жасаған
ерліктеріне
қарап,
қазіргі
кезде
қазақстандық
патриотизмді қалыптастыру мен қазақ тілін дамыту сияқты
мәселелерді шешуде бабаларымыздың ғасыр бұрын жасаған
ерліктерін неге қайталамаймыз деген ой келеді. Иә, кезінде
Алаш азаматтары үшін асыл арман болған тәуелсіздік идеясы
орындалды. Қазақстан тәуелсіз мемлекет болып, әлем
елдерімен терезесі тең саясат жүргізеді, ал өз елімізде ұмыт
болуға айналған ана тіліміз қазақ тілі мемлекеттік тіл статусына
ие болды. Осы емеспеді Алаш қайраткерлерінің алға қойған
басты мақсат мұраты. Ұлттық идеяны қорғаған Алаш
қайраткерлері «үлкен террордың» құрбаны болды. «Ғалымның
хаты өлмейді, ақыннның аты өлмейді» дегендей алаш
зиялыларының шығармашылығы әрқашан туған халқының
жадында, бірақ олар жай ғана ғалым, ақын, ағартушы болған
жоқ, Алаш азаматтары қазіргі ұлт тағдырының болашағы
мәселесі көтерілген тарихи күрделі кезеңде өмір сүріп, ұлт
мүддесін жеке бастарынан жоғары қойған ұлтжанды тарихи
тұғыры биік тұлғалар болды.
Тәуелсіздік халқымыздың ғасырлар бойғы арманы болды.
XVIII ғасырда қазақ халқының басын біріктірп, мемлекеттілікті
қалпына келтірген Абылай ханның қуатты мемлекет құру
арманын
Қазақстан
Республикасының
Президенті
Н.Ә.Назарбаев
орындады.
Елбасымыздың
көрегендік
саясатының нәтижесінде елімізде тұрақтылық, ұлтаралық
келісім орнады. Шетелдік сарапшылар Қазақстанның қазіргі
дамуын жоғары бағалап ерекше «қазақстандық жол» деп
атайды.
Қара сөздің шешені халқымыз «өлі риза болмай, тірі
байымайды» демекші, қазіргі біздің қол жеткізіп отырған
тәуелсіздігіміз
үшін
күресте
атылып
кеткен
Алаш
азаматтарының қоғамдық-саяси қызметін лайықты дәрәжеде
зерртеу біздің тарих алдындағы қасиетті борышымыз. Алаш
зиялыларының қоғамдық-саяси қызметін жай ғана зерттемей,
олардың ұлттық идея үшін күресін болашақ ұлтжанды
азаматтарды тәрбиелеуде басты құрал ретінде пайдалану
керекпіз. Қазіргі жастарымыздың әрқайсысы өздеріне-өздері
«мен туған елім үшін не істей алам ?» деген сұрақ қойып жатса,
егемен еліміздің ертеңінің берік болатынына сеніміміз арта
түседі. Өйткені тәуелсіздік біздің ең басты байлығымыз, ең
басты бақытымыз, ең басты жетістігіміз.
Пайдаланылған деректер тізімі:
215
Красовский Н.И. Область сибирских киргизов. Ч.3. –
Спб., 1868. 264 б.
ООММ 64 қ., 1 т., 2918 і., 201 п.
Россия. Полное географическое описание нашего
Отечества. Т.18. Киргизский край // Под ред. В.П. Семенова. –
Спб., 1903. – 469 б.
Кеңес саясатына қарсылық: Алаш қозғалысынан
желтоқсан
көтерілісіне
дейін:
Республикалық
ғылыми-
теориялық конференцияның материалдары. – Астана, ҚР
ұлттық академиялық кітапханасы, 2008. – 340 б.
Әбуев
Қ.Қ.
Қазақстан
тарихының
«ақтаңдақ»
беттерінен. Алматы: Қазақстан, 1994.- 144 б.
ҚАЗАҚСТАНДЫҚ ДІНИ-МӘДЕНИ ДӘСТҮРЛЕРДІ
ҚАЛЫПТАСТЫРУ МӘСЕЛЕЛЕРІ
Шаймерденова Ж.К., Зубайраева Г.Б.
Ш. Уәлиханов атындағы Көкшетау мемлекеттік университеті,
Көкшетау қ.
Отандық діни-мәдени дәстүрлер арқылы азаматтық
бірегейленуді қалыптастыру мәселесі қазіргі таңда ең өзекті
мәселе болып тұр. Дүние жүзінде және біздің елімізде
жастарда діни білім мәселесі, діни толеранттықты тәрбиелеу
және ұлттық-мәдени бірегейленуді,ғылым, өнермен, құқықпен
қатар тұрған және адамзаттың рухани мәдениетінің маңызды
құрамдас бөлігі болып табылатын дінді оқу жоспарынан
тыс қалдырмау қажет.
Отандық діни-мәдени дәстүр – көпұлтты Қазақстан
халқының жалпы рухани негізі- тарихи қалыптасып және
бүгінгі күні көптеген бірқатар келесі факторлардың
ықпалында, дәлірек айтсақ: әртүрлі діндерге сиынатын
Қазақстан халқының ортақ тарихи тағдыр, ортақ мемлекетті,
тілді, білімді, мәдениетті, экономиканы, құқықты, ділді, дамыған
тұлға аралық қатынастарды енгізетін қазіргі қоғамдық өмірінің
бірыңғай кеңістігі, қоғамның бірігуіне ықпал ететін, оған қауіп
төндіретін сыртқы және ішкі сипаттағы көптеген жалпыұлттық
сұраныстар.
216
Жаңа ғаламдық жағдайда күшейіп және дәстүрлі
бірегейлену формаларының жойылу барысында діни
мәдениеттің негіздерін ұғыну көптеген мәдениетті
танушылық, этикалық, құқықтық, психологиялық, дидактикалық
басқа да тәрбиелік көптеген күрделі мәселелерді шешуге
көмектеседі. Осыған байланысты бес ұлттық рухани
дәстүрлерді ислам, православие, иудаизм, буддизмнің,
сондай-ақ тәңірлік, зороастризм діндерінің жиынтықтарын
сипаттайтын мәдениеттің негіздерді тану өте өзекті мәселе
екені айқын.
Дінсіз қоғам болмайтындықтан, дінсіз мәдениет те
болмайды. Дін қоғамды қалыптастыратын әлеуметтік құбылыс,
ұйытқы ретінде адамзат өмірінде аса маңызды рөл атқарады.
Әрине,кейбір идеологиялар мен саяси ағымдар діннің осы
рөлін пайдаланғысы келгенде ол қауіпті күшке айналады.
Бүгінгі күні дүниежүзінде орын алып жатқан саяси, әлеуметтік,
мәдени экономикалық оқиғаларға дін бағыт-бағдар беретін
күштің
бірі,
тіпті
ең
бастысы.
Қоғам
құрылымының
анатомиясында діннің алатын орны ерекше. Қоғамдарды басқа
қоғамдардан ажырататын ең негізгі қасиеттің бірі осы діннің өзі
болып табылады.
Жоғарыда атап өткендей,адамзат тарихында дінсіз
мәдениет болмаған. Алғашқы қоғамдық құрылыстан бері
уақытта пайда болған мәдениеттердің барлығы да діни сенім
негізінде қалыптасқан. Ең жоғары деңгейдегі имани, фәлсәфи
негіздерді қамтитын діндер осы дінге қосылған халықтардың
мәдениетіне орасан зор ықпал жасаған. Мәдениеттің күштілігі
соншалық, мәдениеттер арасындағы қақтығыста жеңіске
жеткен мәдениеттің өзі жеңіліске ұшыраған мәдениеттің белгілі
элементтерін сіңіріп алуға мәжбүр болады. Нәтижеде аралас
мәдениеттер пайда болады. Қазақстанда осы жағдай
қалыптасты.
Сондықтан осы мақалада Қазақстан тарихындағы
барлық таралған діни жүйелердің мәдени негіздеріне
сараптама жасау арқылы қазіргі қазақ қоғамының
ерекшелігін көруге болады.
Сонау ежелгі зороастризмнің діни
және мәдени жәдігері «Авеста» кітабының өлеңдерінде және
гимнінде әлемде бір-біріне қарама-қарсы екі негіздің -
жақсылық пен зұлымдықтың арасында толастамайтын күрес
жырланып, еңбекті, жақсы жұмысты, ойды, бейбітшілікті,
достықты, адалдықты, сенімділікті мақтайды. Ал, ұрлықты,
жаман сөздерді айыптайды. Ол ұрпақтан- ұрпаққа беріліп
отырды.
217
Достарыңызбен бөлісу: | 
