2 К. С. Ж масова психология

жүктеу 7,65 Mb.

Pdf просмотр

бет	157/218
Дата	27.01.2022
өлшемі	7,65 Mb.
	#37275

1 ... 153 154 155 156 157 158 159 160 ... 218

1413 jumasova k s psihologiya okhulikh k s jum

Kici
е зш щ
61
л
1
м ш
  ic-
теж1рибесшде байытып кана коймайды, сонымен катар
цогамдык тэж1рибеш мецгеруге де мумкшдш алады.
Сезд1 кабылдау жэне оны угыну 6ip-6ipiMeH тыгыз бай
ланысты. Олар 6ip мезплде журш отырады. Адамга тан
сейлеу ез кызметш дурыс атцара алмайды. Муныц 6ipiH-
mici — сейлеудщ мазмундылыгы, eiciHmici -  оныц менер-
липгь Сейлейтш сезшщ мазмуны болмаса, ол езшщ сез-
дж мэнш жояды. Сездщ мацыздылыгы дегешм1з — екш-
ini 6ipeyre жетгазшетш ойдыц айкындылыгы.
Сездщ м енерлш т дегешм1з — адамныц сейлеу кезш-
деп эмоциялык калпын б1лд1ре алуы, я гни ep6ip сейлемда
езшщ сазымен айтуы.
Адам миыныц жарты шарыныц сол жак белйтнде (мац-
дай кыртысыныц теменп жагында) жуйке саласы бар. Ол
-   KiciHin дыбыстан  сейлей алуын  баскарып  отыратын
ортальщ.  Сезд1  кабылдауды,  оныц
M d H ic iH
тусшуде
мидыц есту,  керу, сипап-сезу,  козгалыс зоналарыныц,
тебе, самай, желке белштершщ кызмета ерекше. Сейлеу
кабшет1 мидыц анатомиялык функциясына байланысты
болып келедо. Егер оныц сол жак белый закымданса, адам
сейлей алмайтын жагдайга ушырайды. Мундай кубылы-
сты афазия деп атайды.  Муныц
eKi
Typi
болады.  Bipi -
217

адамнын, сейлеу органдары тольщ сацталганмен,  сезге
тусшбей циналып сейлещй, тЪй курмеледь оган ун шы-
гару киынга согады. Афазияныц
eKiHmi 6ip
турше -  адам
сейлей  алганмен  басца б1реудщ  айтцанын  тусшбейдь
Мидыц
6ip
жерше цан цуйылу, жарацатталуы, цабынуы,
icy i
афазияныц пайда болуына экелш соцтырады.
Сезд1 сигналды дурыс талдай алу адам психикасы да
му ыныц турл1 кезецдершде ер цилы кершедь  Жас ба
ланыц  алгапщы  кезде дыбыстарга цайтаратын  жауап
реакциясы жалпылама турде (генерамцация) болады.
Мысалы, о л  "сагат" деген сезд1 айтцанда немесе сагатца
царап сейлегенде, сол затца уцсас дыбыстардыц жиын-
тыгына баса назар аударады да, дыбыстыц цалай айты-
луын дурыс  айыра  алмайды.  Бул  жагдай баланыц  ми
цабыгындагы талдау  мен  жинацтау врекет1  ол1  женд1
жетшмегендiriH,  ягни онда сезд1 дурыс цабылдау,  оны
тусшу мардымсыз екендшш керсетедь Сездерд1 жалпы-
лай алу — адам ойлауы мен сейлеушщ басты е р ек ш елт.
Бала мундай цабЬгетке Tmi  шыгып  журе  бастаганнан
кешн б1ртшдеп ие бола бастайды.
"Сейлеу"  мен  "тш " угымдары б1рдей угымдар емес.
Сейлеу дегешм1з -  адамдардыц ш  арцылы басца адам-
дармен царым-цатынас жасау ерекеть Бул царым-цаты-
насты ер адам езшше, б1рац та сол улттыц цолданып жур-
ген тш цуралдары арцылы icne асырады. А л  тш болса осы
цуралдардыц (дыбыс, сез, сейлем, осылардыц арасында-
гы байланыс) жуйес
1
, ягни дыбыс цоры жене сездж цоры
сондай-ац, грамматикальщ формалар болып табылады.
Tin цогамдьщ ецадастщ даму барысында, адамдардыц еза-
ра сейлесу процесшде пайда болады, сейтш, адам дайын
тьпд1 игередь
Адамдардыц
6ip
ужымга
6ipirin
ецбек ету процесшде,
” 6ip-6ipiHe
б1рдеце айту цажет1 пайда болган". Адамдар
замандастарына сейлесу арцылы сол кезенде болып жат-
цан оцигаларды баяндап цана цоймай, ол
букал
адамзат-
тыц барльщ жинацтаган
6LniM
цорын урпацтан-урпацца
жетюзш отырады. Бала сейлесудо уйрене отырып, eei ду-
ниеге келген цогамныц ем1ршен тыныс алады. Егерде ба
218

ла кездейсок 6ip жагдаймен сезда уйрене алмай калган
кезде, оныц ой-epici теменп дврежеде калган болар еда.
Бвбектер алгаш дуниеге келген жылдары адам кога-
мынан белек сырт калып, адамдардыц сейлеген

жүктеу 7,65 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 153 154 155 156 157 158 159 160 ... 218