raicTi
куралдарды
i3flecTipin
солардыц кунимен,
турл
1
теориялык, практик алык сипаттагы мэселелерд
1
шешуге мумкшдш алады. вйткеш кажетталш - адам
ныц ойлау кызметш тудыратын
Herieri
себептердщ
6ipi
болып табылады, б
1
лдарш кана коймай, кайтадан жасауга
эрекет етеда. Олай болса, адамдардыц кажетталжтер1 -
ic-ерекетшщ Herieri
мотивтер1, ягни оныц психология-
сыныц кайнар кезг, бастамасы болып табылады.
Кажетйлш ,
ocipece
табиги кажеттипктер -
eMip
суру-
дщ,
Tipm iniK
етудщ аркауы. Егер табиги кажет етелме-
се,
eMip
суру уппн тшст1 жагдайлар болмаса, адам да, жа
нуарлар да
Tipm iouc
ете алмайды.
Адам eMipi ушш рухани кажеттшштерд1 етеп отыру-
дыц да мацызы зор. Осындай кажеттЬпктердщ етелме-
yiHeH адам кеп киыншылык кереда, ейткеш, бул оныц
сана-сез1мшщ ecyiHe кедерга келтаредь Кажеттйпк жа-
нуарларда да бар. Б1рак бул - биологиялык сипаттагы ка-
жеттипктер. Жануарлардыц кажетталштер1 олардыц ко-
ректенетш заттарын 1здест1рушен жаксы байк алады. Ме
селен, тауык жерден дан
1
здеп зыр жупредь
Ж еке адамныц цасиет1 ретшдеп кызыгулар
Жеке адамныц касией ретшдеп кызыгулар адамдар-
да ер турл1 болады да, адамныц
eMipi
мен кызметше сан-
алуан есер етеда. Кызыгулардыц ерекшелштер
1
адамныц
ерекшелштерш де сипаттайды. Кызыгулардыц маз-
муны адамныц багыт-багдарын, оныц ем
1
рде алдына кой-
ган максаттарын б
1
лд
1
ред
1
. Кызыгулардыц терецдш
адамныц жалпы дамуымен, акыл-ойымен тыгыз байла
нысты. Кызыгулар
ecin
дамуы мумк
1
н егер, адамныц
кайсы
6ipi
пайдалы нерсеге, мысалы, керкем едебиетп
окуга, енерге ынтасы жетк!лшс
1
з болса, буларды, эуел
1
THicTi сабактарга езш межбур етш, содан соц, ой ершшщ
кецеюше карай баулып тэрбиелеуге болады, кызыгуы
6ipTe-6ipTe
ecin, терецдей туседа.
BipaK
адам буларды кол-
дап отырмаса, отан камкорлык жасамаса, оларды кезш-
7-179
97
деканагаттандырмаса, кызыгулар
6ipTe-6ipTe
нашарлап,
соцында мулде жогалып кету
1
мумкш.
Адамда сан алуан кызыгулардыц болуы мумкш. BipaK
осылардын, шпнде басты
6
ipeyi, ец басыццы цызыгуы бо
лады. Мундай кызыгулар ecipece, оку эрекетше аса ка
жет. Оку кызыгуларыныц эсерл
1
, к у п т , туракты, маз-
мунды болуы баланыц сабак улпруше, бЪпмд
1
терец алуы-
на кеп жэрдем тшчзедь Оку кызыгулары балаларда оку
мотивтершщ дамуына байланысты калыптасып отырады.
К^ызыгулар езшщ мазмуны мен багытына карай: мате-
риалдык, когамдьщ, саяси, кэсштш, спорттык, таным
дык, т.б. болып келедь Булардыц вркайсысы ез алдына
б1рнеше турге белш едь Меселен, таным кызыгулары
окуга, гылымга кызыгу, кэсштш кызыгулар сан сала-
лы кесштщ турлерше байланысты, эстетикалык кызы
гулар кино, театр, музыка, бейнелеу енерше, т.б. орай
белшш жатады.
Адамныц кажетталштер1 нейз1нде кызыгулар мен бей-
1
мд
1
лштер пайда болады, булар едеу
1
р дэрежеде жеке
адамныц багыт-багдарын аньщтайды. Цызыгу деп адам
ныц
6
ip нэрсеге зешн коюга, кайсы
6
ip заттар мен кубы-
лысты танып б!луге умтылуын айтамыз. Цайсыб
1
р ic-
эрекетке умтылу бешмдзлш делшед
1
.
Дызыгулар мен бетмдолштер адамныц эмоционалдьщ
ем
1
р
1
мен тыгыз байланысты. Дайсыб
1
р кызыгуды немесе
бешмдЪшт канагаттандырудыц мумкш еместш. колайсыз,
жагымсыз эмоциялар тудырады. К,ызгыльщты
6
ip нэрсе
адамныц колынан келе калган жагдайда, бул оныц таным
дык немесе ецбек ic эрекетшщ затьша айналады, сейтш,
онда жагымды эмоция лар туады. Дажеттипктер мен кызы
гулар жеке адам белсендЪпгшщ цайнар кез
1
, ягни осы
Кажеттипктер мен цызыгуларды канагаттандыру максатын
коздеп, оньщ ic-ерекетке умтылуы больш табылады.
Жануарлар да белсенд1 келедь
BipaK
олардыц белсен-
д
1
лйй инстинктермен (тамактьщ, жыныстык, корганы-
стыц) шарттасады. Осы инстинктш кажетт1лштерд1
канагаттандыру процесшде жануарлар айналадагы ор-
тага бешмделед
1
, одан таршшш етуге дайын, табиги турде
98
кару, куат алады. Адамнын, белсендолт мынада: ол таби-
гатка онша бешмделе бермейдо, оны кайта езше багынды-
рады, езд ер ш щ каж етш канагаттандыру
eHflipicTiK врекет процесшде езгертедь
Осыныц негазшде келш туатын кызыгулар, кажеттЬ
лштер сиякты материалдык жане рухани болып белшедо.
Шрак кажеттЪйктер нейзшде пайда болган кызыгулар-
дыц e
3
i жаца кажеттипктер мен бешмд
1
лштердщ пайда
болуына ce
6
ennii бола алады. Мысалы, поэзиялык кызы-
гушыльщ сол адамныц езшщ елец жазуга деген куштар-
лыгын тугызуы мумкш.
Цандай да
6ip
пэнге кызыгуы не болмаса сабакка бей-
1мд1лт тжелей немесе жанама турде болады. Адамныц
й к елей кызыгушылыгы жагдайында пан не жумыс
ез1не тартады.
Достарыңызбен бөлісу: |