Сабақ №37
Күні: 05.02.10/27.01.10
Сынып: 8 А, Б
Тақырыбы: Қазақстанның топырақ жамылғысы.
Мақсаты:
Білімділік: Топырақ және оның пайда болуы. Оқушыларға топырақ қабаттарының түзілу себептерін түсіндіру. Топырақ түзуші факторларға сипаттама беру. Топырақтың механикалық құрамына тоқталу.
Дамытушылық: Қазақстанның физикалық картасы бойынша топырақ түрлерінің таралуын сипаттау арқылы тақырыптық карталармен жұмыс істей білу дағдысын одан әрі қалыптастыру. Икемділіктері мен дағдыларын дамыту.
Тәрбиелік: Топырақтың маңызы туралы көзқарастарын кеңейту арықылы, қоршаған ортаны қорғауға баулу, өз отанына деген сүйіспеншілік сезімдерін арттыру.
Сабақтың түрі: аралас сабақ
Сабақты үйымдастыру формасы: фронтальді
Сабақты жүргізу әдіс-тәсілдері: репродуктивті, проблемалық
Құрал-жабдықтар: Қазақстанның физикалық картасы, тақырыптық карталар
Сабақтың кезеңдері: 1. Ұйымдастыру кезеңі 5. Сабақты қорытындылау кезеңі
2. Үй тапсырмасын тексеру кезеңі 6. Бағалау кезеңі
3. Тақырыпты меңгеру кезеңі 7. Үй тапсырмасын беру кезеңі
4. Тақырыпты бекіту кезеңі
Сабақтың барысы
Кезеңдер
|
Мұғалімнің іс-әрекеті
|
Оқушылардың іс-әрекеті
|
1
(1 мин)
|
Оқушылармен амандасу. Түгендеу. Сабаққа дайындығын тексеру.
|
Мұғаліммен амандасу. Сабақта кім жоқ екенін анықтау.
|
2
(8 мин)
|
Ең алдымен кескін карталарын тексереді. Кейін өткен тақырып бойынша бірнеше сұрақтар қояды:
Қазақстан аумағында қанша мұздық бар? Олар қанша ауданды алып жатыр?
Қазақстандағы ең үлкен мұздықта ата. Ол қайда орналасқан?
Мұздықтардың қандай тип топтары болады?
|
Оқушылар кескін карталарын тексерткеннен кейін мұғалімнің сұрақтарына жауап береді:
Қазақстан аумағында 2724 мұздық бар, олардың ауданы 2033,3 км2.
Қазақстандағы ең үлкен мұздық – Корженевский мұздығы. Ол Іле Алатауында орналасқан. Оның ауданы 36,8 км2, қалыңдығы 300 м.
Мұздықтардың тегістелген төбе мұздықтары, тау беткейлік және аңғарлық мұздық түрлері болады.
|
3
(10 мин)
|
Жаңа тақырыпты бастар алдында кіріспе әңгіме жүргізеді:
1. Топырақ дегеніміз не? Ол неден және қалай түзіледі?
2. Материктер мен мұхиттар географиясынан қандай топырақ түрлерін білдіңдер?
3. Дүние жүзі топырақтары неге әр түрлі, не себептен?
Кейін мұғалім тоырақ тақырыбы бойынша қысқаша шолу жасайды:
Геохронологиялық кесте бойынша эралар мен дәуірледі еске түсіріп жердің геологиялық тарихында алдымен пайда болған топырақ екенін айтады. Алғашқы жұқа топырақ қабаты 500 млн жыл бұрын кембрий дәуірінде пайда болғанын баяндайды. Топырақты зерттеген ғалым – В.В. Докучаев. Топырақтың түзілуіне, оның қасиетіне түрлі факторлар әсер ететінін айтады. Олар: тау жынысы, өсімдік және жануарлар дүниесі, жер бедері, уақыт, адамның шаруашылық әрекеті. Кейін олардың әрбіреуіне жеке-жеке тоқталып кетеді.
Топырақтың механикалық құрамына тоқталады: құрылымды және құрылымсыз топырақ түрлерін сипаттайды. Өсімдіктерді өсіруге бұл топырақтардың қайсысы қолайлырақ деген проблемалық сұрақ қояды.
|
Жаңа тақырып алдында бұрын алған білімдерін қайта жаңғырту үшін мұғалімнің сұрақтарына жауап береді.
Кейін мұғалімнің жаңңа тақырып бойынша ататын әңгімесін тыңдап ең қажеттілерін дәптерлеріне жазып отырады:
Топырақты зерттеуші – орыс ғалымы В.В. Докучаев.
Топырақ түзуші факторлар:
тау жынысы,
өсімдік және жануарлар дүниесі,
жер бедері,
уақыт,
адамның шаруашылық әрекеті
Топырақтың механикалық құрамы
Құрылымды Құрылымсыз
Оқушылар өздерінің өмірлік тәжірибелеріне сүйене отырып, пгоблемалық сұраққа жауап іздейді. Талқылау нәтижесінде құрылымды топырақ өсімдіктердің өсуіне қолайлы екенін анықтайды. Кейін мұғаліснің айтуынан құрылымды топырақ құнарлы келетін, ал құрылымсыз топырақтың түйіршіктері болмайтынын біледі. Тоыпрақтың құнарлығы төмен болса жаңбыр, еріген қар сулары, тоыпраққа сіңбей ағып кететінін біледі.
|
4
(20 мин)
|
Тақырпты бекіту үшін келесі сұрақтарды қояды:
Топырақ дегеніміз не?
Топырақ құрушы факторларды атаңдар.
Топырақтың қара шірігі қалай пайда болады?
Топырақтың механикалық құрамына нелер жатады?
Құрылымды топырақ қандай топырақ?
Өз өлкеңнің топырағы туралы не білесің?
|
Оқушылар мәтінді шолып шықаннан кейін сұрақтарғы ауызша жауап береді:
Топырақ дегеніміз табиғат компоненттерінің бірі, ерекше табиғи құрылым.
Топырақ құрушы факторлар – су, ауа, жылу, өсімдік және тірі ағзалар, тау жыныстарының үгілуі.
Аналық тау жыныстарынан кейін топырақ құрушы жетекші факторлар ағзалардың тіршілік әрекетінің нәтижесінде шығатын тасты бұзатын қышқылдар тау жыныстарын ерітуінен шірінді (гуммус) пайда болады.
Топырақтың механикалық құрамы ірілі және ұсақ минерал бөлшектерінің жиынтығы.
Құрылымы кесек топырақты құрылымды топырақ дейді.
Павлодар облысында бидай өсіруге жарамды ылғалды қара тоыпрақ таралған.
|
5
(2 мин)
|
Сабақты қорытындылау үшін оқушыларға келесі сұрақтарды қояды: 1) Бүгінгі сабақта не білдіңдер? Сабақ несімен қызықты болды?
|
Оқушылар сұрақтарға жауап бере отырып, сабақты қорытындылайды: Бүгінгі сабақта топырақ деген не, оның зерттеген Докучаев екенін білдік, сонымен қатар топырақтың механикалық құрамын білдік.
|
6
(2 мин)
|
Оқушыларды сабақтағы белсенділігіне қарай бағалайды. Күнделіктеріне бағаларын қояды.
|
Оқушылар алған бағларын тыңдап, күнделіктеріне қойдырады.
|
7
(2 мин)
|
Үйге §35 қайталау, §36 қарастыру.
|
Күнделіктеріне үй тапсырмасын жазып алады.
|
Сабақ №38
Күні: 05.02.10/27.01.10
Сынып: 8 «В»
Тақырыбы: Қазақстандағы топырақ жамылғысының типтері.
Мақсаты:
Білімділік: Қазақстанның топырағы туралы көзқарастарын одан ары кеңейту. Қазақстан аумағында кездесетін топырақ типтеріне тоқталу, олар қандай табиғат зонасында жатқанын анықтау. Топырақ құнарлылығын кемітетін топырақ эрозиясының түрлерін айтып, топырақты қорғау шараларын түсіндіру.
Дамытушылық: Оқушылардың жеке тапырмалармен жұмыс істеу арқылы өздігінен жұмыс істей білу дағдысын одан әрі қалыптастыру. Икемділіктері мен дағдыларын дамыту.
Тәрбиелік: Топырақэрозияларымен таныстырып, оқушыларды бұл мәселелерді шешудің жолын табуға бағытттау арықылы, ойлау дағдыларын арттыру, өз отанына деген жауапкершілік пен сүйіспеншілік сезімдерін арттыру.
Сабақтың түрі: аралас сабақ
Сабақты үйымдастыру формасы: фронтальді
Сабақты жүргізу әдіс-тәсілдері: репродуктивті, проблемалық
Құрал-жабдықтар: Қазақстанның физикалық картасы, тақырыптық карталар
Сабақтың кезеңдері:
1. Ұйымдастыру кезеңі 5. Сабақты қорытындылау кезеңі
2. Үй тапсырмасын тексеру кезеңі 6. Бағалау кезеңі
3. Тақырыпты меңгеру кезеңі 7. Үй тапсырмасын беру кезеңі
4. Тақырыпты бекіту кезеңі
Сабақтың барысы
Кезең
|
Мұғалімнің іс-әрекеті
|
Оқушылардың іс-әрекеті
|
1
(1 мин)
|
Оқушылармен амандасу. Түгендеу. Сабаққа дайындығын тексеру.
|
Мұғаліммен амандасу. Сабақта кім жоқ екенін анықтау.
|
2
(8 мин)
|
Ең алдымен өткен тақырыпты еске түсіру үшін келесі сұрақтарды қояды:
Топырақты зерттеген ғалым кім?
Топырақ құрушы факторларды атаңдар.
Топырақтың қара шірігі қалай пайда болады?
Топырақтың механикалық құрамына нелер жатады?
|
Оқушылар өткен сабақта алған білімдерін еске түсіру үшін мұғалімнің қойған сұрақтарына жауап береді:
Топырақты зерттеуші – орыс ғалымы В.В. Докучаев.
Топырақ құрушы факторлар – су, ауа, жылу, өсімдік және тірі ағзалар, тау жыныстарының үгілуі.
Аналық тау жыныстарынан кейін топырақ құрушы жетекші факторлар ағзалардың тіршілік әрекетінің нәтижесінде шығатын тасты бұзатын қышқылдар тау жыныстарын ерітуінен шірінді (гуммус) пайда болады.
Топырақтың механикалық құрамы ірілі және ұсақ минерал бөлшектерінің жиынтығы.
|
3
(10 мин)
|
Жаңа тақырыпты өткен тақырыппен байланыстыра жүргізеді. Жаңа тақырыпты меңгерудің жоспары:
Қазақстанның топырақ жамылғысын сипаттау, олардың табиғат зоналары бойынша қалай таралғанын баяндайды.
Қазақстан аумағындағы топырақтың түрлеріне тоқталып кетеді: қара топырақты зона республиканың солтүстік шетін, қара қоңыр топырақ қара топырақтың оңтүстігінде орналасқан. Қара қоңыр топырақты зонаның оңтүстігінде шөлді аймақ топырақтары алып жатыр.
Кейін топырақ эрозиясы туралы, ол қарқындылығына байланысты 2-ге бөлінетінін: 1) геологиялық эрозия (денудация), 2) антропогендік эрозия (жыллдамдатылған). Топырақ эрозиясымен күресудің арнайы тәсілдері бар екенін айтып өтеді.
Республикада эрозияға бейім жер 70 млн га-дан астам, оның 52 млн га-ы жел эрозиясына бейім, ал 17 млн-нан астамы су эрозиясына бейім екенін Қазақстан Ұлттық Академиясының анықтағанын айтып өтеді. Павлодар облысында (1955-1958 жж) күңгірт қара қоңыр топырақты аймақ жыртылып, 805 мың га жер эрозияға ұшырап, егістікке жарамай істен шығып қалғанын айтады.
|
Оқушылар мұғалімнің әңгімесі мен оқулықтың мәтінін пайдалана отырып, тақырыпты меңгереді. Олар келесіні анықтайды:
Қазақстан аумағында таралған топырақ түрлері:
қара топырақты зона республиканың солтүстік шеті – 25,5 млн га – 9,5%
қара қоңыр топырақты зона республиканың қуаң және шөлейтті алқаптары
шөлді аймақ топырақты зона, мұнда негізінен қоңыр және сұр-қоңыр топырақ жамылғысы басым.
Топырақ эрозиясының түрлері:
Жел эрозиясы
Су эрозиясы. Су эрозиясының топыраққа тигізетін әсеріне қарай екіге бөлінеді: 1) беттік, 2) сызықтық
Республикада эрозияға бейім жер 70 млн га-дан астам, оның 52 млн га-ы жел эрозиясына, ал 17 млн-нан астамы су эрозиясына бейім.
Эрозиямен күресу шаралары:
Агротехникалық шаралар
Тыңайту шаралары
Гидротехникалық шаралар
|
4
(20 мин)
|
Тақырыпты бекіту үшін сұрақтар мен тапсырмалар береді:
кестеге топырақ эрозиясының түрлерін жазып, сипаттама беру.
Қазақстан аумағында қандай топырақ типтері таралған?
Топырақ эрозиясымен күресу шараларын ата.
|
Оқушылар сұрақтар мен тапсырмаларды орындайды:
1)
Топырақ эрозиясының түрлері
Жел эрозиясы
Су эрозиясы
Топырақтың беткі құнарлы қабатын ұшырып әкетеді
Беттік
Сызықтық
Топырақтың беткі қабатын бірқалыпты шайып әкетеді
Кішігірім орлар мен ірі жыралар пайда болады
Қазақстан аумағында қара топырақты зона, қара қоңыр топырақты зона, сұр-қоңыр топырақты зона таларған.
Топырақтың эрозиясымен күресу шаралары: Агротехникалық шаралар, тыңайту шаралары, гидротехникалық шаралар
|
5
(2 мин)
|
Сабақты қорытындылау үшін оқушыларға келесі сұрақтарды қояды: 1) Бүгінгі сабақта не білдіңдер? Сабақ несімен қызықты болды?
|
Оқушылар сұрақтарға жауап бере отырып, сабақты қорытындылайды: Бүгінгі сабақта Қазақстанның топырақ жамылғысымен таныстық, оның қасиеттері мен топырақ эрозиясын білдік.
|
6
(2 мин)
|
Оқушыларды сабақтағы белсенділігіне қарай бағалайды. Күнделіктеріне бағаларын қояды.
|
Оқушылар алған бағларын тыңдап, күнделіктеріне қойдырады.
|
7
(2 мин)
|
Үйге §36, кескін картаға топырақ түрлерін түсіру.
|
Күнделіктеріне үй тапсырмасын жазып алады.
|
Сабақ: №39
Сыныптар: 8 А, Б
Күні: 12.02.10/03.02.10
Тақырыбы: №6 сарамандық жұмыс
Мақсат-міндеттер:
Білімділік мақсаты – оқушылардың жалпы географиялық білімдерін, «Қазақстанның топырақ жамылғысы» тақырыбы бойынша алған білімдерін одан әрі меңгеру және бекіту.
Дамытушылық мақсаты – Оқушылардың географиялық ой-өрісін дамыту. Жалпы оқу іскерліктерін үйрену, жалпы табиғат туралы оқушылардың көзқарастарын дамыту, пәнге деген қызығушылығын арттыру, танымдық қызығушылығын дамыту, географиялық ойлауын қалыптастыру.
Тәрбиелік мақсаты – Экологиялық тәрбие беру, еңбек тәрбиесін, патриоттық тәрбиесін беру, оқушылардың өз ойларын жеткізе білу, қарым-қатынас жасауды үйрету. Балаларды ұйымшылдыққа тәрбиелеу, адамгершілік қасиеті мен географиялық мәдениетін қалыптастыру.
Оқу құралдары: Оқулық, 8 сынып Атлас, Қазақстанның әкімшілік-аймақтық картасы, Қазақстанның физикалық картасы, кескін карталар
Сабақ түрі: Практикалық сабақ
Оқыту әдістері: Репродуктивті, проблемалық әдіс
Сабақтың жоспары:
І кезең – ұйымдастыру кезеңі (3 мин)
ІІ кезең – білім мен икемділіктерін бекіту кезеңі (40 мин)
ІІІ кезең – қорытынды кезеңі (2 мин)
Сабақ барысы:
Кезең
|
Мұғалім әрекеті
|
Оқушылар әрекеті
|
І
|
Мұғалім оқушылармен амандасып, балалардың кім-жоғын сұрайды. Сосын оқушылардың сабаққа дайындығын тексереді. Балаларға сарамаңдық жұмыс дәптерлерін таратып береді.
|
Оқушылар мұғаліммен амандасып, сабаққа дайындалып отырады. Әр балада сарамаңдық жұмыс дәптерлері мен кескін карталары болады.
|
ІІ
|
1 тапсырма. 1. Кесте құру.
Орманның сұр және шалғынды дала топырағы.
Қара топырақ
Солтүстік қара топырақ
Күңгірт қара топырақ
Жай қоңыр топырақ
Ашық қара-қоңыр топырақ
Қоңыр топырақ
Сұр-қоңыр топырақ
Таулы
аймақ
топырағы
2 тапсырма. Топырақты қорғау шараларын ұсыну.
3 тапсырма. Кескін картаға топырақтүрлерінің таралуын түсіру.
|
Оқушылар бірінші тапсырманы орындағанда кестенің төменгі жолына топырақ түрлерінің таралу аймақтарын, облыстарын атайды.
Екінші тапсырмада топырақ эрозиясының түрлерін, кейін оған қарсы шараларды көрсетіп, сипаттайды.
Үшінгі тапсырмада кескін картамен жұмыс істейді.
Тапсырмалардың соңында жалпы қорытынды жасайды.
|
ІІІ
|
Жалпы сабақтың кемшіліктері мен жетістіктерін айтады. Оқушыларды үзіліске жібереді.
|
Жалпы сабақтың кемшіліктері мен жетістіктерін мұғаліммен бірге талдайды. Үзіліске шығады.
|
Достарыңызбен бөлісу: |
