АННТОАЦИЯ
диссертационной работы Курманаевой Гульмиры Касымбековны
«Содержание социально-педагогического образования в Казахстане»,
представленной на соискание степени доктора
философии (PhD) по специальности:
6D012300 – Социальная педагогика и самопознание
Актуальность
темы
исследования.
Проблема
содержания
профессиональной подготовки современного специалиста всегда носила
актуальный характер. Ее актуальность со временем только возрастает, так
как стремительное развитие общества способствует выдвижению все больше
новых требований к работникам и, как следствие, к их профессиональной
подготовке. Необходимость развития подготовки кадров, адаптированных к
глобальной конкуренции в сфере знания, подчеркивается также в
программной
статье
Президента
Казахстана
«Взгляд в будущее:
модернизация общественного сознания».
Профессиональная подготовка специалиста рассматривается как
процесс, который характеризуется целостностью, дифференцированностью,
логической организацией. Как и любая деятельность, подготовка имеет свои
цели. Цели подготовки специалистов определяются квалификационными
характеристиками, в которых требования к профессиональным качествам
имеют общий характер.
В современных концепциях подготовки фокус смещается в сторону
склонения потребностей в самоактуализации, понимания социокультурных
структур в их преломлении в отношении персональных способов адаптации,
развития способности самостоятельного приобретения знаний. Данные цели
характеризуют вариативную сторону профессиональной подготовки,
которая, по мнению ученых, часто остается на практике педагогической
абстракцией, не обоснованной отбором содержания подготовки, логичностью
учебного процесса, методическим обеспечением.
В условиях социальных преобразований происходят парадигмальные
изменения в системе образования по многоуровневой подготовке кадров, где
каждый уровень должен выполнить социальный заказ с учетом
политических, экономических и общественных отношений. В этой связи
актуальность
приобретает
социально-педагогическое
образование,
направленное на подготовку социальных педагогов. Это можно объяснить
тем, что, во-первых, «социальный педагог» для казахстанской реалии и
казахстанской системы образования является новой специальностью, во –
вторых, трехуровневая подготовка обязывает нас определить как
особенности подготовки кадров на каждом уровне, так и преемственность и
непрерывность содержания подготовки и компетентности.
На сегодняшний день подготовка по специальности «Социальная
педагогика и самопознание» в Казахстане осуществляется на уровне
бакалавриата, магистратуры и докторантуры. Проблема содержания
социально-педагогического
образования
в
Казахстане
ранее
не
разрабатывалась в целом, в частности, уровень магистратуры.
Актуальность и нерешенность данной проблемы показывает, что
между образовательными программами всех трех уровней должна быть как
преемственность, так и принципиальные особенности
.
Поэтому задача
определения
особенностей
научно-педагогической
подготовки
по
специальности «Социальная педагогика и самопознание», а также
модернизации содержания социально-педагогического образования, является
одной из актуальных.
Методологическую базу нашего исследования составили труды
зарубежных ученых в области содержания образования и социально-
педагогического исследования (Галагузова М.А., Мардахаев Л.В., Мудрик
А.В., Сластенин В.А., Лернер И.Я., Липский И.А., Леднев В.С., Корнбек Я.,
Минайло Е.Н. и др.).
Основополагающими исследованиями для нашей диссертации явились
также работы казахстанских ученых: по проблеме содержания образования,
подготовки кадров (Менлибекова Г.Ж., Тесленко А.Н., Кайдарова А.Д., Хан
Н.Н., Батталханов Е.З., Дайтуканова М.Т., Бурганова Р.И., Баймуканова
М.Т.), истории развития содержания образования (Айкенова Р.А., Байзакова
Е.М., Жазыкова М.К., Калкеева К.Р., Байгожина Ж.М.), истории общей и
профессиональной подготовки кадров (Альмухамбетов Б.А., Ахметова Г.К.,
Аубакирова Г.М., Джанабаева Р.А.).
Анализ выше названных работ позволил нам сделать вывод о том, что
проблема содержания социально-педагогического образования как предмет
исследования не рассматривался в целом, в частности, уровень
магистратуры.
Поэтому
возникшее
противоречие
между
неразработанностью проблемы содержания социально-педагогического
образования в магистратуре и необходимостью ее разработки определили
тему исследования: «Содержание социально-педагогического образования в
Казахстане».
Цель диссертационного исследования: модернизация содержания
научно-педагогической подготовки социального педагога в Казахстане.
Объектом
исследования
является
научно-педагогическая
подготовка социально-педагогических кадров.
Предметом
исследования
является
содержание
научно-
педагогической подготовки социального педагога в Казахстане.
Научная гипотеза исследования: если модернизировать содержание
научно-педагогической подготовки социального педагога с учетом интересов
работодателей, то содержание образования по подготовке будет
соответствовать социальному заказу, так как в содержании будут отражены
интересы заказчиков.
Научная новизна и теоретическая значимость заключаются в том,
что:
-
уточнены
сущностные
характеристики
понятий
«научно-
педагогическая подготовка», «содержание профессионального образования»,
«содержание социально-педагогического образования» и соотношение между
понятиями «социальная педагогика» и «социальная работа»;
- раскрыты особенности содержания научно-педагогической подготовки
социального педагога;
-
разработана компетентностная модель содержания социально-
педагогического образования.
Задачи исследования:
1. Уточнить сущностные характеристики понятий «научно-педагогическая
подготовка», «содержание профессионального образования», «содержание
социально-педагогического образования» и соотношение между понятиями
«социальная педагогика» и «социальная работа».
2.
Раскрыть особенности содержания научно-педагогической подготовки
социального педагога.
3.
Разработать и экспериментально обосновать компетентностную модель
содержания социально-педагогического образования.
Теоретико–методологической основой исследования являются
Концепция высшего педагогического образования РК, системный,
культурологический, компетентностный, аксиологический, акмеологический
подходы к анализу содержания образования, предполагающие целостное
рассмотрение объекта, выявление его внутренних и внешних взаимосвязей;
деятельностный подход, раскрывающий принцип формирования содержания
образования; теории познания и целостного педагогического процесса,
содержания
образования;
идеи
интеграции,
которые
позволяют
систематизировать, конструировать содержание социально-педагогического
образования и трансформировать его в учебный процесс.
Методы исследования: обобщение, анализ нормативно-правовой,
учебно-программной документации и учебно-методических пособий,
моделирование, диагностические методы наблюдения за деятельностью
магистрантов,
педагогов,
анкетирование,
беседы,
тестирование,
статистический анализ результатов деятельности.
Источники исследования: труды философов, психологов, педагогов,
социологов, зарубежных и отечественных ученых в области социально-
педагогического
образования;
правительственные,
законодательные
документы РК, законодательные документы в сфере образования,
государственные общеобязательные стандарты высшего образования,
учебные планы и программы вузов, научная, научно-методическая
литература.
На защиту выносятся основные результаты исследования,
полученные в ходе решения поставленных задач:
1.
Сущностные
характеристики
понятий
«научно-педагогическая
подготовка», «содержание профессионального образования», «содержание
социально-педагогического образования» и соотношение между понятиями
«социальная педагогика» и «социальная работа».
2. Особенности
содержания
научно-педагогической
подготовки
социального педагога.
3. Разработанная и экспериментально обоснованная компетентностная
модель содержания социально-педагогического образования.
Практическое значение полученных результатов определяется тем,
что разработанная компетентностная модель содержания социально-
педагогического образования и модульная образовательная программа
рассматриваемой специальности могут быть применены в подготовке
социальных педагогов на уровне магистратуры.
Личный вклад соискателя: разработаны компетентностная модель
содержания
социально-педагогического
образования,
модульная
образовательная программа специальности 6М012300 – Социальная
педагогика и самопознание. Автор была в составе рабочей группы по
разработке РУП.
Этапы исследования:
На первом этапе (2014-2015) осуществлялся сбор материалов по теме
исследования, изучались научная литература и нормативно-правовая база
профессиональной подготовки, зарубежный и отечественный опыт научно-
педагогической подготовки социальных педагогов, разработан научный
аппарат исследования.
На втором этапе (2015-2016) осуществлялся анализ современного
состояния проблемы, разрабатывались компетентностная модель содержания
социально-педагогического
образования,
модульная
образовательная
программа специальности 6М012300 – Социальная педагогика и
самопознание, проводилась экспериментальная работа.
На третьем этапе (2016-2017) осуществлялся анализ результатов
экспериментальной
работы,
апробация
разработанной
модульной
образовательной программы, интерпретация полученных результатов,
представление работы к публичной защите.
База исследования: Евразийский национальный университет им. Л.Н.
Гумилева, Карагандинский государственный университет им. Е.А. Букетова,
общеобразовательные средние школы г.г. Астана и Жезказган.
Достоверность и обоснованность основных научных результатов
обеспечивается обоснованностью исходных теоретических положений;
использованием комплекса методов исследования, адекватных его объекту,
предмету, целям и задачам; сотрудничеством диссертанта с кафедрами,
имеющими статус опытно-педагогической площадки, работодателями;
подтверждением гипотезы; обоснованностью содержания социально-
педагогического образования.
Апробация и внедрение результатов исследования. Основные
положения и предварительные результаты исследования докладывались и
были одобрены на заседаниях кафедры социальной педагогики и
самопознания ЕНУ имени Л.Н. Гумилева, кафедры педагогики и методики
начального обучения КарГУ имени Е.А. Букетова. Результаты и основные
положения проведенного исследования отражены в работах, опубликованных
автором. Из них 1 статья входит в базу «Thomson Reuters», 1 статья – в базу
«Scopus» и 1 статья – в систему РИНЦ. Научные статьи включены в:
1) материалы международных конференций в Казахстане:
- «Образование через всю жизнь: Непрерывное образование в
интересах устойчивого развития» (Астана – Санкт-Петербург, 2017);
-
«Методика
применения
инновационных
технологий
в
педагогической деятельности с детьми-сиротами» (Астана, 2017),
2) материалы международных конференций ближнего и дальнего
зарубежья:
- «Science and Society» (Лондон, 2016);
- «Perspective scientific research» (Моррисвилл, 2016);
- «Обучение и Воспитание: Методики и Практика 2015/2016 учебного
года» (Новосибирск, 2016);
- «Научные исследования и разработки» (Москва, 2017),
3) журналы, рекомендованные Комитетом МОН РК:
- «Вестник Евразийского гуманитарного института» (Астана, 2015);
- «Вестник Евразийского университета имени Л.Н. Гумилева» (Астана,
2015);
- «Доклады Казахской Академии Образования» (Астана, 2016),
4) журнал, входящий в базу «Thomson Reuters»:
- International Social Work (ISSN 00208728, IF - 0,573, 2017),
5) журнал, входящий в базу «Scopus»:
- Revista Espacios (ISSN 0798-1015, SJR -0.170, 2017),
6) журнал, входящий в систему РИНЦ:
- Известия Кыргызской Академии Образования (ISSN 1026-9045, 2015).
Диссертация состоит из введения, трех глав, заключения, списка
использованных источников и приложений. Диссертационное исследование
содержит иллюстрации в виде таблиц и различных графиков.
Во введении раскрывается актуальность темы исследования, уровень ее
состояния в теории и практике, формулируется противоречие, лежащее в
основе проблемы исследования, определены объект, предмет, цель, гипотеза,
задачи
исследования,
ведущая
идея;
характеризуется
теоретико-
методологическая основа, научная новизна, теоретическая и практическая
значимость, представлены основные положения, выносимые на защиту,
методы исследования.
В первой главе «Теоретические основы содержания социально-
педагогического образования» раскрыта сущностная характеристика понятий
«научно-педагогическая подготовка», «содержание профессионального
образования», «содержание социально-педагогического образования» и
других ключевых понятий исследования, дается разграничение понятий
«социальная педагогика» и «социальная работа». Определены исторические
предпосылки развития социально-педагогического образования: история
развития социальной педагогики, генезис развития социальной педагогики
как отрасли науки, рассмотрена история образования и педагогики
Казахстана, осуществлен анализ развития социально-педагогического
образования за рубежом. Рассмотрены дихотомия и конвергенция
социальной педагогики в странах Европы, опыт профессиональной
подготовки социальных педагогов в Германии, США, Канаде, Австралии.
Во второй главе «Особенности содержания социально-педагогического
образования в Казахстане» рассмотрены состояние и тенденции развития
социально-педагогического образования в Казахстане: описаны социальные
проблемы, приведены официальные статистические данные социальных
организаций, перечислены вузы, осуществляющие подготовку по
специальности «Социальная педагогика и самопознание», осуществлен
анализ нормативно-правовой базы, регулирующей профессиональную
подготовку социальных педагогов, раскрыты тенденции казахстанского
образовательного пространства, в том числе определяющие развитие
социальной педагогики как науки. Особенности научно-педагогической
подготовки
магистров
социальной
педагогики
раскрыты
путем
сравнительного анализа Государственных общеобязательных стандартов
специальности «Социальная педагогика и самопознание» уровней
бакалавриата и магистратуры с целью определения преемственности и
непрерывности
в
их
содержании.
Разработана
и
обоснована
компетентностная
модель
содержания
социально-педагогического
образования на уровне магистратуры, направленная на формирование
компетенций, необходимых социальному педагогу и востребованных на
рынке труда.
В третьей главе «Реализация компетентностной модели содержания
социально-педагогического образования» осуществлен сравнительный
анализ модульных образовательных программ трех казахстанских вузов,
осуществляющих подготовку по специальности 6М012300 –«Социальная
педагогика и самопознание», рассмотрены специфические особенности
разработки содержания подготовки социально-педагогических кадров в
магистратуре. Разработана и обоснована модульная образовательная
программа специальности 6М012300 – «Социальная педагогика и
самопознание», в том числе необходимость включения в МОПы дисциплин
«Основы нормативно-правовой деятельности социального педагога» и
«Социально-педагогический менеджмент». На основе экспериментальной
работы подтверждена состоятельность содержания научно-педагогического
образования.
В заключении диссертации обобщены результаты теоретического и
экспериментального исследования, сформулированы общие выводы,
определены перспективы дальнейшей работы.
Құрманаева Гүлмира Қасымбекқызының 6D012300 – Әлеуметтік
педагогика және өзін-өзі тану мамандығы бойынша философия докторы
(PhD) дәрежесін алуға ұсынылған «Қазақстандағы әлеуметтік-
педагогикалық білім беру мазмұны» диссертациялық жұмысының
АННОТАЦИЯСЫ
Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Заманауи маманды кәсіби даярлау
мазмұнының проблемасы қашанда өзекті сипатқа ие. Оның өзектілігі уақыт
өте келе артып келеді, себебі қоғамның даму қарқыны жұмыскерлерге
қойылатын жаңа талаптарды, оған сәйкес олардың кәсіби даярлығына
қойылатын талаптарды арттыруда. Білім саласында ауқымды бәсекелестікке
бейінделген кадрларды даярлауды дамыту қажеттілігі «Болашаққа көзқарас:
қоғамдық сананы жаңғырту» атты Қазақстан Президентінің бағдарламалық
мақаласында атап көрсетілген.
Маманды кәсіби даярлау тұтастық, саралау, логикалық ұйымдастыру
ерекшеліктерімен сипатталады. Кез келген басқа қызмет сияқты даярлаудың
да өз мақсаттары бар. Мамандарды даярлаудың әдепкі мақсаттары кәсіби
қабілеттеріне қойылатын талаптар жалпылама болып табылатын біліктілік
сипаттамаларымен анықталады.
Заманауи даярлау тұжырымдамаларында басты назар қажеттіліктерді
өзін-өзі белсендіруге, әлеуметтік-мәдени құрылымдарды жеке бейінделген
тәсілдері, өздігінен білім алу қабілетін дамытуға қатысты ұғыну жағына
ойысуда. Аталған мақсаттар кәсіби даярлықтың вариациялық тұсын
сипаттайды, бұл ғалымдардың пікірінше, көбіне іс жүзінде даярлау
мазмұнының таңдауы, оқу үдерісінің қисыны, әдістемелік қамтамасыз етілуі
негізделмеген педагогикалық абстракция болып қалуда.
Әлеуметтік түрлену жағдайларында саяси, экономикалық және
қоғамдық қарым-қатынастардың ерекшеліктеріне орай әрбір деңгейі
әлеуметтік тапсырыстарды орындауы тиіс кадрларды көпдеңгейлі даярлау
бойынша парадигмалық өзгерістер орын алуда. Осыған байланысты
әлеуметтік педагогтарды дайындауға бағытталған әлеуметтік-педагогикалық
білім берудің өзектілігі ерекше. Қазақстандағы қалыптасқан жағдай мен білім
беру жүйесі үшін «әлеуметтік педагог», біріншіден, жаңа мамандық болып
табылады, екіншіден, үш деңгейлі даярлау әрбір деңгейде кадрларды
даярлаудың ерекшеліктерімен қатар, даярлау мен біліктілік мазмұнының
сабақтастығы мен үздіксіздігін анықтауды талап етеді.
Қазіргі уақытта Қазақстанда «Әлеуметтік педагогика және өзін-өзі
тану» мамандығы бойынша даярлау бакалавриат, магистратура және
докторантура деңгейінде жүзеге асырылады. Қазақстандағы әлеуметтік –
педагогикалық білім беру мазмұнының проблемасы, атап айтқанда
магистратура деңгейі бұған дейін жалпы алғанда қарастырылып
зерттелмеген.
Аталған проблеманың өзектілігі мен шешімінің болмауы үш деңгейдегі
білім беру бағдарламалары арасында сабақтастықтықпен қатар, түбегейлі
ерекшеліктері де болуы тиіс екенін көрсетіп отыр. Сондықтан «Әлеуметтік
педагогика және өзін-өзі тану» мамандығы бойынша ғылыми-педагогикалық
дайындықтың ерекшеліктерін анықтау міндеті, сондай-ақ әлеуметтік
педагогикалық білім беру мазмұнын жаңғырту өзекті проблемалардың бірі
болып табылады.
Біздің зерттеуіміздің әдіснамалық негізін әлеуметтік педагогикалық
зерттеу саласындағы шетелдік ғалымдардың еңбектері құрады (Галагузова
М.А., Мардахаев Л.В., Мудрик А.В., Сластенин В.А., Лернер И.Я., Липский
И.А., Леднев В.С., Корнбек Я., Минайло Е.Н. және т.б.).
Біздің диссертациямыз үшін негізгі зерттеулер ретінде сондай-ақ білім
беру мазмұны, кадрларды даярлау мәселесі бойынша (Меңлібекова Г.Ж.,
Тесленко А.Н., Кайдарова А.Д., Хан Н.Н., Батталханова Е.З., Дайтуцканова
М.Т., Бурганова Р.И., Баймуканова М.Т. ), білім беру мазмұнының даму
тарихы (Р.А.Айкенова, Е.М.Байзақова, М.К.Жазықова, К.Р Қалкеева.),
кадрларды жалпы және кәсіби даярлау тарихы (Әлмұхамбетов Б.А.,
Ахметова Г.К., Аубакирова Г.М., Джанабаева Р.А.) мәселелері бойынша
қазақстандық ғалымдардың еңбектері алынды.
Жоғарыда аталған жұмыстардың талдамасы әлеуметтік-педагогикалық
білім беру мазмұнының проблемасы, атап айтқанда магистратура деңгейі
зерттеу нысаны ретінде қарастырылмаған деген қорытынды жасауға
мүмкіндік берді. Сондықтан магистратурадағы әлеуметтік-педагогикалық
білім беру мазмұны проблемасының зерттелмеуі мен оны әзірлеу
арасындағы қарама-қайшылық «Қазақстандағы әлеуметтік-педагогикалық
білім беру мазмұны» деген біздің зерттеу жұмысымыздың тақырыбын
анықтап берді.
Диссертациялық зерттеудің мақсаты: Қазақстанда әлеуметтік
педагогты ғылыми-педагогикалық даярлаудың мазмұнын жаңғырту.
Зерттеудің объектісі әлеуметтік-педагогикалық кадрларды ғылыми-
педагогикалық даярлау болып табылады.
Зерттеудің пәні Қазақстанда әлеуметтік педагогты ғылыми-
педагогикалық даярлау мазмұны болып табылады.
Зерттеудің ғылыми гипотезасы: Егер әлеуметтік педагогты ғылыми-
педагогикалық даярлау мазмұнын жұмыс берушілердің мүддесі тұрғысынан
жаңғыртатын болса, онда даярлау бойынша білім беру мазмұны әлеуметтік
тапсырысқа сәйкес болады, себебі мазмұнында тапсырыс берушілердің
мүддесі көрсетіледі.
Ғылыми жаңалығы және теориялық маңыздылығы:
- «ғылыми-педагогикалық дайындық», «кәсіби білім беру мазмұны»,
«әлеуметтік-педагогикалық білім беру мазмұны» ұғымдарының
мән-мағыналық сипаттамалары және «әлеуметтік педагогика» мен
«әлеуметтік жұмыс» ұғымдарының ара-жігі нақтыланған.
- әлеуметтік педагогты ғылыми-педагогикалық даярлау мазмұнының
ерекшеліктері ашылған;
- әлеуметтік педгогикалық білім беру мазмұнының құзыреттілік
моделі әзірленген.
Зерттеудің міндеттері:
1. «Ғылыми-педагогикалық дайындық», «кәсіби білім беру мазмұны»,
«әлеуметтік-педагогикалық білім беру мазмұны» ұғымдарының мән-
мағыналық сипаттамаларын нақтылау және «әлеуметтік педагогика» мен
«әлеуметтік жұмыс» ұғымдарының ара-жігін ашу;
2. әлеуметтік педагогты ғылыми-педагогикалық даярлау мазмұнының
ерекшеліктерін ашу;
3. әлеуметтік педагогикалық білім беру мазмұнының құзыреттілік моделін
әзірлеу және тәжірибе жүзінде негіздеу.
Зерттеудің теориялық-әдіснамалық негізі объектіні бүтіндей
қарастыруды, оның ішкі және сыртқы өзара байланысын анықтауды
білдіретін ҚР жоғары педагогикалық білім беру тұжырымдамасы, білім беру
мазмұнын
талдауға
жүйелі,
мәдениеттанушылық,
құзыреттілік,
аксиологиялық, акмеологиялық бағыт; блім беру мазмұнын қалыптастыру
қағидаттарын ашатын әрекеттік бағыт; таным және толық педагогикалық
үдеріс, білім беру мазмұны теориясы; әлеуметтік-педагогикалық білім беру
мазмұнын жүйелеп, құрылымдауға және оны оқу үдерісіне түрлендіруге
мүмкіндік беретін ықпалдастыру идеялары болып табылады.
Зерттеу әдістері: қорыту, нормативтік-құқықтық, оқу-бағдарламалық
құжаттаманы және оқу-әдістемелік оқулықтарды талдау, модельдеу,
магистранттардың, педагогтардың іс-әрекетін диагностикалық бақылау
әдістері, сауалнама жүргізу, әңгімелесу, тестілеу, іс-әрекет нәтижелерін
статистикалық талдау.
Зерттеу көздері: әлеуметтік-педагогикалық білім беру саласындағы
шетелдік және отандық ғалымдарды, философтардың, психологтардың,
педагогтардың, әлеуметшілердің еңбектері; ҚР үкіметтік, заңнамалық
құжаттары; білім беру саласындағы заңнамалық құжаттар, мемлекеттік
жалпыға міндетті жоғары білім беру стандарттары, жоо оқу жоспарлары
және бағдарламалары, ғылыми, ғылыми-әдістемелік әдебиет.
Қойылған міндеттерді шешу барысында алынған зерттеудің негізгі
нәтижелері қорғауға шығарылады:
1. «Ғылыми-педагогикалық дайындық», «кәсіби білім беру мазмұны»,
«әлеуметтік-педагогикалық білім беру мазмұны» ұғымдарының мән-
мағыналық сипаттамалары және «әлеуметтік педагогика» мен
«әлеуметтік жұмыс» ұғымдарының ара-жігі;
2. Әлеуметтік педагогты ғылыми-педагогикалық даярлау мазмұнының
ерекшеліктері;
3. Әзірленген
және
тәжірибе
жүзінде
негізделген
әлеуметтік
педагогикалық білім беру мазмұнының құзыреттілік моделі.
Алынған нәтижелердің тәжірибелік маңыздылығы әлеуметтік-
педагогикалық білім беру мазмұнының әзірленген біліктілік моделі және
қарастырылып отырған мамандықтың модульдік білім беру бағдарламасы
магистратура деңгейінде әлеуметтік педагогтарды дайындауда қолданылу
мүмкіндігімен анықталады.
Ізденушінің қосқан жеке үлесі: әлеуметтік-педагогикалық білім беру
мазмұнының құзыреттілік моделі, 6М012300 – Әлеуметтік педагогика және
өзін-өзі тану мамандығының модульдік білім беру бағдарламасы әзірленді.
Автор ЖОБ әзірлеу бойынша жұмыс тобының құрамында болды.
Зерттеу кезеңдері:
Бірінші кезеңде (2014-2015) зерттеу тақырыбы бойынша материалдар
жинақталды, ғылыми әдебиет және кәсіби даярлықтың нормативтік-
құқықтық
базасы,
әлеуметтік
педагогтарды
ғылыми-педагогикалық
дайындаудың шетелдік және отандық тәжірибесі зерттелді, зерттеудің
ғылыми аппараты әзірленді.
Екінші кезеңде (2015-2016) проблеманың заманауи жағдайына талдау
жүзеге асырылды, әлеуметтік-педагогикалық білім беру мазмұнының
құзыреттілік моделі, 6М012300 – Әлеуметтік педагогика және өзін-өзі тану
мамандығының модульдік білім беру бағдарламасы әзірленді, тәжірибелік
жұмыс жүргізілді.
Үшінші кезеңде (2016-2017) тәжірибелік жұмыстың нәтижелеріне талдау
жүргізілді, әзірленген модульдік білім беру бағдарламасы апробациядан
өткізілді, алынған нәтижелер өңделіп түсіндірілді, жария қорғауға арналған
жұмыстар ұсынылды.
Зерттеу базасы: Л.Н.Гумилев атындағы Еуразиялық ұлттық университет,
Е.А.Бөкетов атындағы Қарағанды мемлекеттік университеті, Астана қ. және
Жезқазған қ. орта білім беру мектептері.
Негізгі ғылыми нәтижелердің нақтылығы және негізділігі бастапқы
теориялық қағидалардың негізділігімен; зерттеу объектісіне, пәніне,
мақсаттары мен міндеттеріне сай зерттеу әдістерінің кешенін пайдаланумен;
тәжірибелік-педагогикалық алаң мәртебесі бар кафедралармен, жұмыс
берушілермен диссертанттың ынтымақтастығы; әлеуметтік-педагогикалық
білім беру мазмұнының негізділігімен қамтамасыз етіледі.
Апробация және зерттеудің нәтижелерін енгізу. Зерттеудің негізгі
қағидалары мен алдын ала нәтижелері Л.Н.Гумилев атындағы ЕҰУ
әлеуметтік педагогика және өзін-өзі тану кафедрасының, Е.А.Бөкетов
атындағы ҚарМУ педагогика және бастауыш білім беру әдістемесі
кафедрасының отырыстарында баяндалып, мақұлданды. Жүргізілген
зерттеулердің нәтижелері мен негізгі қағидалары автор жариялаған
жұмыстарда көрсетілді. Оның ішінде 1 мақала «Thomson Reuters» қорына, 1
мақала - «Scopus» қорына және 1 мақала - РҒЦИ жүйесіне енгзілген.
Ғылыми мақалалар:
1) Қазақстандағы
мынадай
халықаралық
конференциялардың
материалдарына кіреді:
- «Өмір бойы білім алу: Тұрақты даму мақсатында үздіксіз білім беру
(Астана – Санкт-Петербург, 2017);
- «Жетім балалармен педагогикалық жұмыста инновациялық
технологияларды қолдану әдістемесі» (Астана, 2017);
2) жақын және алыс шетел халықаралық конференцияларының
материалдарына кіреді:
- «Science and Society» (Лондон, 2016);
- «Perspective scientific research» (Моррисвилл, 2016);
- «Оқыту және тәрбие: 2015/20160 оқу жылындағы әдістемелер мен
тәжірибе» (Новосибирск, 2016);
- «Ғылыми зерттеулер мен әзірлемелер» (Мәскеу, 2017),
3) ҚР БҒМ ұсынған журналдарға кіреді:
- «Еуразия гуманитарлық институтының хабаршысы» (Астана, 2015);
- «Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия гуманитарлық институтының
хабаршысы» (Астана, 2015),
- «Қазақ білім беру академиясының баяндамалары» (Астана, 2016);
4) «Thomson Reuters» қорына кіретін журнал;
- International Social Work (ISSN 00208728, IF - 0,573, 2017)
5) «Scopus» қорына кіретін журнал:
- Revista Espacios (ISSN 0798-1015, SJR -0.170, 2017)
6) РҒЦИ жүйесіне кіретін журнал:
- Қырғыз Білім беру академиясының хабаршасы (ISSN 1026-9045,
2015).
Диссертация кіріспеден, үш бөлімнен, қорытындыдан, пайдаланылған
ақпарат көздерінен және қосымшалардан тұрады. Диссертациялық зерттеуде
кестелер мен түрлі графиктер түріндегі иллюстрациялар бар.
Кіріспеде зерттеу тақырыбының өзектілігі, оның теория мен
практикадағы жай-күйінің деңгейі ашылады, зерттеу проблемасының негізіне
алынған қайшылық қалыптастырылған, зерттеу объектісі, пәні, мақсаты,
гипотезасы, міндеттері, жетекші идея анықталған; теориялық-әдіснамалық
негізі, ғылыми жаңалығы, теориялық және тәжірибелік маңыздылығы
сипатталған, қорғауға шығарылатын негізгі қағидалар, зерттеу әдістері
берілген.
«Әлеуметтік-педагогикалық білім беру мазмұнының теориялық
негіздері» атты бірінші тарауда «ғылыми-педагогикалық дайындық»,
«кәсіби білім беру мазмұны», «әлеуметтік-педагогикалық білім беру
мамзұны» және басқа да ұғымдардың мән-мағыналық сипаттамалары
ашылған, «әлеуметтік педагогика» және «әлеуметтік жұмыс» ұғымдарының
ара-жігі ашылған. Әлеуметтік-педагогикалық білім беру дамуының тарихи
алғышарттары анықталған, Қазақстанның білім беру және педагогика тарихы
қарастырылған, шетелдегі әлеуметтік-педагогикалық білім беру дамуына
талдау жасалған. Германиядағы әлеуметтік педагогика дихотомиясы мен
ковергенциясы, Германия, АҚШ, Канада, Австралиядағы әлеуметтік
педагогтарды кәсіби дайындау тәжірибесі қарастырылған.
«Қазақстандағы әлеуметтік-педагогикалық білім беру мазмұнының
ерекшеліктері»
атты
екінші
тарауда
Қазақстандағы
әлеуметтік-
педагогикалық білім берудің даму тенденциялары мен жай-күйі
қарастырылған:
әлеуметтік
проблемалар
сипатталған,
әлеуметтік
ұйымдардың ресми статистикалық деректері келтірілген, «Әлеуметтік
педагогика және өзін-өзі тану» мамандығы бойынша даярдауды жүзеге
асыратын жоо-лар тізімі берілген, әлеуметтік педагогтарды кәсіби даярлауды
реттейтін нормативті-құқықтық базаға талдау жасалған, қазақстандық білім
беру кеңістігінің тенденциялары, оның ішінде әлеуметтік педагогиканы
ғылым ретінде анықтайтын тенденциялары ашылған. Әлеуметтік педагогика
магистрлерін ғылыми-педагогикалық даярлау ерекшеліктері мазмұндағы
сабақтастық пен үздіксіздікті анықтау мақсатында бакалавриат пен
магистратуара деңгейлерінде «Әлеуметтік педагогика және өзін-өзі тану»
мамандығының мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарттарына
салыстырмалы талдама жүргізу арқылы ашылды. Әлеуметтік педагогке
қажет біліктіліктерді қалыптастыруға бағытталған және еңбек нарығында
сұранысқа ие магистратура деңгейінде әлеуметтік-педагогикалық білім беру
мазмұнының құзыреттілік моделі әзірленіп негізделген.
«Әлеуметтік-педагогикалық білім беру мазмұнының құзыреттілік
моделін іске асыру» атты үшінші тарауда 6М012300 – Әлеуметтік
педагогика және өзін-өзі тану мамандығы бойынша даярлауды жүзеге
асыратын үш қазақстандық жоо модульдік білім беру бағдарламаларына
салыстырмалы талдама жасалды, магистратурада әлеуметтік-педагогикалық
кадрларды даярлау мазмұнын әзірлеудің ерекшеліктері қаралған. 6М012300 –
Әлеуметтік педагогика және өзін-өзі тану мамандығы бойынша модульдік
білім беру бағдарламасы әзірленген және негізделген, оның ішінде
«Әлеуметтік педагогтың нормативтік-құқықтық қызметінің негіздері» және
«Әлеуметтік –педагогикалық менеджмент» пәндерін МББ-ға қосу қажеттілігі
негізделген. Тәжірибелік жұмыс негізінде ғылыми-педагогикалық білім беру
мазмұнының өміршеңдігі расталды.
Диссертацияның қорытындысында теориялық және тәжірибелік зерттеу
нәтижелері қорытылды, жалпы тұжырымдар жасалды, келешектегі жұмыс
бағыты айқындалды.
SUMMARY
of Kurmanayeva Gulmira Kassymbekovna’s PhD thesis titled “The content of
socio-pedagogical education in Kazakhstan”
6D012300-Social Pedagogy and Self-Cognition Specialty
The research topicality. The issue of the content of the professional preparation
of a modern specialist has used to be a topical one. Its topicality is increasing since
rapid social developments impose more new requirements to employees and their
professional education as well. The Program Article of the President of Kazakhstan
“Course towards the future: modernization of Kazakhstan’s identity” also
highlights the necessity of preparing globally competitive specialists.
The professional training of a specialist is considered as a process that is featured
by integrity, differentiation, and logical organization. Like any activity, preparation
has its goals. The specialist training goals have used to be determined by job
descriptions where the professional qualities requirements are of a general nature.
The current training concepts focus mainly on the self-actualization needs,
understanding socio-cultural structures in personal adaptation methods, developing
knowledge acquisition ability. Such goals include invariable aspects of training:
knowledge, skills, development of specific abilities, qualities. These goals describe
the variable side of professional training, which, according to scientists, often
remain in practice as a pedagogical abstraction, not justified by the selection of the
training content, training process consistency, and methodological support.
The social transformations result in paradigmatic changes in the multilevel higher
education system where each level must provide the society order with a view of
political, economic, and social relations. In this regard, the socio-pedagogical
education, which is aimed at social pedagogue’s preparation, is topical. This can be
explained by the fact that, firstly, "social pedagogue" is a new major for the
Kazakhstani realities and the Kazakhstani education system, secondly, the three-
level education obliges us to determine the specifics of specialists’ preparation at
each level, and the succession and continuity of the content of education and
competence as well.
Today, in Kazakhstan, bachelors, masters and PhD students study for their degrees
on the Social Pedagogy and Self-knowledge Specialty. The issue of the socio-
pedagogical education in Kazakhstan has not been discussed before, the master
level in particular.
The topicality and uncertainty of the issue say about succession and fundamental
difference requirements to the educational programs of all three levels.
Our research methodology was based upon the works of the foreign scientists in
the field of socio-pedagogical research (L.V. Galaguzova, A.V. Mardakhayev,
V.A. Mudrik, I.Ya. Slastenin, I.Ya. Lerner, I.Ya. Lipsky, V.S. Lednev, J.
Kornbeck, E.N. Minaylo and others).
The researches of the Kazakhstani scientists were also fundamental for our
dissertation: in the field of education content, specialist training (A.D. Kaydarova,
N.N. Khan), education content development history (G. Zh. Menlibekova, A.N.
Teslenko, A.D. Kaidarova, N.N. Khan, E.Z. Batylkhanov, M.T. Daitukanova,
H.B. Burganova, M.T. Baimukanova), history of the education content
development (R.A. Aikenova, E.M. Baizakova, M.K. Zhazykova, K.R. Kalkeyeva,
Zh. M. Baigozhina), history of general and professional training of specialists
(B.A. Almukhambetov, G.K. Akhmetova, G.M. Aubakirova, R.A. Dzhanabaeva).
The analysis of the above-mentioned works enabled us to conclude that the issue of
the socio-pedagogical education content has not been considered as the research
subject in general, the master’s degree level in particular. Therefore, the emerging
contradiction between the non-research of the issue of the socio-pedagogical
education content at master level and the need for its development have determined
the research theme: "The content of socio-pedagogical education in Kazakhstan".
The research objective: updating the content of the post-graduate preparation of
social pedagogues in Kazakhstan.
The research object: post-graduate preparation of social pedagogy specialists.
The research subject: content of the post-graduate preparation of social
pedagogues in Kazakhstan.
The research hypothesis: If the content of the post-graduate preparation of a
social pedagogue is updated with the account of employers’ interests, then the
education content will meet the society order since the content will provide for
customers’ interests.
The
research
novelty
and
theoretical
significance
is
that:
- the definitions "post-graduate preparation", "professional education content",
"socio-pedagogical education content" and the relationship between the concepts
of "social pedagogy" and "social work" have been clarified;
- the specifics of the content of post-graduate preparation of social pedagogue
have been identified;
- the competence-based model of the socio-pedagogical education content has been
developed.
The research tasks:
1. To clarify the definitions "post-graduate preparation", "professional
education content", "socio-pedagogical education content" and the
relationship between the concepts of "social pedagogy" and "social work";
2. To identify the specifics of the content of the post-graduate preparation of
social pedagogue;
3. To develop and provide the experimental proof of the competence-based
model of the socio-pedagogical education content.
The theoretical and methodological basis of the research is the Concept of
Higher Pedagogical Education of the Republic of Kazakhstan; system, culture,
competence, axiology, and acmeology-based approaches to the analysis of the
education content, which suggest an integral examination of the object, reveal its
internal and external relationships; activity-based approach that reveals the
principle of the education content development; theories of cognition and integral
pedagogical process, education content; integration ideas to systematize, develop
the socio-pedagogical education content and integrate it in the education process.
The research methods: summary, analysis of legal, educational and program
documentation and methodological aids, modeling, diagnostic methods of graduate
students’ and pedagogues’ activities monitoring, questioning, interviews, testing,
statistical analysis of activity results.
The research sources: works of philosophers, psychologists, pedagogues,
sociologists, foreign and domestic scientists in the field of socio-pedagogical
education; governmental, legislative documents of the Republic of Kazakhstan,
legislative documents in the field of education, state compulsory standards of
higher education, university curricula, scientific, scientific and methodical
literature.
The following main findings precede the defense:
1. The aspects of the definitions "post-graduate preparation", "professional
education content", "socio-pedagogical education content" and the
relationship between the concepts of "social pedagogy" and "social work";
2. The specifics of the content of the post-graduate preparation of social
pedagogue;
3. The developed and experimentally proofed competence-based model of the
socio-pedagogical education content.
Practical relevance of the research consists in the fact that the developed
competence-based model of the socio-pedagogical education content and the
modular education program of the concerned specialty can be applied in
preparation of social pedagogues at the master's level.
Researcher’s personal contribution. The development of the competence-based
model of the socio-pedagogical education and the modular educational program of
the 6M012300 – Social Pedagogy and Self-knowledge Specialty. The researcher
authored a number of syllabuses.
Research stages:
At the first stage (2014-2015), the research materials were collected, scientific
literature and the legal and regulatory basis for professional training, foreign and
domestic experience in the post-graduate preparation of social pedagogues were
studied, the main body of the research was developed.
At the second stage (2015-2016), the current status of the issue was analyzed, the
competence-based model of the socio-pedagogical education content and the
modular education program on the Social Pedagogy and Self-knowledge Specialty
were developed, and the experimental work was carried out.
At the third stage (2016-2017), the experimental work findings were analyzed,
the developed modular education program was tried out, the findings were
interpreted, and the research was presented for the public defense.
Research base: L.N. Gumilev Eurasian National University, E.A. Buketov
Karaganda State University, comprehensive secondary schools of the cities of
Astana and Zhezkazgan.
Reliability and validity of the key research findings are provided by the relevancy
of the initial theories, research methods corresponding to the research object,
subject, objectives and tasks; dissertation author’s cooperation with the
departments, which have experimental pedagogical platforms, and employers;
hypothesis substantiation; and socio-pedagogical education content relevancy.
Trying out and implementing findings. The key points and preliminary findings
of the research were reported and approved at meetings of L.N. Gumilev ENU
Social Pedagogy and Self-Knowledge Department, E.A. Buketov KSU Pedagogy
and Primary Education Department. The findings and key points of the research
were published as articles one of which is included in "Thomson Reuters"
database, one article - in "Scopus" database and one article in the RSCI (Russian
Scientific Citation Index) system. The research articles are included in:
1) the
materials
of
international
conferences
in
Kazakhstan:
- "Long-life Education: Continuing Education for Sustainable
Development" (Astana - St. Petersburg, 2017);
- "Methods of applying innovative technologies in pedagogical activities
with orphans" (Astana, 2017);
2) the materials of international conferences in neighboring countries and
beyond:
- "Science and Society" (London, 2016);
- "Perspective scientific research" (Morrisiville, 2016);
- "Scientific Research and Development" (Moscow, 2017);
- "Education and upbringing: Methods and Practice of the academic
year 2015/2016" (Novosibirsk, 2016);
3) journals recommended by the MES of the RK Committee:
- "Bulletin of Eurasian Humanitarian Institute" (Astana, 2015);
- "Bulletin of L.N. Gumilev Eurasian University” (Astana, 2015);
- "Proceedings of the Kazakh Academy of Education" (Astana, 2016);
4) journal included in Thomson Reuters database:
- International Social Work (ISSN 00208728, IF - 0,573, 2017);
5) journal included in Scopus database:
- Revista Espacios (ISSN 0798-1015, SJR-0.170, 2017);
6) journal included in RSCI system:
- Proceedings of the Kyrgyz Academy of Education (ISSN 1026-9045, 2015).
Dissertation Structure: the work consists of the introduction, three sections,
conclusion, bibliography list and annexes. The dissertation research includes tables
and various graphs.
The introduction reveals the research urgency, its theoretical and practical status,
the contradiction that is the research basis; identifies the object, the subject, the
goal, the hypothesis, the research tasks, and the leading idea; defines the theoretical
and methodological basis, scientific novelty, theoretical and practical significance,
the key aspects presented for the defense, and the research methods.
The first section "Theoretical foundations of the socio-pedagogical education
content" reveals the aspects of the definitions "post-graduate preparation",
"professional education content", "socio-pedagogical education content" and other
definitions, the relationship between the notions "social pedagogy" and "social
work", the historical preconditions for the development of socio-pedagogical
education, the history of education and pedagogy of Kazakhstan, the analysis of
the development of socio-pedagogical education abroad, the dichotomy and
convergence of social pedagogy in European countries, and the experience of
professional training of social pedagogues in Germany, USA, Canada, Australia.
The second section "Specifics of the content of the socio-pedagogical education in
Kazakhstan" deals with the state and trends in the development of socio-
pedagogical education, social problems, official statistical data of social entities,
the list of higher educational institutions preparing "Social Pedagogy and Self-
knowledge" professionals, analysis of rules and regulations of social pedagogues
preparation, the Kazakhstani educational space trends, including those determining
the development of social pedagogy as a science. The specifics of the post-
graduate preparation of social pedagogy masters are identified through the
comparative analysis of the state compulsory standard of the "Social Pedagogy and
Self-knowledge" undergraduate and post-graduate programs with a view to
determining the succession and continuity of their content. The competence-based
model of the content of socio-pedagogical education of post-graduates that is
aimed at developing social pedagogue’s competencies and in-demand on the labor
market was developed and justified.
The third section "Implementation of the competence-based model of the content
of socio-pedagogical education" gives the comparative analysis of modular
education programs of three higher educational institutions of Kazakhstan
preparing on the 6M012300 – Social Pedagogy and Self-knowledge Specialty,
considers the specifics of the development of the content of preparation of social
pedagogy post-graduates. The modular educational program of the 6M012300-
Social Pedagogy and Self-knowledge Specialty including the necessity of the
subjects “The fundamentals of the law-based activity of social pedagogue” and
“Socio-pedagogical Management” were developed and substantiated. The
experimental work did prove the consistency of the post-graduate education
content.
The conclusion summarizes the theoretical, practical and general findings,
identifies the further work areas.
Достарыңызбен бөлісу: |