бап. Еңбек туралы заңдар

2 бап. Еңбек туралы заңдар 

1. Қазақстан Республикасының еңбек туралы заңдары Қазақстан 

Республикасының Конституциясына негізделеді жəне осы Заң мен 

қызметкерлердің  жекелеген  санаттарының  еңбек  қатынастарын 

реттейтін,  нормалары  осы  Заңның  нормаларынан  кем  бола 

алмайтын өзге де нормативтік құқықтық актілерден тұрады. 

2.  Қазақстан  Республикасы  бекіткен  халықаралық  шарттардан 

осы  Заңның  жəне  еңбек  туралы  өзге  де  нормативтік  құқықтық 

актілердің  алдында  артықшылығы  бар  жəне  халықаралық  шарт 

бойынша  оны  қолдану  үшін  Қазақстан  Республикасының  заңы 

шығарылуы  талап  етілетін  жағдайларды  қоспағанда,  олар  тікелей 

қолданылады. 

 

3 бап. Осы Заңның қолдану аясы 

1.  Осы  Заң  Қазақстан  Республикасының  аумағындағы  еңбек 

қатынастарын реттейді. 

2. Егер Конституцияда, заңдарда жəне Қазақстан Республикасы 

бекіткен  халықаралық  шарттарда  өзгеше  көзделмесе,  осы  Заңның 

күші Қазақстан Республикасының аумағында еңбек қызметін жүзеге асыратын 

шетелдіктерге жəне азаматтығы жоқ адамдарға да қолданылады.  

Қазақстан 

Республикасының 

аумағында 

орналасқан, 

құрылтайшылары  немесе  меншік  иелері  (толығынан  немесе 

ішінара)  шетелдік  заңдағы  немесе  тұлғалары  болып  табылатын 

ұйымдардың  қызметкерлеріне  Қазақстан  Республикасының  еңбек 

туралы заңдары қолданылады. 

 

4 бап. Еңбек саласындағы кемсітушілікке тыйым салу 

1.  Əркімнің  де  өзінің  еңбек  құқықтарын  іске  асыруға  тең 

мүмкіндіктері  бар.  Жынысына,  жасына,  нəсіліне,  ұлтына,  тіліне, 

мүлік  жəне  қызмет  жағдайына,  тұрғылықты  жеріне,  дінге 

көзқарастарына,  сеніміне,  азаматтықта,  қоғамдық  бірлестіктерде 

болуына,  сондай-ақ  қызметкердің  іскерлік  қабілеті  мен  оның 

еңбегінің  нəтижелеріне  байланысты  болмайтын  басқа  да  мəн-

жайларға  қарамастан,  ешкімнің  де  еңбек  құқықтары  шектелуге 

немесе  оларды  іске  асыруда  қандай  да  бір  артықшылықтар  алуға 

тиіс емес. 

2.  Еңбек  саласында  кемсітушілікке  ұшырадым  деп  есептейтін 

адамдар тиісті арызымен сотқа жүгіне алады. 

 

5  бап.  Жеке  еңбек  жəне  ұжымдық  шарттармен  реттелетін 

еңбек қатынастары 

1. Жұмыс беруші мен қызметкер арасындағы еңбек қатынастары 

нормативтік  құқықтық  актілермен,  еңбек  туралы  заңдарға  сəйкес 

жасалған жеке еңбек, ұжымдық шарттармен реттеледі. 

2.  Жеке  еңбек,  ұжымдық  шарттардың  талаптарын  тараптар 

біржақты тəртіппен өзгерте алмайды. 

3.  Қызметкерлердің  жекелеген  санаттарының  өзге  нормативтік 

құқықтық  актілермен  реттелген  еңбек  жағдайлары  осы  Заңдағы 

жағдайлардан төмен болмауға тиіс. 

Жеке  еңбек,  ұжымдық  шарттардың  жекелеген  талаптарының 

жарамсыздығы  тұтас  алғанда  жеке  еңбек,  ұжымдық  шарттарды 

жарамсыз деп тануға əкеп соқпайды. 

4.  Осы  Заң  еңбек  қатынастарын  реттейтін  ең  аз  мерзімдер  мен 

талаптарды  жолға  қояды.  Жеке  еңбек,  ұжымдық  шарттардың 

тараптары бұл ең аз деңгейді жақсарту жағына өзгерте алады. 

5.  Жеке  еңбек,  ұжымдық шарттардың тараптары,  егер олар  заң 

актілеріне  қайшы  келмесе,  тараптардың  орындауы  үшін  міндетті 

болып табылады. 

 

6 бап. Мəжбүрлі еңбекке тыйым салу 

Мəжбүрлі  еңбекке  тыйым  салынған. Мəжбүрлі  еңбекке  тек  сот 

үкімі бойынша, не төтенше немесе соғыс жағдайлары жарияланған 

кездерде ғана жол беріледі. 

 

7 бап. Қызметкерлердің негізгі құқықтары мен міндеттері 

1. Қызметкерлердің: 

1)  жұмыс  берушімен  осы  Заңда  белгіленген  тəртіппен  жеке 

еңбек шартын жасасуға, өзгертуге жəне бұзуға; 

2) тең еңбегі үшін қандай да болсын кемсітусіз тең ақы алуға; 

3)  қауіпсіздік  пен  гигиена  талаптарына  сай  келетін  еңбек 

жағдайларына; 

4)  егер  басқа  заң  актілерінде  өзгеше  көзделмесе, 

кəсіптік  одақтарға  немесе  басқа  да  қоғамдық  бірлестіктерге  өз 

еркімен мүше болуға; 

5) демалысқа; 

6) өзінің еңбек міндеттерін атқаруға байланысты денсаулығына 

немесе мүлкіне келтірген зиянды өтеттіруге; 

7) кепілдіктер мен өтемақылар алуға; 

8)  еңбек  дауларын  тараптардың  келісуімен  немесе  сот 

тəртібімен шешуге; 

9)  жұмыс  берушіден  жеке  еңбек  шартында  тараптың  атынан 

өкілдік  ететін  лауазымды  адамның  өкілеттігін  растауды  талап 

етуге; 

10)  ұжымдық  шартпен  жəне  жұмыс  берушінің  актілерімен 

танысуға; 

11) өзінің кəсіби біліктілігін арттыруға құқығы бар. 

2. Қызметкер: 

1)  жеке  еңбек,  ұжымдық  шарттарда  жəне  жұмыс  берушінің 

актілерінде жазылған еңбек міндеттерін адал орындауға; 

2) еңбек тəртібін сақтауға; 

3)  жұмыс  процесінде  жұмыс  берушіге  мүліктік  зиян  келтіруге 

жол бермеуге; 

4)  еңбек  қорғау,  өрт  қауіпсіздігі  жəне  өндірістік  санитария 

жөніндегі ережелердің талаптарын орындауға; 

5)  жеке  еңбек  шартына  сəйкес  өзіне  сеніп  тапсырылған, 

қызметтік, коммерциялық жəне заңмен қорғалатын өзге де құпияны 

құрайтын мəліметтерді жария етпеуге; 

6)  адамдардың  өмірі  мен  денсаулығына,  жұмыс  беріші  мен 

қызметкер  мүлкін  сақталуына  қатер  төндіретін  ахуал  туындағаны 

туралы хабарлауға міндетті. 

 

8 бап. Жұмыс берушінің негізгі құқықтары мен міндеттері 

1. Жұмыс берушінің: 

1)  осы  Заңда  белгіленген  тəртіппен  қызметкерлермен  жеке 

еңбек жəне ұжымдық шарттарды жасасуға, өзгертуге жəне бұзуға; 

2)  жұмысқа  қабылдау  кезінде  қызметкерден  осы  Заңда 

көзделген, белгілі бір еңбек қызметімен айналысуға жəне (немесе) белгілі бір 

қызметті атқаруға мүмкіндігін растайтын құжаттар беруді талап етуге; 

3) өз өкілеттігі шегінде жұмыс берушінің актілерін шығаруға; 

4) қызметкерлерді көтермелеуге, оларды осы Заңда жəне де өзге 

де нормативтік құқықтық актілерде белгіленген тəртіппен тəртіптік 

жəне материалдық  жауапкершілікке тартуға; 

5) өзіне қызметкер келтірген зиянды өтеттіруге;