1. Спирт өнімдердің алу технологиясы
Дәріс жоспары:
1. Спирттік өндірісте қолданылатын субстраттар (бидай, картоп, қант қызылшасы, меласса және т.б.);
2. Құрғату және технологиялық процестердің негізгі кезеңдері;
3. Спирт өндірісінде қолданылатын микроорганизмдер.
Спирттік өндірісте қолданылатын субстраттар (бидай, картоп, қант қызылшасы, меласса және т.б.). Спирт технологиясы — этил спиртіне әр үрлі шикізат түрлерін өндіру процестері туралы. Крахмалқұрамдас шикізаттан этил спиртін алу технологиясын талдаймыз— бидай, картоп және құрамында қанты бар шикізаттар— свекловичной меласса.
Шикізат спирттің алуына пайдаланылады,өнеркәсіпте өндірілуі үшін күнделікті жеткілікті санын шығарп отыру керек, крахмал және қанттың жоғарғы құрамда алу және жақсы сақталады, экономикалық өнеркәсіптегі құндылықты сақтау үшін. Бұл шарттарды клубни картобы, мелесса және мятликов (дәнділер) үй-іші бидай өнімдері қанағаттандырады.
Картоп. Картоп щикізат қорекутік өнімдерінің барлық түрлері спирттен жасалған технологиялық өндірісінің талаптарына сәйкес келеді. Зауыттың өнімділігі картоптың өңдеуінің жанында 10 % көбірек, астықтарды өңдеудің жанында отын шығыны 12 % аз, спирттің өз бағасынан төмендеуі.
Жүгері. Спирт өндірудегі астық тұқымдастардың ішіндегі еі жақсысы жүгері болып табылады (Zea mays). Оның құрамында көп крахмал, клечаткасы аз болады және майлылығы (қоректік құнарлылығын). Басқа дінді дақылдардан жүгерінің өнімділігі 2...3 есе жоғары.
Қара бидай, бидай, арпа және сұлы. Қара бидай (Secale), бидай (Triticum), арпа (Hordeum) және сұлы (Avena) Қазақстанда кеңінен өңделеді.
Аздаған түрлерідде қайта өңделеді— тары, гречиха, күріш, кейбір азық-түлік (бұршақ) және жем (сиыр жоңышқасы).
Меласса. Меласса соңғы жатырлық (маточный) ертінділер деп атайды— оттек, центрифуге сахарозалар пайда болатын кристалдарды бөлімшеде. Қант өндірісіне арналған бастапқы шикізаттың түрінің сәйкестігі қызылша өсіруші және қамыс мелассаларны танып біледі. Меласса қою жабысқақ сұйық қара қоңыр түсті ,карамел және меланоид тәріздес өзіне тән исі бар; қызылша өсіруші меласса үш метиламинді иіс және ұшпа аминдер алады,құрастырылған битаин жіктелуінде.
Меласса спирт өндіріс үшін ең жақсы шикізат. Ашытқының тіршілік әрекетіне қанттың жоғарғы құрамдылығы барлық заттарға қатысыты.
Құрғату және технологиялық процестердің негізгі кезеңдері. Спирттің қазіргі технологялық номенклатурасы биотехнологияға қатысыты. Спирттің негізгі алыну процесі — биологиялық катализатордың (ферментер )көмегі арқылы крахмалдың қантқа және қант этил спиртіне айналады. Гидролизге арналған крахмалдың қанттқа дейінгі ферменттері көгерген саңырауқұлақтар және бактерияларды шығарады, ал қанттың спиртке айналуы- а для превращения сахаров в спирт — ашытқы, спирт технологиясы техникалық микробиологиямен тығыз байланысты.
Спирт технолгогиясы келесі процестерден тұрады: шикізатты пісіруге дайындау, жасуша құрылымы күйрету мен крахмалды еріту үшін астық және картопты сумен пісіру; әбден пісірілген массаның сууы және уытты ферменттердің крахмалының қанттануы (өсірілген астықтар) немесе көгерген саңырауқұлақтардың; қант ашытқысы арқылы спиртті ашыту; бражкадан спиртті айдау және оны ректификациялау, сонымен қатар уыттың әзірленуі астықты өсіру немесе көгерген саңырауқұлақтарды және бактерияларды тарату арқылы амилолитикалық және протеолентикалық ферменттік препараттарды,себу ашытқыларын жою және көбейту үшін. Мелассадан спиртті алу кезінде оның құрамындағы сахароза өңделеді, сондықтан әбден пісіру және қанттану процестері шығарылады.
Спирт өндірісінде қолданылатын микроорганизмдер. Сусланың құрамындағы қантты спирттің құрамна Saccharomyces cerevisiae ашытқысы арқылы ашытады, аскомицет класына жататын біржасушалы микроорганизмдерді (қалталы саңырауқұлақтар).
Спирт өндірісіне қолданылатын ашытқылар жоғарғы ашыту энергиясына ие болу (қантты жылдам әрі толық ашыту) және тыныстың анаэробты түрі, өз айырбас өнімдеріне тұрақты болу және басқада микроорганизмдерді, орта құрамының өзгеруі,құрғақ заттарды және тұздардың жоғарға концентрациясын тасымалдау, сыра ашытқыларында болады,мелассаларды өңдеудің жанында раффинозаларды толық ашыту. Мелассаны өңдейтін спирт зауыттарында ашытқының Я түрін қолданады, наубайхана сапасындаашытқыларды қолдану –лохвицкалық (Ял) және венгерлік (В) түрлер. Бқл түрлер сахарозаны, глюкозан, фруктоза және тек қана 1/3 раффинозаныжақсы ашытады, Эти расы хорошо сбраживают сахарозу, глюкозу, фруктозу и /лишь 1/3 раффинозы, сондықтан жоғарғы құрылымдағы раффинозадағы спирттің жеткізе алмауы мелассаға түбегейлі.
Кейбір зауыттарда мелассадан сыра ашытқысының ашытулары үшін V-3 түрі қолданылады. Сра ашытқыларының ашуы кезінде крахмалқұрамдас шикізаттар XII-ші ашытқы түрлерін қабылдайды. Олар мальтозаны, сахарозаны, фруктозаны жақыс ашытады, бірақ түпкі декстринді ашытпайды.
Достарыңызбен бөлісу: |
