тарихының құрамдас бөлігі Қазақстан тарихы Қазақстан
жерінде пайда болып өмір сүрген алғашқы адамдардан бастап
осы күнге дейін адамзат баласының өмірінен сыр шертеді.
Тарих ғылымы тек тарихи деректерге ғана тоқталмайды. Тарих
ғылымы әр салаға бөлінеді. Олар: археология, антропология,
этнография, генология, т.б. жатады. Осы ғылымдар қосыла
келе тароих (история) ғылымын құрайды. «Тарих» сөзі араб
тілінен аударғанда «оқиғалар туралы әңгіме» деген мағына
білдіреді. Қазақта мынандай мақал бар «Жеті атасын білмеген
ер жетім, жеті ғасыр тарихын білмеген ел жетім»- дейді. Қазақ
тарихы басқа елдердің тарихы сияқты жеті ғасырдан бірнеше
есе ғасыры бар ежелгі тарихи ел екенін бүгңнгң күннің тарихшы
ғалымдары зерттеп қағаз бетіне жазып бес томдық «Қазақстан
тарихы» деген атпен баспадан шығарып отыр. Тарих ғылымын
пайдаланып тарихи романда да жарық көріп жатыр.
Жалпы тарих – Жер шарын мекендеген халықтар мен
мемлекеттердің тарихтары. Қазақ жерінде отырықшылар
өркениеті мен көшпелілер өркениеті қатар дамуының себебі:
«Қазақ
жері
әр
түрлі
өркениеттерді,
халықтарды
жалғастыратын көпір сияқты болған. Ежелгі дүние тароихы
және Ежелгі Қазақстан тарихы адамдардың сол жерлерде
пайда болуынан бастап, орта ғасырларға дейінгі кезеңді
қамтиды. Адамзат баласының шығуы туралы қазіргі ғылыми
ортада адамның пайда болуф жөнінде көптеген көзқарастар
бар. Оларды үш топқа бөліп қарастыруға болады.
Бірінщісі – Жаратушылық теориясы. Бұл көзқарас
бойынша
адамды
құдай
жаратқан.
Бұл
көзқарасты
жақтаушылары әлемдік деңгейде танылған діндердегі қасиетті
кітаптарға сүйенді. Діни, идеалистік жолмен түсіндірілетіндіктен
ғылыми – материалистік жолмен дәлелденуі қиын пайымдау.
Екінші – сыртқы себептердің ықпалы туралы теория. Яғни
әлемдік гуманоидтер жөніндегі пікірлер. Ол бойынша, адам
баласы жер бетіне басқа планетадан келген. Бұл әзірге
ғылыми дәдлденбеген пікір. Үшіншіден – эволюциялық теория.
Ол бойынша адамзат баласы жер бетіндегі бүкіл тірі жәндіктер
сияқты ұзақ және біртіндеп дамудың нәтижелерінде пайда
болып қалыптасқан. Ч.Дарвиннің ілімінде негізделіп құрылған
бұл теорияның ғылыми материалистік дәлелдері бүгінгі таңға
дейін ғылыми әдебиеттерде кеңінен қолданылып келе жатыр.
Бұл көзқарасты құптамайтын, оған қарсы тұжырымдар бар.
Алайда
қазіргі
әлемнің
көпшілік
ғалымдары
осы
көзқарастың
дәлелдемелерін
құптайды.
Сондықтан
эволюциялық теория тарихтың ежелгі кезеңін зерттеуде,
195
тарихи
және
археологиялық
жәдігерлердің
ғылыми
негіздемесін жасауда кеңінен қолданылады. Тарихтың ерте
кезеңдерін осы тоерияның зерттеулерімен жазылған.
Алғашқы қауымдық құрылыста, адамдардың өмір сүру
деңгейін ғалымдар болжам ғана ретінде айта алады.
Сондықтан алғашқы адамның даму деңгейін археологиялық
және
антропологиялық
зерттеу
барысында
мынандай
мәліметтер береді.
Тарих неге керек? Жауабы мынадан шығады, әр
халықтың және ұлыстың аңызы мен хабарын, сол қалпы
өзгертпей, олар өз кітаптарына немесе аңыздарына қалай
енгізсе, сол қалпында бергені міндет. Осы себептер, мүмкіндік
болса, әр халықтың ауызша аңыздары мен әңгімелеріне енген
жағдайдың бәріне салмақты қараған жөн. Егер ол өз қиялына
беріліп, оған өзгеріс енгізсе, онда сөзсіз ол баяндаудың қате
және негізсіз болып шыққаны. Ғұламалар мен ғалымдардың
тәртібі мен дәстүрі мынадай: әр ұлы оқиғаны, әр дәуірдің
жақсылығы мен жамандығын қаз қалпында, ай күнімен беру.
Содан кейін келер ұрпақ және қабілетті тұқым алдында беделді
болып, осы арқылы кітап бетінде атақты патшалар мен
бақытты билер жөнінде мағлұмат мәңгілік қалар еді, себебі оны
ескертмеген жағдайда оқиғалар мен болған істер күндер мен
айлар, жылдар мен дәуірлер өте келе адам жадынан өшіп
көмескіленіп қалады.
«Біздің қазақтың ықыласы ғараптан шықты дегенді, яки
Бәни исмалдан шықты дегенді ұнатқандай онысы, әрине,
тауарихтан хабар тисе, сол жақтан тигендіктен, ислам діні
бұрынғы ата бабаларды ұмыттырып, діндестерді жақын
көрсеткендіктен һәле артқы жағы хабарсыз қараңғылықта
қалғандықтан болған іс, һаммаға мәлім, әуелде адам балалары
бұл күнгі орындарына екі жақтан толқынып келгендігі, бірі –
Үндістан тарапынан, ол жақтан келген жұрттардың көбі білімді
жұрт болып, ертерек ғылымға үйір болып, қайдан шыққандарын
білгендер екінші – монғол жағынан келген, олар заманның
көбін ғылымсыздықпен өткізіп, тауарихларын терең білмей, түбі
ескертусіз қалып, ата бабаларын ақсақалдарының айтуымен,
ауыз хабарынан білгеніне қанағат қылып жүріскен.
Пайдаланған әдебиеттер тізімі:
1. М.Қозыбаев «Қазақстан тарихы» Алматы «Мектеп»
2002 жыл.
2. Әбуев Қ.Қ. «Қазақстан тарихының ақтаңдақ беттерінен»
196
Алматы, 1994 жыл.
3. А.А.Сейтқасымов «ХХ ғасырдың 20-40 жылдарындағы
Қазақстан тарихы» 2010 жыл.
ХІХ-ХХ ғғ. КӨКШЕТАУ ҚАЛАСЫНЫҢ АРХЕТЕКТУРАЛЫҚ-
ТАРИХИ НЫСАНДАРЫ
Төлепбергенов Ғ.М.
Ш. Уәлиханов атындағы Көкшетау мемлекеттік университеті,
Көкшетау қ.
Galutai- 62 m.mail.ru,
Әдей Жайнагул - Ақмола облыстық мамандандырылған
№3 «Дарын» мектебінің жоғарғы санаттағы оқытушысы
Көкшетау
өңірі
мен
қаласының
тарихы
отандық
тарихнамада көрнекті орынға ие, себебі бұл өлке ХVІІІ ғ. бастап
жүз жыл бойына қазақ хандығының саяси орталығы қызметін
атқарып, түрлі қыйлы тарихи оқиғаларды басынан кешірді.
Ресейлік патша өкіметінің отаршылдық саясатының қарқын
алуы да осы өлкеден басталғаны мәлім. Уәлі хан билік
еткеннен кейін Ресейдің тура бодандығына өткен заманда
патша өкіметі өз билігін қазақтарға тікелей жүргізу үшін Орта
жүз хандығының орнына сегіз дуан құрылғанда соның бірі және
алғашқы орталығы ретінде Көкшетау приказы яғни қаланың ірге
тасы қаланды бұл әйгілі «Сібір қазақтары туралы жарғы»
шыққан 1822 жылдан екі жыл өткенен кейін мүмкін болды.
Жалпы Көкшетау қаланың ғана емес ауқымды тарихи-
географиялық аймақтың атауы оның даңқы табиғатының
көркемдігімен ғана емес ХҮІІІ ғасырдағы Абылай заманындағы
ірі тарихи оқиғаларға байланысты бүкіл қазақ еліне және
көршілеріне мәшһүр болды.
Көкшетау қыратының солтүстігінде, Бұқпа тау айнала
қоршай жатқан етектегі жазық пен Қопа көлін құшағына ала
жатқан бұл көне қаланың аумағы – 420,0 км2. Ертеде қала
түскенге дейін Бұқпа таудың өн бойы сыңсыған қарағайлы
орман жауып тұрған, қала түскенге дейін бұл мекенде Атығай –
Қарауыл аулдарының «Теріс қыстау» аталған қонысы болған
еді.
Көкшетау – Қазақстанның тарихы бай қалаларының бірі. Демек
қала орналасқан аумаққа жергілікті халық ежелгі замандарда-ақ
қоныс салып, қорғандар тұрғызған. [1: 324 ].
197
Достарыңызбен бөлісу: | 
