3. Семинар сабақтарының тақырыптары, түсініктер

1. 
   Алхазишвили А.А. Основы овладения устной иностранной речью. М.,1988.
   
2. 
   Андриевская В.В. Возрастные особенности деятельности старшеклассников на уроках иностранного языка. ИЯШ.
   
3. 
   Зимняя И.А. Психологические аспекты обучения говорению на иностранным языке. М.,1985.
   
4. 
   Зимняя И.А. Психология обучения неродному языку. М.,1989.
   
5. 
   Зимняя И.А. Психология обучения иностранным языкам в школе. М.,1991.
   

Қазақылық — кеңпейіл, дархан, той думанға жаны құмар, жомарттық, орынсыз ашылып-шашылу.

Қара шаңырақ — әке-шешенің түтін түтетіп отырған үлкен үйі.

Ерік - воля

Ерекшелік - особенность

Жеркену - брезговать

Жұлдызнама - гороскоп

Жан - душа

Жауапкершілік - ответственность

Жантану - психология

Шет тілін оқытудағы танымдық процесстер және қабілеттілік. Оқытуды ұйымдастыру кезіндегі танымдық процесстердің заңдылығы мен жекелігінің жалпы мінездемесі. Оқушылардың танымдық қабілеттерінің дамуын ескере отырып жасалатын психологиялық талдау бойьнша ұсыныс.

Шет тілін оқытудың, эмоционалды-ерікті аумағы. Сабақ кезіндегі психологиялык күй және оның оқу бірлестігіне тигізетін әсері.

Окушылардың эмоционалды-ерікті аумағын ескере отырып жасалатын психологиялық талдау бойынша ұсыныс.

1. 
   Домолов А.Г. Психология личности.М.,1990.
   
2. 
   Успанов К.С. Теория и ппрактика формирования профессионально значимых качеств у будущих учителей.- А., 1998.
   
3. 
   Познавательные процессы и способности в обучении. М.,1990.
   
4. 
   Жашкуревич. Л.Г. Формирование универсальных умений билингва. М.,2002.
   
5. 
   Мягкова Е.Ю. Структурные споры при обучении пониманию и переводу иностранного текста. // Психолингвистические исследования: слово и текст-Т., 1995.
   

Магия — наным-сенімдердің жүйелі ритуалы.

Психологиялық антропология — этностық, мінез-құлық ерекшеліктерін зерттеумен айналысатын америкалық ғылыми бағыт.

Даралық - индивидуальность

Кейіп - состояние

Қарқындылық - интенсивность

Құмарлық - страсть, наслаждение

Қызығу - интерес

Қуаныш - радость

Қасірет - страдание

Каһар - гнев
4-дәріс тақырыбы: Шетел тілдерін оқытудағы жас ерекшеліктеріне қарай тіл дамытудағы психологиялық ерекшеліктер.

1 бөлім. Ерте кездегі сөйлеу онтогенезі. Сөйлеу алдындағы немесе сөйлеуге дейінгі кезең (Ж.Пиаженің сенсомоторлы интеллектінің деңгейі). Сәбидің бір айлық кезіндегі рефлекстің қолданылуы. Екі – төрт айлық сәбидің айналмалы жауап беруі. Алғашқы вокализация.

Бір жастан мектеп жасына дейінгі тіл дамыту. Дыбыс кешені – сәбидің алғаш сөздері. Екі жасар баланың тіл дамытудағы телеграфтық стиль. Бала тілінде грамматиканы қалыптастыру (синтетикалық типтегі тілде флексияның пайда болуы). Баланың сөздік шығармашылығы (неологизмдер). «Эгоцентрикалық сөйлеу» (Ж.Пиаже, 1932ж.)

• 
  ішкі қаліпті экстеризациялаудың принципі ретіндегі сөйлеу процессінің ішкі мотивінің көрсеткіші. Тіл дамуының «сензитивті кезеңі».
  

Мектеп жасындағы балалардың тілдік дамуы. Оқу және жазбаны оқытумен байланысты тіл дамытудағы рефлексиясы. Жоғарғы дәрежедегі жалпылаудың.

«Сөйлеу әрекеті компоненттерінің бірі лексикалықмағынаның қалыптасуы жүйесі» деп аталатын екінші тарауы «Сөз мағынасы онтогензі», «Сөз мағынассның адам баласы тіліпде алғашқы даму барысы», эксперименттік бақылау сипаттамасы мен нәтижелері, «Алғашқы лексикалық мағынанның дамуына әсер ететін факторлар және оның қалыптасуындағы ұлттық ерекшеліктердің алғашқы көрінісі» тақырыптары қамтиды. Бұл тарауда ғалысдардың сөз мағынасына қатысты тұжырым пайымдауларына сипаттама беріліп, сөз және оның ұғысы мен мағынасының филогенездік және онтогенездік негіздері қарастырылады.Сөз мағынасының қалыптасуы және дамуы кезеңдері мен сатылары дәлелді жағдаяттармен сараланады. Эксперименттік бақылау сипаттамасы мен нәтижелері ұсынылып, алғашқы лексикалық мағынаның дамуына әсер ететін факторлар және оның қалыптасуындағы ұлттық ерекшеліктердің көрінісі дәйектеледі.Сөз мағынасының филогенезде алғаш зерттелуі, дәлірек айтқанда, тілдегі семантикалық қатынастардың заңдылықтары, мағынанын кеңеюі мен таралуы, өзара теңдік ауысуы, мағынаның білінуі IX ғ.француз тілшісі М.Бреаль есімімен байланысты болса,сөз мағынасының пайда болуы, оның қалыптасу жолы адам баласының түйсігінің даму негізінде болатын алғаш рет 1930 ж. Л.С. Выготский еңбегінде қарастырылған.

1. 
   Успанов К.С. Теория и ппрактика формирования профессионально значимых качеств у будущих учителей.- А., 1998.
   
2. 
   Познавательные процессы и способности в обучении. М.,1990.
   
3. 
   Жашкуревич. Л.Г. Формирование универсальных умений билингва. М.,2002.
   
4. 
   П.Кузнецова Т.Д. Роль установки в формировании правильного и ошибочного речевого действия в условиях билингвизма и филингвизма: автореферат дис. к. психол.н. Тбилиси.1982.
   
5. 
   Леонтьев А.Н. Деятельность. Сознание. Личность. М.,1977.
   

Пассионарлық — әрбір этностың географиялық ортасына, экологиясына орай қалыптасқан тылсым күштері.

Тайпа — аталас, аралас-құралас отырған екі-үш рудың бңрлестігі.

Тектілік — ру, тайпалардың туыстан берілетін өнегелі мінез-құлқы.

Қорқыныш - боязнь

Қабылдау - восприятие

Қабылдау тұрақтылығы - постоянство восприятия

Қабылдаудың тұтастығы — целостность восприятия

Қабылдаудың мағыналылығы - содержательность восприятия

Қажеттілік - необходимость

Қабілет - способность

Шет тілі мұғалімінің психологиялық біліктілігі. Шетел тілді оқытудағы негізгі жолдары, тәсілдері, кезеңдері.

Оқытудың психологиялық тұжырымдамалары.

• 
  Оқытудың ассоциативті теориясы. Сезімталдық таным оқытудың түсіндірмелі-көрсеткіш түрінің негізі ретінде.
  
• 
  Бихевиоризм және гештальтпсихология: түсінуге оқыту. Оқытудың бағдарламалық және алгоритмдік үлгілері.
  
• 
  Когнитивті психолог Дж.Брунердің оқытудың спирал түрдегі (біртіндеп қиындатылған) бағлдарламасы. Р.Ганьенің ақпарат әдістемесі. Моторлы және ойлау дағдыларының иерархиялық құрылысы.
  
• 
  Л.С.Выготскийдің жоғарғы психикалық функциялардың дамуының тарихи-мәдени тұжырымдамасы және соның негізінде П.Я.Гальпериннің түйсік жұмысының кезеңмен орнытылу теориясы туған:
  
• 
  Ю.А.Самаринаның, З.И.калмыкова, Н.А.Менчинская, Л.В.занков, т.б.)
  
• 
  Проблемалық оқытудың теориясы (Г.В.Кудрявцов, И.Я.лернер, А.М.Матюшкин, М.М.Махмутов, т.б.)
  
• 
  Ю.К.Бабанскийдің оқытуды оптимизациялау теориясы
  
• 
  Оқытудың кибернетикалық тұжырымдамасы (Н.В.Кузьмина, Е.И.машбиц, Ю.Н.Култкин, Н.М.Пейсахов, т.б.)
  
• 
  Г.К.Лозановтың сууестопедиялық бағыты (тәжірибені интуитивті қабылдау)
  
• 
  Жобалап оқыту теориясы (білімге мәдениетті енгізу негізінде пайда болған оқушылардың жобалау шығармашылықтарын қалыптастыру)
  
• 
  Контексті оқыту (А.А.Вербитский). Болашақ кәсіби шығармашылықтың оқытумен байланысы.
  
• 
  Оқытудың белсенді түрлері және тәсілдері.
  

1. 
   Белянин В.П. Психолингвистика. Учебник., М., 2003.
   
2. 
   Выготский Л.С. Орудие и знак в развитии ребенка.// Выготский Л.С.Собр.сочин.М.,1998
   
3. 
   Горолев И.Н., Седов К.Ф. Основы психолингвистики. М.,1998.
   
4. 
   Ейгер Г.В., Рапопорт И.А. Языки речь Харьков 1991.
   
5. 
   Успанов К.С. Теория и ппрактика формирования профессионально значимых качеств у будущих учителей.- А., 1998.
   
6. 
   Познавательные процессы и способности в обучении. М.,1990.
   
7. 
   Жашкуревич. Л.Г. Формирование универсальных умений билингва. М.,2002.
   

Ұлт – біртұтас территориясы, экономикасы, мен мемлекеттік тілі, ұлттық болмысы (психика) қалыптасқан халықтар жиынтығы.

Ұлтшылдық — өз ұлтының көсегесін көгерту жолында аянбай әрекет етуге бел байлаған кісілердің қасиеті.

Ұлттық құндылық — ата мекен, тілі, тарих, өнеге, әдебиет, мәдениеттер жиынтығы.

Ұлттық мақтаныш — өз ұлтының рухани құндылықтарын ерекше қастерлеуден көрінетін жоғарғы сезім.

Ұлттық мінез — белгілі ұлтқа ортақ психикалық ерекшеліктің жиынтығы.

Ұлттық намыс — ұлт өкілдерінің ата-мекенін, тілін, тегін, салт-дәстүрін ерекше қастерлеп, оның ар-намыс, абыройына кір жуытпай, оны қызғыштай қоруы.

Қылық - поведение

Мінез - характер, нрав

Мінез асқынуы — акцентуация, возбужденность

Мінез бітістері - черты характера

Ниет - намерение

Наным - убеждение

Нышан - задаток

Ең басты айта кететiн жайт:”Адамның туған тiлiн меңгеруi - табиғи процесс, мұны адам бұл тiлдi бiлуiм керек деп меңгермейдi. Тiл-адамның ой-өрiсiн, дүниетанымын

дамытады “
Қолданылған әдебиеттер:

1. 
   Познавательные процессы и способности в обучении. М.,1990.
   
2. 
   Жашкуревич. Л.Г. Формирование универсальных умений билингва. М.,2002.
   
3. 
   Шерьязданова Х.Т. Психология человеческого общения. А.,2002.
   
4. 
   Логинова Л.И. Как помочь ребенку заговорить по - английский. М.2002.
   
5. 
   Карлинский А.Е. Основы теории взаимодействия языков. А., 1990.
   
6. 
   Колкер Я.М., Устинова Е.С. Речевые способности: как их формировать? ИЯШ. 2000.№4.
   
7. 
   Клычникова З.И. Психологические особенности обучения чтению на иностранном языке.М.,1983.
   

Ұлттық пессимизм — ата-баба дәстүрін аяққа басу, өз ұлтынан жирену.

Ұлттық психология — басқа ұлттарда қайталанбайтын ұлттық рух, оның өзіне ғана тән мінез-құлық, салт-дәстүр.

Ұлттық сана — ұлтты бір-бірінен ажырататын саяси-экономикалық, рухани-әлеуметтік қасиеттер жиынтығы.

Ұлттық лидер — белгілі ұлт пен этностың басын біріктіруде ерекше көзге түскен, топ жарған тұлға.

Ұлттық психикалық тұрпат — ұлтқа тон әдет-ғұрып, таным-сенім, сезім, мінез ерекшеліктерінің жиынтығы.

Ұлттық темперамент — ұлттық мінездің жүйке санасына байланысты белсенділігімен қимыл-қозғалысын, ым-ишарасын көрсететін ерекшелік.

Өзіндік реттеу - саморегуляция

Өзіндік сана - самосознание

Сала - раздел

Сана - сознание

Сөз - слово

Сөйлеу - речь, говорение

Сезім - чувство

Сезімталдық - чувствительность

Сезімдік қызбалық - возбудимость

Пән - предмет

Таңдану - удивление

Түйсік - ощущение
Психолингвистика пәнаралық ғылым ертінде. Психолингвистиканың пәні мен мақсаты. Шет тілдерін оқыту психологиясының пәні мен пайда болуының себептері (лингвистикалық және психологиялық). Адамның мінез-құлқы және шет тілін оқуда тілінің дамуы. Шет тілін оқу мен қабылдау кезіндегі ойлау қабілеті және оның кейбір ерекше аспектілері.

Шет тілде сөйлеудің негізгі психолингвистикалық үлгілері.

Шет тілін оқуда кездесетін сөйлеу қабілеті кемшіліктерінің психолингвистикалық аспектілері.

Көпшілік қарым-қатынас аумағының кедергілерін қарастыру – шет тілін оқыту психологиясының мақсаты. Шет тілін оқыту кезіндегі психологиялық мадақтаудың тиімділігі.

Қатысымдық әдіс:қарым-қатынас кезіндегі сөйлеу және тіл (дискурс-анализ). Вербалды арақатынасты ұйымдастыру (сөйлесуді талдау). Сөйлесу импликатуралары. Қатысымдық ниет көрінісі. Сөйлесудің теориялары.

Психолингвистикадағы когнитивті бағдар. Сөйлеу тілі процесінің үлгілері. Сөйлеу тілі механизмінің құрамдық ұйымдастыруының көріністері. Т.Ушакованың ойлай сөйлеу процессінің жалпылаушы үлгісі.

Сөйлеу өнері психологиясы (адамға әсері) және сөйлеудегі кемшіліктердің пайда болуының түрлі себептерін шешу міндеттері. Сөйлеу функцияларының жетілмеушілігі және кемшіліктері, оларды болжау. Сөйлеу қызметі өнімдерін талдау.

Негізгі ұғымдар: психолингвистика, қатысымдық, когнитивтік, генетивтік әдістер, дискурс-талдау, сөйлесуді талдау, сөйлеу теориялары, сөйлеу тілі механизмінің құрылымдық ұйымдастырудың үлгілері, Т.Ушакованың ойлай сөйлеу процесінің жалылаушы үлгісі, дамыту псиологиясы, «симбиозис» болжамы, эгоцентрикалық сөйлеу.
Қолданылған әдебиеттер:

1. 
   Привалова И.В. Понимание иноязычного текста. С.,2001.
   
2. 
   Румянцева И.М. Психология речи и лингвопедагогическая психология.
   
3. 
   М, 2004
   
4. 
   Домолов А.Г. Психология личности.М.,1990.
   
5. 
   Мягкова Е.Ю. Структурные споры при обучении пониманию и переводу иностранного текста. // Психолингвистические исследования: слово и текст-Т., 1995.
   

Ұлттық тіл – әр этностың, ұлттың өзіндік дүниетанымының басты белгісі.

Халықтың психология — ұлттық психика мен мінез-құлықтың, халықтың қанына «сіңген» ерекшелік, қарапайым психологиялық білімдердің жүйесі.

Халық рухы — халықтық психология ұғымының синонимі, әр ұлттың өзіне тән психикалық ерекшелігі, олардың психологиялық жүйесінің жиынтығы.

Түйсік сапасы - качество ощущения

Түйсік қарқыны- интенсивнность ощущения

Түйсік ұзақтығы - длительность ощущения

Тек - вид

Түр- разновидность

Түрткі - мотив

Тән - тело

Тұлға- личность

Таным - познание

Тума- инстинктивный

Тіл - язык

Ұмтылыс- стремление

Жоғары оқу орнындағы дәріс сабақтары студенттердің шығармашылық ізденісте білімді меңгеру арқылы, ғылыми әдебиеттермен өзіндік жұмыс формаларын, стилін таңдауға мүмкіндік береді.

Лектор тыңдаушыларын объективті түрде ғана ақпараттандырып қоймауы тиісті. Дәрістегі ғылыми ақпарат сенімді түрде жеткізіліп, әдебиеттермен өзіндік істеуге бағыт берілуі тиіс.

Лектордың дәрісі мынадай функциялар атқарады:

1. Бағдарлаушы

2. Түсіндіру

3. Сендіру

Бағдарлаушы қызметінде дәріс ғылыми әдебиеттерге сүйене отырып ғылыми теория негіздерін қашан және қандай авторлармен түжырымдалған, қандай объективті өмірлік қажеттіліктерге тәуелді екенін, қандай ғылыми әдебиеттерге сүйеніп бұл туралы терең оқуға болатындығына бағыт беріледі. Ұсынылатын әдебиеттер тізімі де дәрістің бағдарлау қызметіне жатады.

Түсіндіру қызметі арқылы ғылыми түсініктер, түсіндірілетін теория немесе гипотеза айқындалады.

Сендіру қызметі арқылы лектор тұжырымдарын дәлелдемелер негізінде жасауы тиіс. Міндетті түрде фактіні дәлелдей білу қажет. Сендіру функциясы оқу дәрісінде өте маңызды. Студент ғылыми тұжырымдарды өзіндік сенім арқылы меңгеріледі. Лектор дәрісі қызықты өту үшін төмендегі психологиялық шарттар қажет;

- аталған ғылыми жүйесінде білімдерді меңгеру;

- дәріске деген студент қызығушылығын туғызу;

- студенттер түсіндірілген материал жаңалығын сезінуге тиіс; студенттердің жұмыс істеуге ынталандыруын туғызу.
Пән бойынша дәріс оқу әдістемесі.

- тақырып бойынша негізгі түсініктерді аудиторияға жеткізу;

- мазмұнды дәлелдеу;

- материал мазмұның ақпараттығы;

- материалдың проблемалылығы.

Дәріске негізгі және жан-жақты дайындық - оны жақсы оқудың бір мүмкіндігі болып табылады.

- мақсат қалыптастыру;

- аталған нақты дәрістің тақырып және бөлім бойынша өткізілу орны айқындалады;

- студенттердің даярлық деңгейін анықтау;

- теоретикалық және нақты материалдар таңдап алынады.

Бұл кезеңде дәріс мазмұны ерекшеліктерінің ішінде ғылымилық, беріктілігін лектор ескеруі керек.

Ғылымилық. Дәріс қазіргі ғылыми білімдерге сүйенуі тиіс. Ол түрлі теориялық материалдар және тәжірибелік материалдарды салыстырудан көрінеді. Отандық және шетелдік зерттеушілер, ғылыми эксперименттер нәтижесі, жаңа идеялар мен концепциялар, зерттеу әдістерінің сипаттамасынан тұрады.
Жоғары оқу орнында дәріс сабақтарын дұрыс оқу да мынандай талаптары қойылады:

Кіріспеде тақырып, мақсат айтылып, қызығушылығын тудырып, негізгі тірек идеялары құрастырылады, алдыңғы және соңғы білімдермен байланыстырады.

Ең күрделісі дәрісті бастау. Бірінші айтылған сөз тыңдаушылардың назарын аударуы тиіс. Дәріс туралы түсінікті оның атауынан алуға болады. Ол қысқа, негізгі ойды жеткізіп, формасы жағынан тартымды болуы қажет. Тақырып маңыздылығын студент тұлғасын дамытудағы білімдерді меңгеру үшін көрсету қажет. Дәріс жоспары, мақсаты хабарланады. Тыңдаушылардың назарын соңында білімді тексеруге арналатын бақылауға аударуға болады. Жаңа материалды өткен материалмен байланысы көрсетіледі. Кіріспе бөлім 5-7 мин. қамтиды.

Негізгі бөлімде барлық анықтамалар мен негізгі теоретикалық сұрақтар нақты, қысқа ашылады. Әр теориялық көзқарасқа дәлелдемелер, суреттер таңдап алынады. Дәріс сұрақтары 2 - 4-ке дейін. Дәріс мәтіні өте үлкен болмауы керек.

Алғашқы сұраққа өткен соң кідіріс жасалады. Бұл психологиялық пауза студенттердің өзін еркін сезінулеріне және оқылатын материалдың маңыздылығын түсіндіруге, қабылдауға даярлығын тексереді (бет-әлпеті, әңгіме).

Материалды түсіндіру және дәріс формасына карай дәрістерді түсіндіруге болады. Проблемалық сипатағы дәріс өткізу үшін студенттерді өзіндік танымдық белсенділік және шығармашылыққа даярлауға мынадай белсенді кұралдар пайдаланылады:

- бекітетін негізгі сұрақтармен;

- оқытушы өзін ұсынған тұжырымдар бойынша түрлі көзқарастарды салыстыру;

- сұрақтар қою, түрлі шешімдер мен көптеген тапсырмалар ұсыну;

- кері байланыс қамтамасыз ету.

Аудиториямен байланыста лектордың сыртқы бейнесі, өзін-өзі ұстау, жест, сөйлеуі, тілі маңызды роль атқарады.

1. 
   Шетел тілдерін оқыту психологиясының пәні мен мазмұны.
   
2. 
   Оқу процесінің психологизациясы және шетел тілдерін оқытудағы қазіргі заманғы үрдістер.
   
3. 
   Шетел тілдерін оқытудың психолингвистикалық негіздері.
   
4. 
   Тіл дамытудағы жеке тұлға.
   
5. 
   Шетел тілдерін оқытудағы жас ерекшеліктеріне қарай тіл дамытудағы психологиялық ерекшеліктер.
   
6. 
   Шетел тілді оқытудағы негізгі жолдары, тәсілдері, кезеңдері.
   
7. 
   Шетел тілінде ойлаудың психологиялық ерекшелігі.
   
8. 
   
   жүктеу 222,5 Kb.
   
   Достарыңызбен бөлісу: