12-жылдық білім беру жүйесшде бастауыш сыныпта информатиканы енгізудщ қажеттілігі

12-ЖЫЛДЫҚ БІЛІМ БЕРУ ЖҮЙЕСШДЕ БАСТАУЫШ СЫНЫПТА 

ИНФОРМАТИКАНЫ ЕНГІЗУДЩ ҚАЖЕТТІЛІГІ

Купжасарова А.К., мұгалім, 

М.Б.Ықсанов атындагы № 36 жалпы білім беретін мектеп,  Орал қ.

Қазіргі  өмір  талабына  сай  компьютерлік  сауаттылықыты  жылдам  дамыта  отырып, 

педагогикалық-психологиялық  әдістемелік  бастапқы  дайындықты  қалыптастырмайынша, 

балалар  өз  білім  деңгейлерін  көтере  алмайды.  Сол  себепті  информатика  пэнін  бастауыш 

сыныптан бастап енгізу қажеттілігі туындайды. Жоғарыдағы көзделген максаттарға қол жеткізу 

үшін,  бастауыш  сынып  оқушыыларына  информатика  мен  жаңа  ақпараттық  технология 

элементгерін  енгізудің  қажет  екендігін  зертгеу жұмысын  толық жүргізіп,  оқьпу  эдістемелерін 

жан-жақты  қарастырылды.  Атап  айтатын  болсақ,  отандық  жэне  шет  елдік  зерттеулермен 

таныса  отырып,  алдымен теориялық  матеиалдар жиналды,  кейін  осы  жиналған  материалдарға 

қатысты  бағдарлама  жасалды,  осы  жасаган  багдарламаға  сәйксс  жазылған  эрбір  тақырыпқа 

тереңнен  таддау  жасалды.  Ол  үшін  алдымен  бастауыш  мектептерге  арналған  эртүрлі 

басылымдағы  педагогакалық-психологиялық  теорияга  негізделген  көзқарастарды,  мектептегі 

тэжірибелі  мамандар-бастауыш  сынып  мұғалімдерінің  көзқарастарын  есепке  алып,  осы 

мақсатга  жүргізілген  ата-аналар  пікірі  мен  экспериментар  жүмыстың  қорытындысын  қолдана 

отырып  1-  ші сыныптан бастап мектеп оқушыларына информатика пэні  бойынша жүргізілетін 

сабақтардың жылдық күнтізбелік - тақырыптық жоспар үлгісі жасалды /1999 жылы/.

1. Бастауыш мектепте оқытылатын сабақтарда компыотерді жиі пайдалану арқылы;

2.Компыотерлік сауатты, эрі компьютерлік мәдеииетті жастарды тәрбиелеу.

3.Бастауыш сыныптан бастап жүйелі түрде информатика пэнін оқыту арқылы;

3.Мектептерде  балаларға  арналған  информатика  үйірмелерін  ұйымдастыру арқылы.

4. Нешінші сыныптан бастап енгізу керек.

Оқушылар  информатика пэнін жеңіл  жэне тез  меңгеруде,  олардың  қазіргі  өмір  ағымына 

деген  көзқарастарының  жан-жақгы жоғары  дәрежеде  дамуына  байланысты,  енді  информатика 

пэнін тіпті  1- сыныптан бастап енгізуге болады деген пікірлер ұсынылуда.

Әдістемелік құралдың негізгі мақсаты:

1- ші сынып оқушыларына информатика пэні бойынша программа жасау;

жасалған программа бойынша жүргізілетін эрбір сабақтың жобасын жасап, оны талдау;

балаларға өз бетінше компьютерлік ойынға, қарапайым есептер шығаруға, сонымсн қатар, 

оларға текстік және PAINT" графиктік редакторының карапайым мүмкіндіктерін үйрету:

жасалған жұмысты мектеп өміріне еңгізу;

басқа  пәндерде  компьютерді  пайдалануы  үшін  бастауыш  сынып  мұғалімдеріне  арнаулы 

курстар үйымдастыру;

оқушыларға арналған  әдістемелік оқу қүралын, үлгі дәптерін дайындау,

5-  Әдістемелік кұралдың мазмұны.  Бастауыш  сынып оқушыларына информатика пэнінің 

элементгерін оқыту барысыцца жаңа ақпараттық технологияның керемет мүмкіншіліктерін кез- 

келген пэнге қолдануға болатындығына көз жеткізу.  Олардың ойлау қабілетгерінің жан-жақты

148

Күнтізбелік  тақырыптық жоспар бойынша  1 - 4   сыныптарда әрбір  сыныпка аптасына  1

рет,  ал жыл  оиына 

сағат жүргзіледі,  ал  5-6 сыныптарда эрбір сыныпқа аптасына 2  рет,  ал 

жыл боиына 68 сағат жүргізіледі.

Бастауыш  сыныптарға  арналған  күнтізбелік-тақырыптық  жоспардың 

алғашқы

бөлімдерінде  оқушьшар  «Техникалық  қауіпсіздік  ережелерімен»  танысады.  Бастауыш 

сыныптарда  өткізшетін  сабактардың  ерекшелігі:  оқушылар  жылдам  оқи  жэне  жаза  алмайтын 

болғандықтан,  олар  суретгеме  бейнелер  арқылы  көрсетіліп,  түсіндіріледі.  Сабакты  қызықты 

жүргізуге және  оларды  сабақтан жалықгырып  алмауға көп көңіл бөлінеді.  Осы  максатга сабақ 

ортасында сергіту сабакгарын қоса оқыту әдістері қарастырылады.

Бастауыш  сыньштарға  арналған  бұл  программада  оқушылар  компьютермен  танысып,

олар  өзара  қарым-қатынаста  болады,  компьютер  көмегімен  эріп,  буын,  сөздерді  шапшаң,

қарапайым арифметикалық есептерді шығарады, сурет сала біледі. Сонымен қатар оқушылар өз

бетімен  өлең,  эңгіме,  ертегі  кұрастырады жэне де  осы  өздерінің  шығармашылык жұмыстарын 

компьютерде орындайды.

Бастауыш  сынып  оқушыларына  информатика  пәнін  оқытудың  әдістемелік  құралында

қамтьшған материалдар - әліппе, математика, қазақ тілі, сурет, ана тілі пэндерінін элементтерін 

қамтиды.

5. Міндеттері- азаматыққа, адамның құқықтары мен бостандыктарына кұрметпен карауға, 

елжандылыққа, өз Отанын сүюге тәрбиелеу;

- оқушылардың компьютерлік сауаттылығын ашу;

- оқыту, тәрбиелеу үрдісіндегі информациялық алмасу сипатын айқындау;

- дайын программаларды қолдана білу шеберлігін арытыру; қисынды ойлауын дамыту;

- ЭЕМ-нің мүмкіндіктерін пайдала отырьш білім беруді информатикаландыру, яғни 

оқытылатын басқа пэндер материалдарын меңгеруде қолдана білуге үйрену.

6. Оқушылардың ойлау қабілетгерін дамыту компоненттері.

Оқушьшардын  бастауыш  мектеп 

кезеңіне  тэн 

физиологиялық, 

психологиялық 

ерекшеліктерін,  әрі  ойлау  қабілеттерін  дамыту  ЭЕМ-нің  мүмкіндіктерін  пайдалану  арқылы 

жүзеге  асырылады.  Ал  математика  сабақгарында  қарапайым  арифметикалық  амалдарды 

орындауға арналған есептер;

Бастауыш  мектепте  компьютерді  пайдаланған  кезде  санитарлық-гигиеналық  талаптарға 

зор  мән беріп,  компьютерлік сынып ережелерін қатаң сақгаған жөн.  Мысалы,  сыныптан кіріп- 

шығуға  мүгалім  рұқсат  береді.  Әрбір  оқушы  өз  бригадасына  тағайындалып  берілген  жүмыс 

орнынан ауыспауы  керек,  ягни  сынып белсенділерін сайлау,  компьютерді және  оған  қосылған 

басқа қүрылғыларды да іске қосуға,  өшіруге  рұқсат  етілмейді,  оны  мұғалім  атқарады  жэне  де 

компьютерге  компакт-дискілерді  салуды,  алуды  мұғалім  жүргізеді.  Сабақ  жүргізу  барысында 

казіргі  кездегі  санитарлық  талаптарға  сәйкес  балалардың жүмыс  ісіне  олардың денсаулығына 

кауіпсіздігі туралы санитарлық-эпидемиологиялық қорытындысы бар компьютерлік техниканы 

ғана  пайдалануға  болады.  Компьютерлер  қолданылатын  бөлмелер  барлык  санитарлык- 

гигиеналық  талаптарға  сай  болуы  тиіс.  Компьютер  кабинетгерін  безендіру  максатында 

балалардың  денсаулығына  қауіпсіздігін  растаған  гигиеналық  қорытындысы  бар  қүжатгық 

материалдар қолданылуы  тиіс.

Компыотерлік сыньпта оқушылардың өздері жэне  көздері шамадан тыс  шаршамас  үшін 

1- 4 сынып оқушыларының компьютерде үздіксіз жұмыс істеу уақыты  10 -1 5  минуттан аспауы 

тиіс.  Балалардың  көздері  талмас  үшін  компьютерде  жұмыс  істеп  болған  соң,  олармен  көзіне 

арналған  арнайы жатгығулар  жасауы  керек, жаттығуларды  балалар экранға қарамай тұрғанда, 

қалыпты  күйде демалдырып,  кез қозғалыстарын барынша үлкен етіп  орындауға тырсуы  керек. 

Балаларға қызықты болуы үшін жатгығулар ойын түрінде орындалады.

Информатика пэнін оцытуда цолданылатын ойын компоненттері

Бастауыш  сыныптарда бала үшін -оқудың  негізгі  саласы  ойын  болып табылады.  Ойын 

жэне  ойын жағдайлары баланың жан-жақты  ой-ерісінің дамуына да, тэрбиесіне де  эсер  етеді. 

Сонымен  бірге  әр  түрлі  педагогикалық  мәселелерді  шешуге  көмектеседі.  Информатиканы 

ойын  әдістемелері  негізінде  еткізу  ьте  пайдалы.  Себебі  бұл  өзіне  барлық  жүмыс  түрлерін 

қосып  баланың  шығармашылықпен  жұмыс  істей  білуіне,  ой-орісінің  дамуына  кең  мүмкіндік 

береді.

ДаМ^птастьту  СаЛ^  аРҚЬІЛЫ  бастауыш  сынып  оқушыларында  компьютерлік  сауаттылыкты

Оқушылардың  компьютермен  жұмыс  жасауы  көңіл-күйлерін  көтеріп,  қызығушылық 

қабілеттерін  арттырады.  Әрі  ізденуіне,  алуан  әдіс-тэсілдерді  таңдауына  жол  ашары  сөзсіз. 

Сондықтан  біздің  мектепте  2000 жылдың  қыркүйек  айынан  бастап  12  жылдық  білім  берудің 

тәжірибелік орталығы  ашылған болатын.  Осы орталықта 2 сыныптан бастап информатика пәні 

оқытылуда.

Бастауыш  сынып  оқушылары  оқу  ортасында  жоғары  ынтамен  жұмыс  жасап,  үлкен 

жетістікке жетеді. Өз шығармашылықтары пайда бола бастайды.

Сабақта компьютерді қолданғанда оның тиімді жақтарын айтып кетуге болады:

-  окушының дербес жұмыс жасауына мүмкіндік мол;

-  компьютер алдында оқушының еркін жұмыс істей алуына болады;

-  компьютерде  сабақты  пайдалану  уақытгы  үнемдейді  жэне  оқушылардың  сабаққа 

қызығушылығын арггырады;

-  оқушылардың  жас  ерекшеліктеріне  байланысты  сабақтың  өту  ұзақтығын  да  ескеруге

болады;

Еуропа  кеңесі  декларациясына  сэйкес  (1992)  әлемдік  практикада  12  жылдыққа  жалпы 

орта білім беру басымдыққа ие.

Қазақстан Лиссабон  Конвенциясына қол қойып,  оны  бекіткеннен  кейін  Еуропалық білім 

кеністігіне  ықпалдасудың  кұкықтык  негізін  қалады.  Соның  бастыларының  бірі  -  12-жылдық 

білім беруге көшудің дайындық шаралары.  12-жылдық білім беру ол тек казіргі  11  жылдыққа  1 

жылды  коса  салу  емес,  жалпы  орта  білім  беру  мазмұнының  қүрылымдық  жэне  мазмұндық 

т^рғыда жаңғырып,  езгеруі,  қайта қалыптастырылуы.  Білім  реформасы  қазір  элемнің  көптеген 

дамыған елдерінде жүріп жатыр. Оларда бейіндік окыту проблемасына көп көңіл бөлінеді.

Республиканың терең әлеуметтік-экономикалық қайта құрулар жолына түсуі оқушыларды 

еңбекке  даярлау  жүйесіне  жаңаша  тұрғыдан  келуді  жэне  олардың  өнімді  енбегін 

ұйымдастырудың  тиімді  нысандарын  іздестіруді  талап  етеді.  12  жылдық  мектеп  жағдайында 

бейіндік  оқыту  мэселесін  дұрыс  шешудің  мүмкіндігі  бар.  Бүл  негізгі  жэне  жоғарғы  мектепті 

бітірушілердің кәсіпті  барынша саналы түрде тақдауына  ықпал  етеді.  12 жылдық  білім  беруге 

көшу  мектеп  бітірушілерді  бэсекелес  етіп  даярлауды  камтамасыз  етуте,  жалпы  орта  білім 

туралы  біздің  атгестаттарымыздьщ  шетелде  танылуы  жэне  жоғары  білімге  қол  жеткізуді 

қамтамасыз  етеді.  12 жылдық оқытуға көшу  белгілі  бір дәрежеде елдегі  әлеуметтік  шиеленісті 

төмендетуге ықпал ететін болады.

Білім  және  ғылым  министрлігінің  "31"  наурыз  2005  ж.  №  201  бүйрығы  негізінде  облыс 

көлемінде  12-жылдық  оқьпу  жүйесіне  көшуді  оқу-эдістемелік  қамтамасыз  етудің  іс-шаралар 

жоспары  жасалды.  Жоспар  ұйымдастыру,  әдістемелік  көмек  көрсету,  мақсатты  курстарды 

жүргізу  жэне  мамандарды  оқу-әдістемелік  қүралдармен  қамтамасыз  ету  тэрізді  бөлімдерден 

түрады.  Бұған  қоса  12-жылдық  оқыту  бағдарламасын,  оқу-әдістемелік  кешендерін  сынақтан 

өткізуші  мектептердің жұмысын үйымдастыру  мен  кешенді  мониторинг жүргізуді  эдістемелік 

жабдықтау институт кұзырында.

Білім  сапасындағы  жаңашылдық  жүмыстарын  жүргізетін  басты  түлға  мүғалім 

болгандықтан,  оның  психологиясы,  эдістемесі  өзгеруі  -   12-жылдық  білім  беру  жүйесіне 

көшудің  алдыңғы  шартынын  бірі  болып  табылады.  Осы  орайда,  12-жылдық  білім  жүйесіне 

көшу  барысында  мамандарды  қайта  даярлауға  мақсатгы  қаражаттың  бөлінуі  үкіметіміздің 

асқан  көрегендігін  көрсетеді.  Себебі,  эдістемелік-психологиялық  дайындығы  бар  маман  ғана 

жаңа бастаманы шығармашылықпен қолдап, өмірге тэн ете алады.

Мүғалімдердің  біліктілігін  көтерудің  бір  жолы  -оларды  оқу-әдістемелік  кешендермен 

қамтамасыз  ету.  Осы  мақсатта  "12-жылдық  білім  проблемалары"  Республикалық  ғылыми- 

практикалық  орталығынан  әдістемелік  эдебиеттер  алынды,  бұған  қоса  институт  баспа 

орталығынан  эксперименттік  мектептердің  іс-тэжірибесінен  бірнеше  әдістемелік  кұралдар 

шығарды. Аталған әдістемелік материалдар мектеп кітапханаларына таратылып берілді.

Бүгінгі  әлемдегі  елдер мен халықтардың өзара тарихи байланысының дамуы,  экономика, 

мәдениет  пен  ғылымның  әлемдік  деңгейге  бет  бұруы,  үлттық  денгейде  қалуды  көтермеуі, 

ғылыми-білімнің  түрлі  салаларында  әлемдік  іс-тэжірибені  оқып  үйренудің  қажетгі  шарты 

екенін дэлелдеуде.  Сондыктан  қазіргі  уақыттағы жаьандану жағдайында  әлемде жүріп жатқан 

процестерден,  жаңалықтардан  біз  сырт  қалмай,  эр  кез  алға  үмтылуымыз  керек.  Білім  беруді 

жаңашаландыру  мен  12-жылдық  оқытуға  көшу  багытындағы  жүмыстар  институттың 

әдістемелік іс-эрекетінде басты бағыт болып, келешекге де жалғаса бермек.

150

Бугінгі  танда  Қазакстан  Республикасыньщ  білім  беру  саласындаш  баеты  міндегкрдін

6ІРІ ' СТоГпЗр^БііТеГ "Г «*Т  

“  «

“РУ

 »

деетілДірУ 

тэр  ие 

берудің 

негізі  жалпы  білім  беретін  мектептердің

педагог 

бастауыш 

мр

Л   кезек күтгірмейтін  мәселе десек,  бастауыш  мектеп -  соның

бастауы.  Демек,  бастауыш  мекгеп  дидактикасының  бүгінгі таңда  көтерер  жүгі  де  салмакгана 

түседі-

Бастауьш  класс  мұғалімінің  негізгі  міндеті  -  бастауыш  класта  оқушылардың 

шығармашылы 

е  ін дамыту. 

Мұндағы 

басты мақсаты - окытудың жаңаша әдіс-тәсілдерін

колдану арқылы  баланың кішкентай кезінен дүниеге  өзіндік кезкарасыньщ қалыптасуына жол 

аіяУ- 

.

Жалпы 

ілш 

еретін 

мектептін 

бастауыш 

сатысындагы 

білім 

мазмұны

тұжырымдамасында:

"...  бірінші  кезекке,  бүрынғыша  оқушыны  пэндік  білім,  біліктердің  белгілі  бір

жиынтығымен  қаруландыру  емес,  оку  әрекетін  қалыптастыру  негізінде  жеке  бас  тұлғасын 

тәрбиелеу мақсаты койылады",- делінген.

Осы мақсатгы жүзеге асыруда мына сызбаны басшылыкқа алуға болады:

Жеке талғаны калыптастыоү 

•

М үғалімнің қызметі

Ой тастау, ы қпал ету, жеке 

қасиетті аш а білу

Оқушының іс-әрекеті

Тапсырманы талдай білу, максатын аныктау, 

жоспарлау, еркін сөйлеу, пікірін білдіру, 

қиялын дамыту, бейнелеу.

Н Ә Т И Ж Е

Өз іс-әрекетіне сенімді, өзіндік ой-толғамы бар, Отанға, қоғамға 

паидалы, дуниетанымы кец, іскер, қабілетті урпақ

Адамның т^пгалық калыптасуь,  -  уздіксіз жэне күрделі  процесс. Ол білім алудын белгілі

6.р  сатысымен  шеггелмеидь  Бүпнп  таңда,  демек  болашакга  да  білім  кажетгілігі  іа м н ь щ  

белсенді  емірін  камтндь,  Сондыктан  жастардьщ  бүгінгі  білімі  -  бмашадга  ез  білім и 

жетшдірудщ және өз  бетшен бшш алуларьшьщ тек кана негЫ   М ^ а н   шығатын  корытьшдь

окушыларды үздіксіз білім алуға дайындаудың тиімді жолдарын іздестіру.