1 Тақырып. Алгортим ұғымы Алгоритм ұғымы және қасиеттері

1. Параметр-мєндер.

Параметр-мєндер - б±л параметрдi беру т‰рi болып табылады. Параметр-мєн процедураны ќолдану кезiнде негiзгi программадан немесе басќа процедурадан ќолданылатын процедураѓа берiледi де, осы процедураныњ орындалу нєтижесiнде керi ќайтарылмайды.

Мєнi бойынша беру ќолданылѓан процедура мысалын ќарастырайыќ:

begin

y:=y*y;

end;

Var

begin

B:=8.09;

…

2. Параметр–айнымалылар.

Procedure draft1 (x,y : real);

Var

Sum, Sub: real;

Sum:=x*x+y*y;

Sub:=x*x-y*y

end;

Procedure Draft2( x,y: real; Sum,Sub: real);

begin

Sum:=x*x+y*y;

end;

Var

Sum AB, SubАВ: real;

begin

A:=1.7;

Draft2 (A,B, SumAB, SubАB);

Sum,Sub Draft2-де локальды айнымалылар, сондыќтан

SumAB жєне SubАВ айнымалыларымен мєндердi алу

ешнєрсе бермейдi. Б±л жерде процедура таќырыбында айнымалыларды сиппаттау бµлiмiн ќолдану ќажет.
Procedure SumSub(x,y: real; var Sum, Sub:real);

begin

Sub:=x*x-y*y

end;

Осы процедураны шаќыру мысалын ќарастырайыќ:

A,B: real;

SumAB, SumAB: real;

begin

B:=8.09;

мысал :

Var

begin

X:=Y;

end;

Swap(A,B).

Функцияныњ мєнiн есептеу, iшкi программаны аяќтау.
Function Max(A,B: integer): integer;

begin

Max:=A

Max:=B

Мах функциясы былайша ќолданылуы м‰мкiн:

Турбо Паскаль iшкi программасыныњ орындалуын кез–келген жерiнен тоќтату (‰зу) м‰мкiндiгi бар (ол тiлдiњ стандарт т‰рiнде жоќ): ж‰йелiк процедура Exit-тiњ беретiн м‰мкiндiгi.

Ќолдану мысалы:

Procedure P( x,y: real; var Res: real);

begin

if x-y<0.0001 then Exit;

end;

begin

…

end;

begin

…

end;

Procedure Jk (a,b: integer); forwаrd;

Procedure Jn;

Begin

Jk (1,2)

end;

Begin

Jn(0.5,0.6)

end;

Кµрсетiлген трансляциялыќ ќате типтердiњ сєйкессiздiгiне байланысты.

9. 
   Тақырып. Рекурсивті ішкі программалар
   

9. 
   Тақырып. Символдық және жолдық мәндер
   

Паскальда жолдық (string) тип пайдаланылады. Жол белгілі бір символдар тізбегі. Өрнектерде жол екі жағынан апострофқа алынып жазылады. Жолдық символдар саны 0-ден 255 дейінгі аралықта жатады. String типті айнымалыны тип бөлігінде сипаттау арқылы немесе бірден айнымалылар бөлігінде сипаттауға болады.

Жазылуы:

Type <типтің атауы>= string[жолдың ең үлкен ұзындығы]

Var<айнымалы>:<типтің атауы>;
Var<айнымалылар>: string[жолдың ең үлкен ұзындығы];
Символдыќ жолдар процедуралары жєне функциялары

Жолдыќ процедуралар параметрлерi ‰шiн стандарт емес синтаксис ќолданылады.

1. 
   delete процедурасы.
   

delete(var S: string; pos,Len: integer);

S символдыќ жолынан Len символды pos– символынан бастап жояды. Егер LenS ±зындыѓынан, онда ешнєрсе µзгермейдi, егер POS+ Len сиволдыќ жол ±зындыѓынан, онда ±зынныњ аяѓына дейiнгi барлыќ символдар жойылады.

2. insert процедурасы.

Жазылу ‰лгiсi:

insert (S: sting; varD: sting; pos: integer);

S ±зын D ±зынына POS – нµмiрлi символынан бастап ќояды.

3. 
   Str процедурасы.
   

Str( I:integer; var S:string);

Str (R: real; var S: string);

I немесе R– саннан жолѓа т‰рлендiредi жєне S – жолына жазады, R жєне I форматты т‰рде жазылады, яѓни write жєне writeln процедурасында.

3. 
   Val процедурасы.
   

Val (S: string; var R:real; var P: integer);

Val (S: string; var I,P: integer);

Val символдыќ жол айнымалысы S – тi санѓа т‰рлендiрудi бiлдiредi (типi I немесе R айнымалы типiне сєйкес болады). Егер S сиволдыќ жолында ќате жоќ болса, Р:=0 , єйтпесе R (немесе I) аныќталмаѓан, ал Р–ѓа бiрiншi ќате символдыњ нµмiрi меншiктеледi.

3. 
   Concat функциясы.
   

Concat (S1,S2,…S_n: string): string;

S1,…S_n жолдарынан конкатенация нєтижесiнде алынѓан жолды ќайтарады. Егер нєтиже ±зындыѓы 255–тен ‰лкен болса, онда орындау уаќытыныњ ќатесi болады.

3. 
   Copy функциясы болады.
   

Copy(S:string; Pos,Len:integer): string;

S символдыќ жолынан POS символынан бастап Lеn символдан т±ратын ±зынды ќайтарады.

Егер Pos S ±зындыѓынан ‰лкен болса, онда бос жол ќайтарылады. POS+Len S символдыќ жолыныњ ±зындыѓынан ‰лкен болса, онда S ±зындыѓына жататын символдар ѓана ќайтарылады.

7. length функциясы.

Жазылу ‰лгiсi:

length(S:string): integer;

S символдыќ жолыныњ ±зындыѓын ќайтарады.

8. 
   Pos функциясы.
   

Pos (Pattern, Soursе: string):integer;

Pattern ќай символдан бастап Sourse–ќа кiредi, сол символдыњ нµмiрiн ќайтарады.

Файлдармен ж±мыс iстеуге арналѓан функцияларды процедураларды жєне т.б. функциялармен функцияларды келесi таќырыптарда ќарастырамыз.

9. 
   Тақырып. Массивтер
   

Регуляр типтердi аныќтау ‰шiн:

1. 
   массив элементтерiнiњ типтерiн;
   
2. 
   элементтердiњ саны мен нµмiрлену т‰рiн;
   
3. 
   сипаттама индекстiњ типiн кµрсету ќажет.
   

Регуляр типтi сиппаттаудыњ жалпы т‰рi:

type

A=array [ T1] of T2;

array, of – ќызметшi сµздер,

Т1– массив индексiнiњ типiн аныќтайды.

Т2– массив м‰шелерiнiњ типiн аныќтайды. Программада б±л типтiњ идентификаторы айнымалылар сипаттамасында ќолданылуы м‰мкiн.

Мысалдар:

type

Matrix= array [1..10,1..20] of integer;

DataBase= array [1..MaxF] of file of Person;

Var

SumTable: M2;

Arr1, Arr2: Matrix;

Turbo Pascal тiлiнiњ басќа тiлдерден айырмашылыѓы: массив элементтерiнiњ саны т±раќты болу керек. Ерекшелiктерi: массив элементтерiнiњ санын беру ‰шiн тип ќолданылады. Элементтер саны м‰мкiн болатын кµрсетiлген типтi мєндер санымен аныќталады.

Var

V2: array [ 1..10] of array [1..20] of byte;

Var

Б±л типте индекстер саны шектелiнбейтiндiгiн ескеру керек.

Типтiњ жазылу ‰лгiсi:
Array [<1-шi индекс т‰рi>,<2-шi индекс т‰рi>…,] of <тип>;

Массивтерге ќолданылатын амал:

Vect1:=Vect2,

м±нда екi массивте бiрдей типтi болу керек.

Массив элементтерiнiњ ќолданылу т‰рлерi:

Vector [1] V2[i,j]

V2[3,7] Vector [(i+1)*2]

V2[K] V2[K] [5]–осы массивтiњ 5 –шi элементi дегендi бiлдiредi, ќысќаша жазылуы: V2[K,5].

V[i,j]:= V[i,j-1]+7;

SymTable [‘z’]:=switch and SymTable [ ‘a‘]

Символдыќ массивтер.

Жазылу ‰лгiсiне мысалдар:

1) Var

S: array[ 1..13] of char; –символдыќ жол– массив.

Koнкатенация амалы - символдыќ жолдарды бiр-бiрiне тiркестiру, басќаша айтќанда ќосу амалы –деп, аталады. Ќосу тањбасы ( + ) амалдыњ белгiсi болады.

Мысал тµмендегiдей сиппаттама бµлiмi бар болсын:

var

S2: array [1..6] of char;

онда келесi жазулар орынды болады:

S1:= ” жолды”

S2:= “массив”

WRITELN (S1+ “ ”+S2);

Осы программа ‰зiндiсi орындалу нєтижесiнде алатынымыз: жолды массив
S:=S1+ ‘ ‘ +S2 – меншiктеу программада орын алса, онда б±л программаны компиляциялау кезiнде ќате шыѓады. М±нда, ±зындыѓы айнымалы болатын жолдарды ќолдану керек.

Ќате беретiн жаѓдайларды кµрсетейiк:

1. 
   Var
   

begin

2. 
   Vector[i]:=Vector[i-1]+i;
   

Б±л жаѓдайда ќате i, i-1 мєндерiне байланысты.

9. 
   Тақырып. Массивті сұрыптау.
   

мәні.
Қолданылған әдебиеттер [1], [2], [4-7], [11-13], [15-19], [20], [25]

9. 
   Тақырып. Пәндердің күрделі типі
   

Жиындыќ типтiњ мєнi бiр типтi мєндерден ќ±ралады, алайда массивтермен жазулардан ерекшелiгi, жиындыќ типтi мєн єрт‰рлi элементтердiњ кез келген санынан т±руы м‰мкiн. Жиындыќ тип set жєне of ќызметшi сµздерiмен берiледi.

Мысалы,

Type

Var

К айнымалысы келесi б‰тiн сандар жиынынан т±руы м‰мкiн.

1,2

1,5

3,4,5

1,2,3,4,5

Мысалдар:

type

ElemColor=(Red,Yellow,Blue);

Color=set of ElemColor; Red

Var Yellow

MyColor: Color; Blue

[1,2,5] [1..3,5] [1,2,3,5] Red, Yellow

[ Red,yellow] Red, Blue

бос жиын Yellow, Blue

[1,2,3] Red, Yellow, Blue

[1,1,2,3] ‰шеуi де

[1,2,3,2,2,3,1] бiр жиынды бiлдiредi, себебi жиын–б±л ќайталанбайтын элементтер жиыны болып табылады.

type

type

Digits= set of 0..100;

Var

MyChars: set of char;

begin

MyChars:=[‘a’..’z’, ‘0’..’9’,’-‘];

MyDig1=[];

MyDig2:=MyDig1;

MyDig1=[x..x+10,0,y-1,y+1]

…

Жиындыќ типтi объектiлерге ќолданылатын амалдар:

• 
  бiрiктiру;
  
• 
  ќилысу;
  
• 
  айыру.
  

А+В

кiретiн элеметтер кiредi.

ќилысу нєтижесiне А–ѓа да В–ѓа да бiрдей

уаќытта жататын элементтер кiредi.