар құжаттама.

Салық есептілігіне осы тармақта көрсетілген мынадай құжаттар, сондай-ақ олардың қосымшалары мен қосымша нысандары кіреді:

салықтың әрбір түрі және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер бойынша, сондай-ақ жинақтаушы зейнетақы қорына міндетті зейнетақы жарналары бойынша салық төлеуші жасайтын салық декларациялары, есеп-қисабы;

резидент емес жеке тұлғаға салынатын жеке табыс салығының болжанған сомасы туралы өтініш;

арнаулы салық режимдерін қолдануға патент алуға өтініштер;

Салық Кодексінің 397 және 531-баптарына сәйкес салық салу объектілері мен салық салуға байланысты объектілерді есепке алуды тіркеу карточкаларын алуға өтініштер;

қосылған құн салығын бюджеттен қайтарып алуға өтініштер;

қосарланған салық салуды болғызбау туралы халықаралық шарттар нормаларын қолдануға берілген өтініштер;

шот-фактуралар тізілімі;

Салық Кодексіне сәйкес электрондық мониторингке жататын, салық төлеушілер табыс ететін құжаттама.

Салық есептілігі — салық төлеушінің, салық агентінің Салық Кодексінде белгіленген тәртіпке сәйкес салық органдарына берілген жазбаша өтініші және (немесе) электрондық құжаты, онда салық салу объектілері мен салық салуға байланысты объектілер туралы, сондай-ақ салық міндеттемелерін есептеу мен салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді есептеу мен төлеуге байланысты басқа да деректер туралы мәліметтер болуға тиіс.

Салық декларациясы мен есеп-қисабында көрсетілуге тиісті белгілі бір деректер болмаған жағдайда, оған уәкілетті мемлекеттік орган белгілеген тиісті қосымшалар табыс етілмейді.


3. Корпоративтік табыс салығына (КТС) жалпы сипаттама

Корпорациялық табыс салығы заңды тұлғалардың табысына салынатын жалпымемлекеттік тікелей салық.

Салық төлеушілер

Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі мен мемлекеттік мекемелерді қоспағанда, Қазақстан Республикасының резидент заңды тұлғалары, сондай-ақ. Қазақстан Республикасында тұрақты мекеме арқылы қызмет жасайтын немесе Қазақстан Республикасындағы көздерден табыс алатын резидент емес заңды тұлғалар.

Салық салу объектісі:

- салық салынатын табыс;

- төлем көзінен салық салынатын табыс;

- Қазақстан Республикасында қызметін тұрақты мекеме арқылы жүзеге асыратын резидент емес заңды тұлғаның таза табысы.

Салық салынатын табыс дегеніміз жылдық жиынтық табыс (ЖЖТ) пен заңға сәйкес алынатын шегерістердің (Ш) айырмасы.
Өз-өзін бақылау сұрақтары:

1. ҚР салық кодексі (СК)

2. Резидент емес жеке тұлғаға салынатын жеке табыс салығы

3. Корпоративтік табыс салығы

1. Салық салынатын табысты анықтау

2.ЖЖТ-қа қосылатын табыстар

3.ЖЖТ-ты түзету

Салық салынатын табыс Салық Кодексінің 79-бабына сәйкес былайша анықталады:

Салық салынатын табыс жылдық жиынтық табыс пен Салық Кодексітің 122-бабына сәйкес жасалған түзетулерді ескере отырып Салық Кодексітің 80-103,105-114-баптарында көзделген шегерімдер арасындағы айырма ретінде айқындалады. Жылдық жиынтық табыс Салық Кодексітің 91 -бабына сәйкес түзетілуге тиіс.

Корпоративтік табыс салығының салық салынатын негізгі объектісі салық салынатын табысы болып табылады, оның деңгейі жылдық табыс жиынтығы мен шегерімнің (тұрақты мекемелер арқылы қызметін жүзеге асырмайтын, резидент еместерді қоспағанда) арасындағы айырмасы арқылы анықтайды:

Салық салынатын табыс – тек салық қатынастарының салық салу объектісі келесі арифметикалық әрекеттер нәтижесінде айырма ретінде анықталады:

СТ = (ЖЖТ - Ш) – Т₉₁ - Т₁₂₂

мұндағы: СТ – салық салынатын табыс;

ЖЖТ – жылдық жиынтық табыс;

Ш – Салық Кодексінің 80-103, 105-114 баптарында белгіленген шегерімдер;

Т₉₁ - Салық Кодексінің 91 бабында көрсетілген табыстар;

Т₁₂₂ - Салық Кодексінің 122 бабында көрсетілген табыстар;

2.ЖЖТ-қа қосылатын табыстар

Салық Кодексінің 80-бабында жылдық жиынтық табыс, оған кіретін табыстар берілген

Резидент заңды тұлғаның жылдық жиынтық табысы салық кезеңі ішінде Қазақстан Республикасы мен одан тыс жерлерден алынуға тиіс (алынған) табыстардан тұрады.

Қазақстан Республикасында қызметін тұрақты мекеме арқылы жүзеге асыратын резидент емес заңды тұлғаның жылдық жиынтық табысы Салық Кодексінің 184-бабына сәйкес анықталады.

Жылдық жиынтық табыста салық төлеуші табыстарының барлық түрлері, соның ішінде:

1. 
   тауарларды (жұмыстарды, қызметтер көрсетуді) өткізуден түсетін табыс;
   
2. 
   үйлерді, ғимараттарды, құрылыстарды, сондай-ақ амортизациялауға жатпайтын активтерді өткізу кезіндегі құн өсімінен түсетін табыс;
   
3. 
   міндеттемелерді есептен шығарудан түсетін табыстар;
   
4. 
   күмәнді міндеттемелер бойынша түсетін табыстар;
   
5. 
   мүлікті жалға беруден түсетін табыстар;
   
6. 
   Қазақстан Республикасының заңдарымен провизиялар жасауға рұқсат етілген банктер мен банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдар жасаған провизиялардың мөлшерін азайтудан түсетін табыстар;
   
7. 
   борышты талап етуді басқаға беруден түсетін табыстар;
   
8. 
   кәсіпкерлік қызметті шектеуге немесе тоқтатуға келісім үшін алынған табыстар;
   
9. 
   шығып қалған тіркелген активтер құнының ішкі топтың құн балансынан асып түсуінен алынатын табыстар;
   
10. 
    кен орындарын игеру зардаптарын жою жөніндегі нақты шығыстар сомасынан кен орындарын игеру зардаптарын жою қорына аударылған соманың асып түсуінен алынатын табыстар;
    
11. 
    ортақ үлестік меншіктен түсетін табысты бөлу кезінде алынатын табыстар;
    
12. 
    бұрын негізсіз ұсталып, бюджеттен қайтарылған айыппұлдардан басқа, борышкерге салынған немесе ол мойындаған айыппұлдар, өсімпұлдар және санкциялардың басқа да түрлері, егер осы сомалар бұрын шегеріп тасталмаған болса;
    
13. 
    бұрын жүргізілген шегерімдер бойынша алынған өтемақылар;
    
14. 
    өтеусіз алынған мүлік, орындалған жұмыстар, көрсетілген қызметтер;
    
15. 
    дивидендтер;
    
16. 
    сыйақылар;
    
17. 
    бағамдық оң айырма;
    
18. 
    ұтыстар;
    
19. 
    роялти;
    
20. 
    әлеуметтік сала объектілерін пайдалану кезінде алынған табыстардың шығыстардан артығы қамтылады.
    

Егер Қазақстан Республикасының трансферттік бағаларды қолдану кезінде мемлекеттік бақылау жасау мәселелері жөніндегі заңдарында өзгеше көзделмесе, қосылған құн салығы мен акцизді қоспағанда, өткізілген тауарлардың, орындалған жүмыстардың, көрсетілген қызметтердің құны тауарларды (жұмыстарды, қызмет көрсетулерді) өткізуден түскен табыс болып табылады.

Тауарларды (жұмыстарды, қызмет көрсетулерді) өткізуден түскен табыс:

1. 
   тауарлар толық немесе ішінара қайтарылған;
   
2. 
   мәміле шарттары өзгерген;
   
3. 
   өткізілген тауарлар (жұмыстар, қызмет көрсетулер) үшін келісілген өтемдер өзгерген;
   
4. 
   теңгемен төлеген кезде өткізілген тауарлардың (жұмыстардың, қызмет көрсетулердің) құнындағы айырма алынған жағдайларда түзетілуге тиіс.
   

Үйлерді, ғимараттарды, құрылыстарды, сондай-ақ амортизациялауға жатпайтын активтерді өткізу кезіндегі құн өсімінен түсетін табыс (82-бап)

1. Құн өсімінен түсетін табыс үйлерді, ғимараттарды, құрылыстарды, сондай-ақ амортизациялауға жатпайтын басқа да активтерді өткізу кезінде құралады. Амортизациялауға жатпайтын активтерге:

1. 
   жер учаскелері;
   
2. 
   құрылысы аяқталмаған объектілер;
   
3. 
   орнатылмаған жабдық;
   
4. 
   салық төлеуші тауарларды өндіруде, жұмыстарды орындауда, қызметтер көрсетуде пайдаланбайтын негізгі құралдар мен материалдық емес активтер;
   
5. 
   бағалы қағаздар;
   
6. 
   кез келген ұйымдық-құқықтық нысандағы заңды тұлғаға қатысу үлесі;
   
7. 
   Қазақстан Республикасының 2010 жылғы 1 қаңтарға дейін қолданылған салық заңдарына сәйкес бұрын құны толық шегерімге жатқызылған негізгі құралдар;
   

2. Осы баптың 3 және 4-тармақтарында көзделген жағдайларды қоспағанда, өсім аталған активтерді сату құны мен олардың баланстық құнының арасындағы айырма ретінде айқындалады.

Активтер өткізілген айдың бірінші күнінде бухгалтерлік баланста көрсетілген құны олардың баланстық құны болып табылады.

3. Кәсіпкерлік қызметте пайдаланылатын үйлерді, ғимараттарды, құрылыстарды өткізу кезінде құн өсімі (залал) өткізу құны мен салық есебінде айқындалатын қалдық құнның арасындағы айырма ретінде айқындалады.

4. Бағалы қағаздарды өткізу кезіндегі құн өсімі мыналар:

борыштық бағалы қағаздарды қоспағанда, бағалы қағаздар бойынша өткізу құны мен иемденіп алу құны арасындағы оң айырма;

борыштық бағалы қағаздар бойынша - өткізу күніндегі дисконт амортизациясы және (немесе) сыйлықақы ескерілген, өткізу құны мен иемденіп алу құны арасындағы купон есепке алынбаған оң айырма.

Міндеттемелерді есептен шығарудан түсетін табыстар (83-бап)

Міндеттемелерді есептен шығарудан түсетін табыстарға:

1) салық төлеушінің міндеттемелерін оның кредиторының есептен шығаруы;

2) Салық Кодексіке сәйкес күмәнді деп танылған міндеттемелерді қоспағанда, Қазақстан Республикасының заң актілерінде белгіленген талап қою мерзімінің өтуіне байланысты міндеттемелерді есептен шығару;

3) сот шешімі бойынша міндеттемелерді есептен шығару жатады.

Міндеттемелерді есептен шығару нәтижесінде алынған табыс сомасы есептен шығарылған кредиторлық берешек сомасына тең болады.

Күмәнді міндеттемелер бойынша түсетін табыстар (84-бап)

Иемденіп алынған тауарлар (жұмыстар, қызмет көрсетулер) бойынша, сондай-ақ қызметкерлерге есептелген табыстар мен Салық Кодексітің 149-бабының 2-тармағына сәйкес айқындалатын басқа да төлемдер бойынша туындаған және туындаған кезінен бастап үш жыл ішінде қанағаттандырылмаған міндеттемелер күмәнді деп танылады және кредиторлық берешек туындаған кезде қабылданған ставка бойынша бюджетпен өзара есеп айырысуда қалпына келтірілуге тиіс қосылған құн салығын қоспағанда; салық төлеушінің жылдық жиынтық табысына қосылуға тиіс.

Банктер жасаған провизиялардың мөлшерін азайтудан түсетін табыстар (85-бап)

Борышкер банктің және банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымның талабын орындаған кезде бұрын шегерімдерге жатқызылған провизиялар сомалары жасалған провизиялардың мөлшерін азайтудан түсетін табыстар деп танылады. Бұ.л ретте, борышкер орындаған талап сомасына барабар мөлшердегі провизиялар сомасы табысқа енгізіледі. Сондай-ақ цессия шартын жасасу жолымен жол беру туралы шарт, новация шарты, талап құқығын басқаға қайта беру негізінде және (немесе) Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген өзге де негіздерде борышкерге талаптар мөлшерін азайту кезінде бұрын шегерімдерге жатқызылған провизиялар сомасы да табыстар деп танылады. Сонымен қатар талаптарды қайта сыныптау кезінде бұрын шегерімдерге жатқызылған провизиялардың азайтылған сомасы табыстар деп танылады.

Борышты талап етуді басқаға беруден түсетін табыстар (86-бап)

Салық төлеушінің негізгі борышты талап етуі бойынша борышкер төлейтін сома, ол негізгі борыштан тыстөлейтін соманы қоса және салық төлеушінің борышты иемденіп алу құны арасындағы оң айырма түрінде айқындалатын табыстары борышты талап етуді басқаға беруден түсетін табыстар болып табылады.

ІІІығып қалған тіркелген активтер құнының ішкі топтың құн балансынан асып түсуінен алынатын табыстар (87-бап)

Егер ішкі топтың шығып қалған тіркелген активтерінің құны салық кезеңінің басында ішкі топтың құн балансынан асып түссе, салық кезеңінде келіп түскен тіркелген активтер құны есепке алына отырып, артық мөлшері жылдық жиынтық табысқа енгізілуге тиіс. Осы ішкі топтың құн балансы салық кезеңінің аяғына қарай нөлге тең болады.

Кен орындарын игеру салдарын жою жөніндегі нақты шығыстар сомасынан кен орындарын игеру салдарын жою қорына аударымдар сомасының асып тусуінен алынатын табыстар (88-бап)

Егер кен орындарын игеру салдарын жою жөніндегі нақты шығыстар аталған қорға жасалған аударымдардан төмен болса, айырма жер қойнауын пайдаланушының жылдық жиынтық табысына енгізілуге тиіс.

Егер жер қойнауын пайдаланушы тиісті мемлекеттік уәкілетті орган бекіткен кен орындарын игеру салдарын жою бағдарламасында көзделген кезеңде кен орындарын игеру салдарын жою жөніндегі жұмысты жүргізбеген жағдайда, шегерімдерге жатқызылған, кен орындарын игеру салдарын жою қорына (резервтік қор) аударымдар сомалары олар жүргізілуге тиіс салық кезеңінің жылдық жиынтық табысына енгізілуге тиіс.

Бұрын жасалған шегерімдер бойынша алынған өтемдер (89-бап)

Бұрын жасалған шегерімдер бойынша өтем түрінде алынған кірістерге:

1. 
   бұрын шегерімдерге жатқызылған және кейінгі салық кезеңдерінде өтелген күмәнді деп танылған талаптардың сомалары;
   
2. 
   мемлекеттік бюджет қаражатынан шығындарды (шығыстарды) жабуға арнап алынған сомалар;
   
3. 
   бұрын шегерімдерге жатқызылған шығыстарды (залалдарды) өтеу бойынша алынған басқа да өтемдер жатады.
   

Сақтандыру ұйымының сақтанушыға жинақтаушы емес сақтандыру шартының әрекеті аяқталғаннан кейін немесе оны мерзімінен бұрын тоқтатқан жағдайда қайтаруға тиіс (қайтарылатын) және сақтанушы бұрын шегерімге жатқызған сақтандыру сыйақыларының сомасы олар шегерімге жатқызылған салық кезеңінің жылдық жиынтық табысына жатқызылады, сақтандырушы уәкілетті мемлекеттік орган белгілеген тәртіп пен нысанда өзінің тіркелген жері бойынша салық органдарын кірістің пайда болуы туралы міндетті түрде хабардар етеді.

Өтеусіз алынған мүлік (90-бап)

Егер осы бапта өзгеше көзделмесе, салық төлеуші өтеусіз алған кез келген мүлік, сондай-ақ жұмыстар мен қызмет көрсетулер оның табысы болып табылады.

Мыналар:

1) жарғылық капиталға салым ретінде алынған мүлік;

2) мемлекеттік бюджет қаражатынан алынған субсидиялар табыс ретінде қаралмайды.

Қызметін тұрақты мекеме арқылы жүзеге асыратын резидент емес заңды түлғаның салық салынатын табысын анықтау ерекшеліктері (184-бап)

1. 
   Қазақстан Республикасында тұрақты мекеме арқылы қызметін жүзеге асыратын резидент емес заңды түлғаның салық салынатын табысын анықтау, корпорациялық табыс салығын есептеу мен төлеу тәртібі осы баптың және Салық Кодексінің 79-135-баптарының ережелеріне сәйкес жүргізіледі.
   
2. 
   Резидент емес заңды тұлғаның табыстарына тұрақты мекеменің қызметіне байланысты табыстардың барлық түрлері жатады.
   
3. 
   Егер резидент емес заңды тұлға тұрақты мекеме арқылы жүзеге асырылатын қызметіне ұқсас немесе сондай қызметті Қазақстан Республикасында жүзеге асыратын болса, осындай қызметтен түскен табыстар тұрақты мекеме арқылы жүзеге асырылатын қызметтен түсетін табыстарға жатады.
   
4. 
   Салық Кодексіне сәйкес шегерімге жатқызылмайтын шығыстарды қоспағанда, Қазақстан Республикасында тұрақты мекеме арқылы жүзеге асырылатын қызметтен табыстар алуға тікелей байланысты шығыстар Қазақстан Республикасында немесе одан тыс жерлерде жасалғанына қарамастан шегерімге жатады.
   
5. 
   Резидент емес заңды түлғаның тұрақты мекемеге:
   

1. 
   осы резидент емес заңды тұлғаның меншігін немесе санаткерлік меншігін пайдаланғаны немесе пайдалану құқығын бергені үшін төленетін роялти, қаламақылар, алымдар және басқа да төлемдер;
   

1. 
   қызмет көрсеткені үшін алынатын комиссиялық табыстар;
   
2. 
   осы резидент емес заңды тұлға берген заемдар бойынша сыйақылар;
   

2. 
   резидент емес заңды тұлғаның Қазақстан Республикасындағы қызметінен табыстар алуымен байланысты емес шығыстар;
   

6) резидент емес заңды тұлғаның Қазақстан Республикасының аумағынан тыс жерлерде шеккен басқару және жалпы әкімшілік шығыстары ретінде ұсынылған соманы тұрақты мекемеден шегерімгежатқызуға құқығы жоқ.

Жылдық жиынтық табыс Салық Кодексіне сәйкес былайша түзетіледі (122-бап):

Салық төлеушілердің жылдық жиынтық табысынан:

1)Қазақстан Республикасындағы төлем көзінен бұрын салық салынған, Қазақстан Республикасының резидент заңды тұлғасынан алынған дивидендтер;

2)эмитент өз акцияларын орналастыру кезінде алған олардың құнының номиналдық құнынан асып кетуі және өз акцияларын өткізу кезіндегі құн өсімі;

3)қор биржасының"А" және "В" ресми тізімдерінде өткізу күнінде тұрған акциялар мен облигацияларды өткізу кезінде құн өсімінен алынған табыс;

4)мемлекеттік бағалы қағаздармен және агенттік облигацияларымен жасалған операциялардан түскен табыстар;

5)табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайлар туындаған ретте ізгілік көмек түрінде алынған және мақсатты түрде пайдаланылған мүліктің құны;

6)мемлекеттік кәсіпорынның Қазақстан Республикасы Үкіметінің шешімі негізінде мемлекеттік органнан немесе мемлекеттік кәсіпорыннан өтеусіз негізде алған негізгі құрал-жабдықтарының құны;

7)Қазақстан Республикасының зейнетақымен қамсыздандыру туралы заңдарына сәйкес алынған және жеке зейнетақы шоттарына жіберілген инвестициялық табыстар алып тасталуға тиіс.

Активтерді бағалаудың салық төлеуші осының алдындағы салық кезеңінде қолданған әдісінен өзге әдіске ауысқан кезде салық төлеушінің жылдық жиынтық табысы бағалаудың жаңа әдісін қолдану нәтижесінде алынған оң айырма сомасына ұлғайтылуға және теріс айырма сомасына азайтылуға тиіс.

Активтерді бағалаудың өзге әдісіне ауысуды салық төлеуші салық органына жазбаша хабарлап, салық кезеңінің басынан бастап жүргізеді.

1. 
   ЖЖТ-қа қосылатын табыстар есебі
   
2. 
   Күмәнді міндеттемелер бойынша түсетін табыстар есебі
   
3. 
   Жылдық жиынтық табыс
   

1. Шегерімдерге жатқызылатын шығындар туралы түсінік шығындарды шегерімдерге жатқызу тәртібі.

2. ЖЖТ-тан шегерімдерге жатпайтын шығындар
1. Шегерімдерге жатқызылатын шығындар туралы түсінік шығындарды шегерімдерге жатқызу тәртібі.

Салық Кодексіне сәйкес (92-бап. Шегерімдер) шегерімге жатпайтын шығыстарды қоспағанда, салық төлеушінің жылдық жиынтық табыс алуымен байланысты шығыстары салық салынатын табысты анықтау кезінде шегерілуге тиіс.

Салық Кодексінде шығыстарды нормалар шегінде шегерімдерге жатқызу жағдайлары айқындалған.

Шегерімдерді жылдық жиынтық табысты алуға байланысты шығыстарды растайтын құжаттары болған кезде салық төлеуші жүргізеді. Бұл шығыстар болашақтағы кезеңдердің шығыстарын қоспағанда, олар нақты жүргізілген салық кезеңінде шегерілуге жатады. Болашақтағы кезеңдердің шығыстары қай салық кезеңіне қатысты болса, сол кезеңде шегерілуге тиіс.

Табиғи монополистер шеккен залалдар Қазақстан Республикасының заңдарында белгілеген нормалар шегінде шегерілуге жатады.

Егер шығыстардың бірнеше баптарында белгілі бір шығындар көзделсе, салық салынатын кірісті есептеу кезінде көрсетілген шығындар тек бір рет шегеріледі.

Мемлекеттік бюджетке енгізілуге тиістілерін қоспағанда, жылдық жиынтық табыс табуға байланысты салынған немесе танылған айыппұлдар, өсімпұлдар, тұрақсыздық айыбы шегеріп тасталуға тиіс.

Шегерімдер есептеу әдісі бойынша танылады, оған сәйкес жұмыстар орындалғанда, қызметтер көрсетілгенде тауарлар жөнелтілгенде оларды сату мақсатында және мүліктерді кіріске алғанда табыстар мен шығындар төлем уақытына байланыссыз есепке алынады.

Табыс алумен байланысты құжаттармен расталған шығындар ЖЖТ – тан шегерімдерге жатады, сондықтан егер салық төлеуші мысалы, ЖЖТ алумен байланысты өнім өндіру кезінде материалдардың нормадан артық шығыны болғанын дәлелдейтін болса онда бұндай шығындар шегерімдерге Салық Кодексінің 104 бабының 1 тармағы (жылдық жиынтық табыс алуға байланысты емес шығыстар шегерімдерге жатпайды) бойынша жатқызылуы қажет.

Шығындарды шегерімдерге жатқызу олар нақты орын алған салық кезеңінде болашақ кезеңдер шығындарынан басқа орындалады. Яғни бір операция бойынша шығындар мен табыстар бір мезгілде табылады және мұндай резервтерді құру 5 БЕС талаптарына сәйкес орындалады.

Шегерімдерге жатқызылатын шығындарды сәйкесінше есепті ұйымдастырып шартты түрде келесі топтарға бөлуге болады:

І. Салық салынатын табысты анықтаған кезде толығымен шегерімдерге жатқызылатын шығындар:

• 
  іс-сапар шығындары;
  
• 
  еңбек ақы бойынша шығындар;
  
• 
  7 БЕС сәйкес ТМҚ өзіндік құнына қосылатын шығындар (Салық Кодексінің 65 бабының 3 тармағы (Салық мақсаттары үшін тауар-материалдық қорлар есебі бухгалтерлік есеп жөніндегі ережелерге сәйкес жүргізіледі);
  
• 
  уақытша еңбекке жарамсыздық күндеріне төлем ақы және жүктілік және жәрдем ақы төлемдеріне шығындар;
  
• 
  бюджетке енгізілуге жататындардан басқа айыппұлдар, өсімпұлдар, тұрақсыздық айыппұлдары;
  
• 
  болашақ кезеңдер шығындары (басылымдарға жазылу, сақтандыру полистері және т.с.с.);
  
• 
  міндеттік күнтізбелік, қосымша және төтенше салымдар сомалары (ұжымыдық кепілдік беру жүйесінің қатысушы банктері үшін) және басқа табыс алумен байланысты және құжаттармен расталған сомалар.
  

• 
  іссапарлық шығындар (тәкліктік ақы);
  
• 
  табиғи монополистердің жоғалтулары;
  
• 
  өкілдік шығындар;
  
• 
  алынған несиелер, займдар, қаржылық лизингтер бойынша сыйақылар;
  
• 
  депозиттер бойынша сыйақылар;
  
• 
  төленген күдікті міндеттемелер;
  
• 
  төленуге тиісті (төленген) сақтандыру сыйақылары;
  
• 
  қызметкердің денсаулығына келтірілген зиянның өтемін төлеуге шығындар;
  
• 
  теріс бағам айырмасы;
  
• 
  салықтар (әлеуметтік, көлік салығы, мүлік салығы және т.б.);
  
• 
  қалыпты еңбек жағдайын және техника қауіпсіздігін қамтамасыз ету бойынша шығындар;
  
• 
  фирманың ЖЖТ алу мақсатында пайдаланатын жеке мүліктер үшін компенсациялық (орнын толтыру) төлемдері;
  
• 
  орындалған негізгі құралдарды жөндеу құны;
  
• 
  негізгі құралдар және материалды емес активтердың амортизация сомалары;
  
• 
  жер қойнауын пайдаланушының жасаған шығындар топтарына амортизациялық аударымдар сомалары (геологиялық зерттеу, барлау, дайындық жұмыстары, қол қойылатын бонус, коммерциялық табу сомалары және т.с.с.);
  
• 
  жер қойнауын пайдаланушылардың қазақстандық кадрларды оқыту шығындары;
  
• 
  жер қойнауын пайдаланушылардың әлеуметтік саланы дамыту шығындары;
  
• 
  100 АЕК (айлық есептік көрсеткіш) төмен ішкі топ балансының құны;
  
• 
  күдікті талаптар;
  
• 
  нақты орындалған бөлімдегі ұзақ мерзімді келісім-шарт бойынша шығындар.
  

Салық Кодексінің 104-бабына сәйкес шегерімге жатпайтын шығыстар мыналар:

1. 
   жылдық жиынтық табыс алуға байланысты емес шығыстар;
   
2. 
   құрылысқа және тіркелген активтерді иемденіп алуға жұмсалған шығыстар мен күрделі сипаттағы басқа да шығыстар;
   
3. 
   мемлекеттік бюджетке енгізуге жататын (енгізілген) айыппұлдар мен өсімпұлдар;
   
4. 
   шегерімдерге жатқызудың Салық Кодексімен белгіленген нормасынан асып түсетін жылдық жиынтық табыс алуға байланысты шығыстар;
   
5. 
   Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілерінде белгіленген нормадан артық төленуге тиіс (төленген) бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер сомасы;
   
6. 
   кәсіпкерлік қызметте пайдаланылмайтын объектілерді салу, пайдалану мен күтіп ұстау жөніндегі шығыстар;
   
7. 
   салық төлеушінің өтеусіз негізде берген мүлкінің, орындаған жұмыстарының, көрсеткен қызметтерінің құны шегерімге жатпайды.
   

Салық Кодексінің 104 бабының 7 тармағын енгізумен бірқатар мәселелер туындайды, бұл мүліктің объектиыті бағалануы. Ол Салық Кодексінің 76 бабына сәйкес салық органдарымен шығындар және табыстарды жанама бағалау әдістерімен бағалануы қажет, егер салық төлеуші инспекторлар есептеулеріне келіспесе тәуелсіз бағалаушымен бағалануына болады.

Жекелеген жағдайларда салық салу объектілерін анықтау тәртібі (76-бап.)

1. Есеп жүргізу тәртібі бұзылған жағдайда, дүлей күштің салдарынан есеп құжаттамалары жоғалған немесе жойылған кезде салық қызметі органдары салық салу объектілері мен салық салуға байланысты объектілерді жанама әдістер (активтер, міндеттемелер, айналымдар, шығындар, шығыстар) негізінде айқындайды.

1-1. Салық агенті қызметкердің толық жұмыс күні үшін табысын Қазақстан Республикасының тиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы заңында белгіленген жалақының ең төменгі мөлшерінен төмен мөлшерде есептеген жағдайда, салық органдары әлеуметтік салық салу объектісін ең төменгі жалақының аталған мөлшеріне қарай белгілейді.

2. 
   Егер жеке тұлға өзінің тұтынуына, соның ішінде мүлік сатып алуына жұмсаған шығыстарына сәйкес келмейтін табысты көрсетсе, салық органдары өткен кезеңдердің табыстарын есептей отырып, олардың жасаған шығыстары негізінде табысы мен салығын айқындайды.
   
3. 
   Басқа да тұлғалар мен органдар аталған табысты алудың заңдылығына талас тудырған жағдайларда да, табысқа салық салынуға тиіс.
   
4. 
   Егер сот шешімі бойынша табыс Қазақстан Республикасының заң актілерінде көзделген жағдайларда бюджетке алып қоюға жатса, аталған табыс оған төленген салық сомасы шегеріле отырып алынады.
   

Өз-өзін бақылау сұрақтары:

2. ЖЖТ-тан шегерімдерге жататын шығындар есебі

3. ЖЖТ-тан шегерімдерге жатпайтын шығындар есебі