Алиева Сабахат Қазақстан тарихы 8 сынып

Сабақтың мақсаты:

• Оқушыларды ұйғырлар мен дүнгендердің Қазақстан аумағына қоныс аудару тарихымен таныстырып, қоныс аударудың себептері олардың шаруашылық өміріндегі өзгерістер мен тұрмыс жағдайын әңгімелеу.
• Қайырымдылыққа, ұлтжандылыққа,, басқа халықтардың тарихына құрметпен қарауға тәрбиелеу.
• Логикалық ойлауды, сөйлеу мәдениетін және өз көзқарасын дәлелдеу үшін фактілерді пайдалану біліктілігін дамыту;

• Оқушылармен сәлемдесу, түгелдеу.
• Оқушылардың назарын сабаққа аудару.

• Сабақтың түрі: : Аралас сабақ
• Сабақтың әдісі: Әңгімелеу, сұрақ-жауап, көрнекілікпен
• жұмыс, түсіндіру, топтастыру
• Пәнаралық байланыс: өзбек әдебиеті, құқық,
• қазақ тілі, сызу
• Сабақ әдісі: шағын лекция, топтық жұмыс,
• сұрақ-жауап, талдау.
• Сабақтың көрнекілігі: Интерактивты тақта, компьютер,
• слайдтар, карта, сызбалар,
• видеороликлар, буклеттер, стикер. Күтілетін нәтиже: сабақты толық меңгерту.

• "Шын білім әрдайым ақиқат
• анық болатын білім"

• Сынып сүреттер арқылы 2 топқа бөлінеді:
• " Татулық " " Бірлік "

• «Білім минуты»

• әдісі арқылы топтар үй тапсырмасын
• бір-біріне сұрақ-жауап арқылы пысықтайды

• Үйге тарсырма: Қазақстандағы 1867-1868
• және 1886-1891 жылдардағы
• қабылданған реформалар.

• 1867-1868 жылғы уақытша ереже бойынша қазақ жерінде
• неше генерал-губернаторлық құрылды? Картадан көрсет

• Картамен жұмыс

• 1886-1891 жылғы уақытша ереже бойынша қазақ жерінде
• неше генерал-губернаторлық құрылды? Картадан көрсет

• 02.03.2016 жыл
• Тақырып:Ұйғырлар мен дүнгендердің
• Жетісуға қоныс аударуы

• Шоқанның шын есімі:

• Елбасының 2016 жылға
• арналған жолдауы
• қалай аталды?

• Бөкей ордасындағы
• шаруалар көтерілісінің
• болған уақыты:

• ҚР Президенттігіне
• соңғы рет сайлау
• қашан өткізілді?

• ҚР «Тіл» және «Білім»
• туралы заңдары
• қашан қабылданды

• Ғажайып алаң

• Абылайдың хандық
• билікті басқарған
• уақыты

• Екі жүзді саясат
• ұстанған хан

• Кіші жүзді Патшалы
• Ресей құрамына
• қосқан хан

• “Қазақтармен жоңғарлар
• арасындағы Аңырақай
• шайқасы өтті ”

• Қазақстан тарихындағы белгілі оқиғалардың бірі:

• Ұйғырлар мен дүнгендердің Жетісу өлкесіне қоныс аударуы.

• Маңызды оқиғалар

• 1864 жылы

• Ұйғырлар мен дүнгендер бірігіп, Қытайдың зорлық-
• зомбылығына қарсы көтеріліп, жеңіске жетеді. Сөйтіп
• Тараншы ( Құлжа ) сұлтандығы құрылады.

• Осы сұлтандық Жетісу жеріне қыр көрсете бастайды.
• Бұл қауіпті жою үшін Жетісу генерал- губернаторы Колпаковский Құлжаға басып кіреді.

• 1871 жылы

• Құлжа Жетісудың бір уезі ретінде 1881 жылға дейін бағынышты болды.

• Патша өкіметінің бастамасы бойынша ұйғырлар мен дүнгендер Жетісу жеріне қоныс аудара бастады.

• 1881 жылғы екі ел арасында жасалған Петербург келісімі
• бойынша Ұйғырлар мен дүнгендер қай елдің қол астында болғысы келетіні туралы 1 жыл
• ішінде өздері нақты шешім қабылдауға құқықты болды.

• Бұл шартты пайдаланған ұйғырлар мен
• дүнгендердің бір бөлігі 1881 жылдан бастап Жетісу
• жеріне өз еріктерімен қоныс аударды. Себебі қытайлар
• ұйғырлар мен дүнгендерге қысым жасап, мазаларын кетірді.
• Дүнгендердің қоныс аударуы 1877 ж желтоқсанда болып,
• сол жылы Қытай жазалаушыларынан қашқан Бый Янь Ху
• бастаған 4 мың дүнген Жетісуға келді

• 1881-1884 жылдары

• 45 мың ұйғыр,
• 5 мың дүнген қоныс аударды

• 1897 жылғы жалпы
• санақ бойынша

• ұйғырлар - 56 мың,
• дүнгендер - 14136 адамға көбейді.

• 1907 жылы

• ұйғырлар - 64 мың,
• дүнгендер - 20 мың

• Қоныс аударушылар саны:

• Ұйғырлар мен дүнгендерді Қазақстан мен
• Орта Азияға қоныстандыру арқылы патша өкіметі екі
• түрлі мақсат көздеді:

• Қытайдың Құлжа өңіріндегі экономикалық базасын осалдата түспек болды.
• 2. Әскери-саяси жағдай шиеленісіп кеткен жағдайда оларды Қытайға қарсы әскери күш ретінде пайдалану.

• Ұйғырлар мен дүнгендерге

• 20-25 десятина жер берілсе

• Қоныс аударушы орыс
• шаруаларының әрбір ер азаматына

• ереже бойынша 10 десятина жер
• беру керек болатын, бірақ 3 десятинадан
• ғана жер берілген

• Ұйғыр, дүнген егіншілеріне
• қосымша күшті талап ететін
• қолмен суландырылатын жерлер берілді.

• Жетісу өңірінің шұрайлы,
• топырағы құнарлы жерлері берілді

• Ұйғырлар негізінен көкөніс, дәнді- дақылдар өсірумен айналысты
• - Мақта, жібек құртын өсіруменде айналысты
• Суармалы жер шаруашылығын, жер өңдеуді жақсы меңгерген.
• Қолөнер кәсіпшіліктері де дамыды
• Мал шаруашылығы қосалқы кәсіп сипатында болды. Малды көлік не жұмыс күші ретінде ұстады
• Алыпсатарлықты да кәсіп етті. Верныйдан Ташкентке тауар алып барып сатты.

• Ұйғырлардың шаруашылығы

• Орыстар ұйғырларды “ Таранчи ” деп атаған.
• Ол жер жыртушы, диқан деген мағына береді.

• Атақты бай ұйғыр Вали Ахун Юлдашев болып,
• оның бір өзі 10 мың десятинаға дейін жерді
• жалға алатын.
• В.А.Юлдашев өз қаражатына Ұлыбританиядан
• алдыртқан кемесін Іле өзеніне алғашқылардың
• бірі болып жүргізді.

• Қоныс аударушы дүнгендердің алғашқы толқынын
• Бый Янь Ху басқарды.

• Қазіргі Алматы
• облысында 6 ұйғыр
• болысы ұйымдастырылды

• Жаркент

• Ақкент

• Қарасу

• Қорамса

• Малыбай

• Ақсу-шарын

• Дүнгендердің кәсіпшілігі:

• Кәсібі егіншілік, бау-бақша өсіру, ұсақ-түйек сауда жасау
• ХХ ғасырдың 80 жылдарынан бастап Жетісуда алғашқылардың бірі болып күріш еге бастады.
• Мал өсіру қосалқы сипат алды.Жүк тасу кәсібімен айналысу үшін жылқы мен өгіз ұстады.
• Қамыстан ши тоқыды
• Сынған ыдыстарды құрсаулап жөндеуді кәсіп етті.

• “.... Іле өлкесінің тұрғындарына олардың қазіргі
• тұрып жатқан жерлерінде Қытайдың қол астында
• қала беруіне де, Ресейдің жеріне өтіп, оның қарамағына
• өтуіне де ерік беріледі. Ресейге қоныс аударғысы
• келетіндер бір жыл ішінде ойланып шешім қабылдауы
• тиіс...”
• 1881 жылғы 24 ақпандағы Санкт-Петербург бейбіт келісім шартынан
• Қазақстан тарихы Халықтар мен мәдениеттер Алматы 2000ж 220 бет

• Құжаттар сөйлейді:

• Ұйғырлар

• Қытайдың батысын, Қазақстан мен Орта Азия аймағын мекендейтін түркі тілдес отырықшы халық

• Дүнгендер

• Мұсылман дінін ұстанатын қытай
• тілдес халық . Тілдері қытай
• тіліне жақын

• Дүнгендердің ғажайып ертегілері бар. Ертегілер мен аңыз
• әңгіме айтушылар “фофуди” деп аталды.

• Ұйғырлар мен дүнгендердің рухани мәдениетін зерттеумен
• кезінде Ш.Уәлиханов, Н.М.Пржевальский, В.И. Роборовский
• және басқалары айналысты. Олар бұл халықтардың тарихы,
• этнографиясы, мәдениеті жөнінде бай мағлұматтар қалдырды.

• Ұйғыр ақындарының шығармаларында 1916 жылғы
• оқиғалар да өз көрінісін тапты. Ол кезде ұйғырлардың
• да ер азаматтары майдан тылында жұмыс істеу үшін
• әскер қатарына шақырылған болатын.

• Ұйғырлар мен дүнгендердің рухани мәдениеті

• Ауыз әдебиетінің тамаша ескерткіштеріне,
• дүниежүзілік мәдениет қорына жататын
• “ Он екі мұқам ” осы халықтың рухани ғажайып
• төл туындылары. Мусса бен Айса Сайрамидің бұл
• еңбегі мәңгі есте қаларлық шығарма.Осы кітап
• 1905 ж Қазақстанда басып шығарылды

• Бейнеролик

• Қазақстан - көпұлтты мемлекет

• ҚР -ң конституциясы 14 бап 2 тармағы

• “ Тегіне, әлеуметтік , лауазымдық
• және мүліктік жағдайына,
• жынысына нәсіліне, ұлтына,
• тіліне, дінге көзқарасына,
• нанымына, тұрғылықты
• жеріне байланысты ешкімді
• ешқандай кемсітуге болмайды.”

• Елдегі биліктің әр бұтағынан да өзге ұлт
• өкілдерін кездестіруге болады. Конституция
• бойынша Парламент мәжілісіне 9 депутат
• Қазақстан Халқы Ассамблеясының
• атынан сайланады.

• ҚР -ң конституциясы 51 бап 1 тармағы

• Тәуелсіздігіміздің 25-ші жылына аттаған еліміздің бүгінгі жетістігі ол бір ғана бірліктің, татулықтың, ынтымақтастықтың арқасында болды. Осы бірлікпен татулықтың арқасында Қазақстанымызды бүкіл
• дүние жүзі әйгілі халық, әйгілі мемлекет ретінде тән алып,
• «Шығыстың барыстары» деп жүретін мемлекеттер қатарына
• қосылдық. Бүгінде елдегі татулықтың берік тірегіне айналған
• мызғымас институт Қазақстан Халқы Ассамблеясы
• табысты жұмыс істеп келеді. Тілі басқа болса да тілегі бір,
• жүзі басқа болса да жүрегі бір жүз отыздан аса ұлт үшін бір ғана мүдде –достық болса, олардың ортақ арманын
• бір ғана Отан орындайды. Ол Тәуелсіз Қазақстан дея отырып өз сөзімді өлең жолдарымен аяқтаймін:
• Бір ата бір ананың түлегіміз
• Бір болсын қайда жүрсек тілегіміз
• Бірлік барда тірлік бар деген бабам
• Бірлік деп, бірге соқсын жүрегіміз!

• Жаңа сөздер:
• Десятина –(1,09 гек. тең жер көлемі)
• Тараншы - жер жиртушы, диқан
• Конституция –(лот.constitutio)-заң,
• құрылу
• Ассамблея –(фр. assamblee)-мәжіліс,
• жиналыс

Тараншы деп ұйғырларды кімдер атады?

• Дүниежүзілік мәдениет қорына жататын ауыз әдебиетінің тамаша ескерткіші ?

• Ойлан тап

• 1881 жылы Патшалы Ресей мен Қытай арасында жасалған келісім қалай аталды?

• Жаңа сабақты бекіту

• орыстар

• Он екі мұқам

• Петербург

Мына тұлғалар ұйғырлар мен дүнгендер мәдениетін зерттеді ма? Артығын тап.

• Қ. Сәтпаев,

• Ш.Уәлиханов,

• В.В.Радлов,

• Ә.Марғұлан,

• В.А.Юлдашев,

• В.И.Роборовский,

• Н.М.Пржевальский,

• Г.Колпаковский

• Тапқыр болсаң тауып көр

Сәйкестендіру тесті

• Н.М.Прежевальский

• орыс географы
• саяхатшысы

• Г.Колпаковский

• Жетісу губернаторы

• Вали Ахун Юлдашев

• атақты көпес

• Бый Янь ху

• Дүнгендердің
• басқарушы

• Мусса бен Айса Сайрами

• ұйғыр жазушысы

• Дискуссиялық өрнек

«Кубик лақтыру» ойыны:

• Бір-біріңді тексер

• 1.Ұйғырлар мен дүнгендер Қазақстанның қай аймағына қоныс
• аударды?
• Қай жылдан бастап ұйғырлар мен дүнгендер Қазақстанға
• қоныс аудара бастады?
• Алғашқы уақытта қоныс аударған ұйғырлардың саны
• қанша?
• Жетісудың қосымша күшті талап ететін қолмен
• суландырылатын жерлері кімдерге берілді?
• Ұлыбританиядан Вали Ахун Юлдашев өзінің қаражатына
• Не алдырды?
• Қытай мен Патшалы Ресей арасындағы Петербург келісімі
• Қай жылы болды?
• 7. Тараншы қандай мағына білдіреді?
• 8. Қазіргі Алматы облысында қанша ұйғыр болысы
• ұйымдастырылды?
• Жетісуда алғаш күрішті еккен кімдер?
• 10. Ұйғырлар мен дүнгендер қай дінді ұстанды?

• Кері байланыс

• Нұрлы-болашақ

• - Саған сабақ ұнаса және тапсырманың барлығын сәтті орындасан жасыл жұлдызды аспан әлеміне іліңдер

• - Сабақта сал түсінбеген жерлерің болса сары жұлдыз іліңдер

• - Саған сабақ барысында тапсырмаларды орындау қиын болса қызыл түсті жұлдызды таңдаңдар

• БАҒАЛАУ

• Оқу түбі - тоқу

• Үйге тапсырма:
• §29. Ұйғырлар мен дүнгендердің
• Жетісуға қоныс аударуы. Мазмұнын оқу
• «Татулық» топы: тақырыпқа сай реферат
• жазып келеді
• «Бірлік»топы: тақырып бойынша он
• сұрақтық тест құрастыру

• Қорытындылау

• Елбасы Н.Назарбаев сөзі:

• " Қазақстан - мемлекет құрушы ұлт, сондықтан
• басқа ұлт өкілдері мемлекет құрушы ұлтқа, оның
• тілі мен мәдениетіне аса бір сыйластықпен
• қарауы керек."

• Назарларыңызға рахмет!

жүктеу 31,28 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: