3-дәріс. Механиздердің түрлері

3-дәріс. Механиздердің түрлері 
1.3. Дәріс мақсаты: 
Механизмдердің кең пайдаланатын негізгі түрлерімен таныстыру.
Негізгі сұрақтары мен қысқаша мазмұны: 
1. Төртзвенолы иінді механизмдердің түрлері. 
2.Тісті, жұдырықшалы, фрикциялы механизмдер. 
1. Төртзвенолы иінді механизмдердің түрлері. 
Техникада жазық төртзвенолы механизмдер өте кең таралған. Олар 1-ші 
класты механизмге диаданы қосып істелінген. Диаданың бес түрленімі бар, 
сондықтан, осыған сай төрт звенолы механизмдердің де төрт түрленімі бар. 
1-ая мод. 
2-ая мод. 
3-я мод. 
4-ая мод. 
5-ая мод. 
1.4-сур. 
Механизмнің 1-ші түрленімі– топсалы төртзвенолы механизм. Ол айналу 
қозғалыстың 
параметрлерін 
күрделі 
траектроияларды 
жасау 
үшін 
пайдалынады. 
Механизмнің 2-ші түрленімі – қос иін-сырғақты., ол айналу қозғалысты 
ілгерілемеліге өзгерту үшін жасалған. 
Сырғақ
– тірекпен ілгерілемелі жұпты 
құратын бөлім. 
Механизмнің 3-ші түрленімі кулисалы деп аталынады.. Кулисалы 
механизмдер айналу қозғалыстың параметрлерін өзгертуге арналған.
Механизмнің 4-ші түрленімі тангенстік механизмдеп аталынады, өйткені 
жетектегі звеноның қозғалысы tgφ,функцмясымен сипатталынады. 
Механизмнің 5-ші түрленімі – синустық механизм, өйткені жетектегі 
звеноның қозғалысы sinφ функцияны іске түсіреді.
2.Тісті, жұдырықшалы, фрикциялы механизмдер. 

2
Тісті
деп, құрамына тісті дөңгелектер еңгізілген механизмді айтады. Екі 
дөңгелектердің тістері жоғары кинематикалық жұпты құрады, яғни түйісу 
нүктеде немесе тіс бойымен сызықта өтеді.
Құрамында жұдырықша бар механизмді жұдырықшалы дейді (1.8,г-сур). 
Қозғалысты 
өткізу 
үшін 
үйкелісті 
пайдаланатын 
механизмді 
фрикциялық дейді (1.9-сур.).
а)
б)
в)
г)
1.8-сур. 
1.9-сур.