А. Т. Оралова, Н. К. Цой, Ю. Д. Обухов, А. М. Суимбаева, А. Ж. Ауелбекова

22 
8.
Су
. Экологиялық көзқарастан ол шектеуші фактор. 
Шөгінділігі, ылғалдылығы, сыртқы сулардың қолжетімді запасы осы 
фактордың негізгі көрсеткіштеріне жатқызылады. Жауын-шашындарды 
жыл мезгілдеріне бөліп қарастыру – организмдер үшін өте маңызды 
шектеуші фактор. Олардың жыл бойы біркелкі түсуі немесе осы көлемде 
бір мезгілде түсуінің үлкен маңызы бар. Ылғал деп ауада болатын су 
буының көлемін айтады. Табиғатта ылғалдылықтың тәуліктік режимі 
(түнде жоғарылап, таң ертеңінен төмендейді) мен тік және көлденең 
бағытта оның көлсеткішінің ауытқуы болады. Бұл құбылыс, жарық пен 
температурамен қатар, организмдердің белсенділігін реттеуде және 
олардың таралуында үлкен рөл атқарады. Жер бетіндегі сулардың 
қолжетімді қоры ең алдымен атмосфералық жауын-шашынның көлемінен 
тәуелді. Алайда, бұл запастар жерасты көздерінен де толуы мүмкін. Кейде 
жаңбыр суы борпылдақ топыраққа жылдам сіңіп кетуінің әсерінен 
организм үшін қолжетімсіз болып қалады. Запастардың азаюы мен су 
көздерінің ластануы алдағы уақытта шектеуші факторлар болып қалуы 
мүмкін. 
Әр шектеуші факторларды жекелеп қарастыру олардың тәуелсіздігі 
немесе қолжетімсіздігі деген ой тудырмауы керек. Экологиялық шектеуші 
факторлар бір-бірімен өзара байланысады. Мысалы, егер ылғалдылық 
шарты критикалыққа жақын болса, яғни егер ылғалдылық не көп, не аз 
болған жағдайда, температура организмге айқын шектеуші әсер көрсетуі 
мүмкін. 
 
 

жүктеу 1,39 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: