6ipi
туйсж болады, ал туйсжтщ
eei
б1здщ
есерлер1м1здщ ьщпалымен ж т езгерш турады. Кещ л
кушне карай адам
6ip
затты эр турл1 кабылдайды. Жырт-
цыш ацдар туралы эцг1мелерден шошынган бала, жай
уацытта еш нерседен урейленбей журш ететш жерден,
карацгы туссе шогыр бутаны цасцырга уксатуы мумкш.
Эмоция адамныц еймен де тыгыз байланысты. Б1здщ ал-
ган барльщ эсерлер1м1зда, ягни белпл1
6ip
сез1ммен ка
бы лдасак, ес1м1зде жаксы калса, онда еткендерд1 еске
алудыц
e3i
б1зде кандай да бол сын
6ip
сез1м тугызады.
Адам - когамдык т1рпйлж
neci.
Сондьщтан оныц се-
3iMi де елеуметтж сипатта болады. Сез1мдер когам даму-
ына байланысты езгерш отырады.
Bip-6ipiHe
уцсас оци-
галар мен факт1лерд1 ер кезецде
eMip
сурген адамдар ер
турл1 багалайды.
Сез1м адамдардыц эрекеттенуше туртк1 болады. К|ан-
дай да болмасын жумыстыц нэтижел1 болуы ец алдымен
248
оган деген кезкараска байланысты. Жумыс жемгсше сел-
кос, немкурайлы караган жерде,
онын;
сапасы да темен
болман;. Сез1мнщ шыгармашылык; жумыста ерекше ма-
цызы бар. Акын,
cypeTmi,
галым, енер тагщыштардьщ
жумыс процестер1ндеп. кетерщк1 кедии, шабыты сез1м-
мен тыгыз байланысты. Сез1м адамныц барльщ таным
процестершде улкен роль аткарады.
ОкУ'Тврбие жумысында сез1мнщ каншалыкты ма-
цызды екендМ педагогтыц есшде болуы кажет. Мектеп
окушыларын немкурайдылык тугызатын сабактан repi,
оларда куштх жагымды эмоция тугызатын б!л1м тез де
баянды игершедь Сабакка ynripiMi жэне TepTi6i
ymiH
мактау алудан балада, едетте жаксы ceeiM пайда болады,
ол оцуын одан api кушейте тусуге жаксы ыкпал жасай-
ды: куптамау, урысу, жазалаудан, эдетте окушыларда
жагымсыз эмоциялык жагдай туады, осындай р е ш и т
icri кайталамауга итермелейдь Тэж1рибел1 мугал1м, тшс-
Ti едет™ сактай отырып, балалардыц жагымсыз эмоция-
сын да пайдаланады.
Сез1мдер — ете курдел1 психикалык процестерд1ц 6ipi.
Сез1мдер адамныц т1риплш кажетше, езара карым-каты-
насына байланысты сан алуан формаларда кершедь Адам
сез1мдер1 тарихи алеуметтш сипатта болады. Демек,
адамныц
aMipi
когамга байланысты, оныц арекет1 де ко-
гамдык саналы арекет.
Эмоциялвр
Сез1мдер
1 .Эмоциялар
адамньщ
Typni
органикалык кажеттерше байланысты
туып отыратын шагын, жагдаятты кешл
куйлер1, адам куанганнан, камыкканнан
кезще
жас алса,
6ip
нэрсеге мез болып,
imeK-cuieci
катып
кулсе,
мундай
жагдайдын узакка созылмайтындыгы
белгш .
1. Сез1мдер - адамдардын
6ip-6ipiMeH
карым-катынас жасау кажетшен туатын 1
жэне
бхрнндеп
дамып отыратын процесс. |
Достык, адалдык сез1мдер1 адамда
бдрден
калыптаса коймайтындыгы белгш .
249
2. Эмоцияда мвнерл1 кезкарастар
(адамныц сырт шппншен бай-
калатын
ым-шаралар)
кеб!рек
бай д ал ад ы. Мун да адам езш тек
агза тургысынан керсете алады.
2. Сез1мдерде менерл1 козгалыстар
женд1
байдалмайды.
Туракты,
терец, есерл1 сез1м - жеке адам
психологиясыныц басты белтшерЬ
нщ 6ipi.
3. Эмоция л ард ыц кызметш лимби
жуйей мен (ми баганасыныц улкен
ми сыцарларына жакын жер1)
гипотадмус белМ (дененщ зат
алмасуын, температурасын реттес-
TipeTiH жуйке орталыгы) басдарып
отырады.
3. Сез1м ми цабырыныц жумысынан,
атал
айтканда,
динамикалык
стереотиптердщ жасалып, езгерш
отыруынан жаксы кершедь Мун да
екшшх сигнал жуйесшщ баска-
рушыльщ рол1 купгп. болады. Сез
аркылы адам
сез1мдер1нщ epici
кецейедь Меселен, сез адамныц
интеллектщ, эстетик ал ыц, мораль-
дыц
сез1мдершщ
калыптасуына
елеул| есер етед1, соныц аркасында
сезшдер мен эмоция ларды, тер-
биелеуге кец жол ашылады.
4.
Эмоциялар жануарларда да
кездеседь Жануарлар эмоциясы -
биологиялык сипаттагы реакция-
лардын,
жиынтыгы.
Адам
сез1мдерше
лайьщты
керхшстер
жануарлар
психикасында
кездеседь
4. Адамдардыц эмоциялары мен
сезамдер! когамдык-тарихи сипатта
болып отырады.
Олай болса, адамныц сез!мдер1 де щогамдьщ сипатта бо
лып, сез1мтц мазмунын догамдьщ бол мыс белгслеп оты-
рады. Сез1мдердо эмоциялардан айыра быту цажет. Сез1м-
250
дер мен эмоциялардьщ б1рнеше сапалыд ерекшелштер1
бар. Олардыц сапасын керсететш осындай ерекшелш-
TepiHin 6ipiH дарама-дарсы, полярлыд сапалыдтар деп
атайды. Мыс: суйсшу-суйсшбеу, кещлдену-дажу, шат-
тыд-уайым . Осы секиш сапалар езара полюске ажыра-
сып
6ipiHe-6ipi
дарама-дарсы магынада болады.
Сез1мдердщ екшип ерекш елЫ - олардыц актив (да-
жырлы) жэне пассив (солгын) болып бел1нушен кершеда.
Адамга куш
6epin,
ерекетке умтылдыратын, кетерщш
сез1мдер мен эмоцияларды стеникалыд - (грек ceei, да-
задша " к у п т " деген магынаны бшд1ред1), ал булардыц
баяу, солгын турлерш астеникалыд - (грек
Достарыңызбен бөлісу: |
